دیده بان حقوق حیوانات: مطلب حاضر، متن کامل سخنرانی مریم گلایل بلورچی^* در دومین همایش تخصصی حقوق حیوانات است که در برخی رسانه ها به صورت ناقص یا به نوعی حذف عامدانه برخی بخش ها منتشر شده است. دومین همایش تخصصی حقوق حیوانات همزمان با ۲۰ شهریور روز مبارزه با خشونت علیه حیوانات با عنوان «دغدغه های حقوق حیوانات در ایران و لزوم جرم انگاری حیوان آزاری» برگزار شد.

به نام آنکه هستی نام از او یافت
برگ درختان سبز در نظر هشیار          هر ورقش دفتری ست، معرفت کردگار

خانم ها، آقایان، درود بر شما؛
از حضور ارزشمند و دغدغه مسئولانه شما بزرگواران حاضر در این نشست پیرامون حقوق حیوانات بی نهایت سپاسگزارم و تلاش صادقانه مجریان محترم این نشست را نیز، ارج می نهم.

بشر از لحظه ای که پای به تکامل نهاد و راه رشد را در پیش گرفت، طبیعت پیرامون خود را زایل نموده و با گسترش و توسعه زندگی شهری و دور شدن از طبیعت علاوه بر تخریب محیط زیست طبیعی، جانوران و موجودات زنده ی این محیط را نیز دچار مشکل نموده و عمده تغییرات فیزیولوژیکی محیط زیست، تخریب جنگل ها، زیست گاههای حیات وحش، خشک شدن رودخانه ها و مرداب های طبیعی و باتلاق ها، محصول دست اندازی نابخردانه بشر امروز، بی توجه به موجودات بی گناهی صورت گرفته که در بستر طبیعت زندگی می کنند و بسیار بجاست که این رفتار بشر، یادآور این بیت از اشعار حضرت مولانا است:

ما سمیعیم و بصیریم و هشیم          با شما نامحرمان ما خامشیم

این بیت که گوشه ای از پهنای دریای بیکران عرفان را می گشاید، انسان خاسر را با همه کپ کپه و دب دبه متصورش، به چالش می کشد و او را در زمره” نامحرمان” هستی قلمداد می نماید و ژرفای “سکوت” را عیان می سازد.

و در رفتار انسان امروز با سایر موجودات بی گناه هستی، یادآوری فرمایش مولای متقیان حضرت علی(ع) خالی از لطف نیست که می فرمایند: «سوگند به خدا، اگر هفت اقلیم را با هر آنچه در زیر آسمانهای آنها هست به من بدهند، تا خداوند را با ربودن پوست جویی از دهان مورچه ای معصیت و نافرمانی کنم، به چنین کاری دست نمی زنم.»
و این خود اشاره ایست به:

“احترام به هر مخلوقی، احترام به خالق اوست، که حقا، بدون شناخت مخلوق، نمی توان خالق را شناخت.”

سخن امروز من

حقوق بشر و حقوق حیوانات نه تنها دو بحث مجزا نیستند، بلکه مشوق و مکمل یکدیگرند.

اینک با ذکر مواردی زشت و مغایر با روحیه لطیفتان، شما عزیزان را به وادی غیر قابل تصور و باوری می کشانم که معدودی از موجودات انسان نما و بیمارگونه بدان ارتکاب ورزیده اند و حیوانات بی گناهی را یا مورد اذیت و آزار قرار داده یا به قتل رسانده اند:

ـ قتل الاغی با ضربه های پتک سنگین در سال ۱۳۹۱، بدون توجه به چشمان زیبا، بی گناه و مظلوم آن، و فقط برای تفریح و سرگرمی!
ـ سلاخی وحشیانه و شکنجه گونِ یک خرس و توله های سه ماهه آن در سال ۱۳۹۰، با منظره ای مهوع که از تشریح آن معذورم، که نهایتاً موضوع به رسانه ها کشیده شد و قابل توجه اینکه عامل این سبعیت تحت عنوان مربی پرورشی در منطقه مشغول فعالیت در حوزه آموزش و پرورش می باشد!
ـ قتل دردناک، ناجوانمردانه و غیرانسانی سگ ها با تزریق اسید که این روزها گسترش بیشتری نیز یافته است.
ـ اذیت و آزار یک سگ در استان گلستان، توسط یک شخص روان پریش.
شاید بپرسید که چرا به جای واژه “کشتن” از واژه “قتل” استفاده نموده ام؟! در پاسخ باید بگویم که از بین بردن وحشیانه و همراه با اذیت و آزار حیوانات کمتر از قتل نیست و همانطور که عرض کردم همه مخلوقات خداوند مورد احترامند و حذف هر موجودی بدین شکل قتل محسوب می شود.

