دیده بان حقوق حیوانات/ وضعیت نگهداری حیوانات در سیرک‌ها، موجب اعتراض دوستداران محیط زیست شده‌است. کتک زدن حیوانات، غذا ندادن به آنها، تمرینات مستمر بیش از توان فیزیکی‌شان، تغییر الگو رفتاری آنها در اسارتگا‌ه‌ها به ویژه در سیرک‌ها مشکلات بسیاری به وجود آورده و باعث نقض حقوق حیوانات شده است. برای مثال سال گذشته شیری که بدون مجوز سازمان محیط زیست توسط یک معرکه‌گیر در کرمانشاه برای نمایش به‌کار گرفته شده بود به قرنطینه مرکز بازپروری حیات وحش پردیسان در تهران منتقل شد.

به گزارش زیست بوم به نقل از روزنامه قانون، حتی خبری ناخوشایندتر اینکه باز هم سال گذشته ۵ قلاده شیر در سیرک پرشین تلف شدند.البته این موارد کم نیستند و هنوز هم با وجود اعتراضات گسترده فعالان محیط زیست، حیوانات چه با مجوز و چه بدون مجوز در سیرک‌ها هنرنمایی می‌کنند و به راحتی مورد ظلم و ستم صاحبان سیرک قرار می‌گیرند. اصولا باید گفت در اسارتگاه‌هایی که انسان برای حیوانات تدارک دیده است به راحتی حقوق حیوانات نقض می‌‌شود و موجبات آزار و اذیت آنها را فراهم کرده است حال باید دید سازمان حفاظت از محیط زیست برای محافظت از حیوانات چه جایگاهی دارد؟ آیا سیرک‌ها برای استفاده از حیوانات مجوزهای لازم را از سازمان محیط زیست اخذ می‌کنند؟ و این سوالاتی است که با امیر سبزی دیده‌بان حقوق حیوانات در میان گذاشتیم و ایشان باصبر وحوصله به سوالات ما پاسخ دادند.
اسارت حیوانات دیدن ندارد
امیر سبزی فعال حقوق حیوانات با اشاره به اینکه در مورد اسارتگاه‌های حیوانات (باغ‌وحش و باغ پرندگان) بحث‌های حقوقی زیادی وجود دارد به «قانون» توضیح داد: ابتدا باید بدانیم اولا آیا این سیرک‌ها تحت نظارت سازمان حفاظت محیط زیست هستند یا خیر؟ ثانیا اصولا چه اتفاقاتی در این اسارتگاه‌ها برای حیوانات می‌افتد؟

کمتر از ۷ اسارتگاه‌ مجوز دارند

دیده‌بان حقوق حیوانات در مورد نظارت سازمان حفاظت محیط زیست بر اسارتگاه‌ها خاطرنشان کرد: باید بدانیم تمامی مجوزها برای باغ پرندگان و باغ‌وحش‌ها بایداز سوی سازمان حفاظت از محیط زیست صادر شود. لازم به ذکر است که در کشور ما، ۷۰۰ اسارتگاه وجود دارد که کمتر از ۷ اسارتگاه‌ها مجوز دارند و سازمان محیط زیست اعلام کرده ما نظارت جامعی بر این اسارتگاه‌ها نداریم. به گفته سازمان محیط زیست بیش از ۹۵ درصد این اسارتگاه‌ها مجوز نداشته و به لحاظ سازمان محیط‌زیست غیرمجاز هستند. پس به همین جهت اتفاقاتی که در این اسارتگاه‌ها می‌افتد کلا از نظارت این سازمان خارج است.اسارت حیوانات دیدن ندارد

وی ادامه داد: حال اگر گونه‌ای از خارج کشور وارد کشور شود کنوانسیون منع تجارت گونه‌های جانوری و گیاهی (سایتیس) باید نظارت داشته و مجوزهای لازم را صادر کند. اما یکی از سوالات مهم این است آیا همه مجوزها برای تمامی گونه‌هایی که در باغ وحش و باغ پرندگان وجود دارند صادر شده است یا فقط تعدادی از این گونه‌ها مجوز دارند که باید گفت بخشی از گونه‌ها مجوز ندارند و بخشی دیگر هم مربوط به مسائل داخلی و قوانین کشوری است که سازمان حفاظت محیط زیست باید مدنظر داشته باشد.

سبزی در پاسخ به این سوال که جدا کردن حیوانات از محیط‌زیست و نگه داشتن آنها در اسارت‌گاه‌ها عملی درست است یا خیر، خاطرنشان کرد: یکی از اشتباهات قطعی، جدا کردن حیوانات(چه گونه‌‌های در معرض خطر انقراض باشد چه نباشد) از محیط زیست طبیعی خود است که هم به لحاظ علم اکولوژیک و هم به لحاظ حقوق حیوانات می‌توان این قضیه را رد کرد که نباید این اتفاق بیفتد. البته صاحبان باغ وحش‌ها و کسانی که رفاه حیوانات را تامین می‌کنند در دفاع از باغ وحش‌ها و باغ پرندگان و دلفیناریوم‌ها و…. عنوان می‌کنند که گونه‌های در معرض خطر انقراض را می‌توان در قفس حفظ کرد! ولی آیا حیوانی که در قفس نگهداری می‌شود ارزش اکولوژی و ارزش زیستی دارد؟ آیا به لحاظ اخلاقی، حقوق حیوان رعایت شده‌است؟ آیا توان تکثیر و امکان بازگرداندن حیوان به طبیعت وجود دارد؟ که باید گفت پاسخ تمامی سوالات منفی است. نمونه بارز آن، ببر سیبری و شیر ایرانی که در اسارت وجود دارند و امکان بازگرداندن آنها به طبیعت وجود ندارد. در این رابطه باید گفت هر توجیهی در سطح کشور دردفاع از باغ پرندگان، باغ وحش‌ها و اسارتگاه‌های کشور مطرح می‌شود توجیهات غیرعلمی و نادرستی هستند.

وی ادامه داد: وقتی حیوان در اسارتگاه تولید مثل می‌کند بر خلاف آنچه تصور می‌شود تحت نظارت نیستند حتی آن بخشی که تحت نظارت هستند نیز کنترلی بر زادآوری این حیوانات ندارند به همین دلیل این سوال مطرح است که آیا به لحاظ قانونی و حقوق حیوانات درست است گونه‌ای در اسارت زادآوری کند؟ حتی مواردی مشاهده شده در برخی از باغ‌وحش‌ها حیوانات را با مجوز به برخی از افرادی که علاقه‌مند به داشتن حیوانات خانگی خاص هستند،واگذار کرده است.البته فقط برخی به صورت قانونی بوده واکثرا بدون مجوز و طی مراحل قانونی خریدوفروش می‌شوند که در این زمینه گزارش‌های زیادی وجود دارد که برخی از آنها رسانه‌ای هم شدند. در این زمینه باید گفت هم ضعف قانونی و هم ضعف اجرایی وجود دارد.

عدم نظارت بر اسارتگاه‌ها
سبزی تصریح کرد: در این راستا وظیفه سازمان محیط زیست، نظارت خوب و کافی بر تمامی اسارتگاه‌هاست. تا زمانی که نظارت وجود نداشته باشد اجرایی هم نداریم و تخلفات پنهانی انجام می‌شود. البته درحال حاضر مسائل و مشکلات مربوط به سیرک و اسارتگاه‌ها، باغ‌وحش ها با پیگیری دیده‌بان حقوق حیوانات مطرح شده است.اسارت حیوانات دیدن ندارد

وی با بیان اینکه یکی از نمونه‌های عینی نقض حقوق حیوانات را در سیرک‌ها شاهد هستیم، ادامه داد: در دولت قبل یا حتی مواردی هم در دولت جدید اتفاقاتی در سیرک‌ها رخ داد که در بسیاری از موارد هم حقوق حیوانات و هم قوانین داخلی نقض ‌شد. برای مثال برخی از گونه‌های در معرض خطر انقراض را در سیرک‌ها شاهد بودیم. مورد دیگر اینکه برخی از سیرک‌ها مجوز داشتن حیوان را ندارند ولی در عمل مشاهده می‌کنیم این سیرک‌ها از حیوانات در برنامه‌های خود استفاده می‌کنند. البته تمام این موارد مستند به صحبت‌های خود سازمان حفاظت محیط‌زیست است که سیرک‌ها بعضا یا مجوز نداشتند یا از گونه‌های خاص استفاده کرده بودند و شرایط نگهداری و حمل حیوانات را نداشتند.

سبزی با اشاره به اتفاقاتی مانند سیرک قشم که توجه رسانه‌ها و افکار عمومی را به خود جلب کرد توضیح داد: پس از آن اتفاقات دیده‌بان حقوق حیوانات با کمک سازمان حفاظت محیط‌زیست، سیرک‌د‌اران و کسانی که از وجود حیوانات منتفع می‌شدند و مردم با کمک رسانه های ارتباطات بین‌المللی، کمپینی با نام «سیرک‌ نه» ایجاد کردند. وسعی کردیم که سازمان حفاظت از محیط زیست، یکسری از قوانین را که تا به امروز اجرا نشده، از جمله داشتن و حمل حیوانات برای سیرک‌ها را بازنویسی و اجرا کند. البته لازم به ذکر است هنوز این اتفاق نیفتاده و قرار است از سال آینده بسیاری از مجوزها لغو شود اما در چه سطح کیفی این اقدامات انجام شود، این بستگی به سازمان حفاظت از محیط زیست دارد.

کمپین سیرک نه!
وی ادامه داد: بخش دیگر نیز برنامه کلان در سطح کشور بود که با مشاوره‌ها و برنامه‌‌ریزی‌هایی که انجام شد سراغ تک تک استان‌ها رفتیم و در صورتی که مایل بودند سیرک با حیوانات نداشته باشند و موافقت خود را اعلام کردند آن استان را به عنوان استان سبز اعلام کنیم و موفق شدیم ۲۲ استان (از ۳۰ استان کشور) را از وجود سیرک‌های با حیوان پاک کنیم (در این استان‌ها مجوز سیرک با حیوانات داده نمی‌شود)این دیده‌بان حقوق حیوانات با بیان اینکه اما در حال حاضر در برخی از استان‌ها از جمله استان تهران، هنوز سیرک‌های با حیوان وجود دارد گفت: با وجود اینکه سازمان حفاظت از محیط زیست در استان تهران وجود دارد ولی هنوز شاهدیم که مجوز سیرک توسط این سازمان صادر می‌شود و اتفاقات عجیب وغریب این است که اداره محیط زیست یک استان بدون داشتن تاییدیه ازسازمان محیط زیست مجوز سیرک صادر می‌کند.

سختگیری در اعطای مجوز
بر اساس این گزارش باید گفت سازمان حفاظت از محیط زیست به عنوان حافظ وگونه‌های حیوانی و جانوری در کشور باید دراعطای مجوز برای تاسیس اسارتگاه‌ به‌ویژه سیرک‌ها سختگیرانه‌تر عمل کند و در این راستا بخواهد تا حتما استانداردهای لازم برای نگهداری حیوانات در این اسارتگاه‌ها (باغ‌وحش، باغ‌پرندگان و …) وجود داشته باشد و بیشتر محافظ حقوق حیوانات و جانوران و به خصوص محیط زیست باشد تا منافع اشخاصی که بیشتر به دنبال منفعت مالی خود هستند.