 آیا واقعا چنین افرادی با قساوت قلبی که دارند، بعید نیست که در جامعه و با همنوعان خود نیز مشابه چنین اعمالی را مرتکب شوند؟
آیا زندگی، از جمله حقوق فطری و طبیعی هر موجود زنده نیست؟ و پایه و اساس و پیش شرط بهره مندی از دیگر حقوق به شمار نمی آید و نباید به موجب قانون مورد حمایت قرار گیرد؟

تمامی وقایعی که این روزها در رسانه ها و فضای مجازی گزارش می شود محصول بی قانونی است و عدمِ وجودِ قانونی کارآمد و دارای ضمانت اجراییِ قوی، زمینه بروز ارتکاب چنین رفتارهای وحشیانه ای را در پی خواهد داشت.

بر همین اساس ضرورت تدوین قانون حمایت از حقوق حیوانات و رفع خلاءهای قانونی موجود حایز اهمیت است. از این رو برای رفع خلاء های قانونی بر اساس و استناد احکام فقهی و با توسل به احادیث و روایات موجود و نیز تکمیل و تشریح و شفاف سازی قوانین موضوعه، اصول زیر مورد توجه است:

ـ اصل تاکید بر منع هرگونه خشونت و آزار حیوانات: قرآن به وجود شعور و درک در حیوانات معتقد است؛ به همین جهت اسلام علاوه بر نهی آزار و اذیت جسمی حیوانات، از آزار روحی آنها نیز به شدت نهی نموده است. از جمله مواردی که در احادیث و روایات در این زمینه به چشم می‌خورد، نهی از لعن کردن و زدن حیوان می باشد که امیرالمؤمنین فرموده است: “خدا لعنت کننده کسی است که حیوان را لعنت کند.” در متون روایى و فقهى، زدن حیوانات خواه با شلاق و خواه با شى‌ء دیگر مورد نکوهش قرار گرفته است و همواره بر رفتارى آکنده از شفقت و مهربانى، با حیوان تأکید شده است، تا جایی که حتی شارع زدن حیوان را موجب قصاص می داند.

ـ منع کشتار حیوانات اهلی بی سرپرست و رها: سگ در زمرۀ حیوانات اهلی به شمار می رود. در قواعد فقهی و شرعی دارای احکام متعدد و مربوطه می باشد در داستان اصحاب کهف، سگ نیز همراه آنها وارد بهشت می شود. با توجه به این امر که از منظر شرعی و اخلاقی آزار و اذیت حیوانات امری مذموم و ناپسند می‌باشد، متأسفانه سگ کشی، به معنای اخص آن در قوانین جزائی ایران جرم انگاری نشده است. عناوینی چون: “ساماندهی حیوانات ولگرد، زنده گیری های غیرقابل توصیف، جلوگیری از زاد و ولد، طرح کنترل بیماری ها و از این قبیل …” جواز کشتار حیوانات بی پناه را صادر نمی کند. راه حل های منطقی، علمی و اصولی هم وجود دارد که قطعا کشتار جزء این راه حل ها نمی باشد.

ـ در نظر گرفتن حقوق حیوانات در آزمایشگاهها: رعایت مقررات کار با حیوانات آزمایشگاهی بر اساس کدهای راهنمای کار با حیوانات که شوربختانه بدان توجهی نمی گردد. روش های زیادی برای مطالعات پزشکی و داروسازی وجود دارند که بسیار ارزان تر، سریع تر، قابل اطمینان تر و انسانی تر از آزمایش روی حیوانات هستند.

ـ تدابیر جایگزین برای باغ وحش ها و موزه های حیوانات: باغ وحش های ایران با استانداردهای لازم در این زمینه فاصله زیادی دارد.

ـ منع به جنگ انداختن حیوانات: از سرگرمی های مرسوم دیرباز به جنگ انداختن حیوانات بوده است که تعدادی از ساکنان مجاور زیستگاه حیوانات وحشی و برخی از افراد به ظاهر علاقمند به حیوانات، انواع مختلفی از حیوانات اعم از هم جنس یا جنس مخالف و همگون یا ناهمگون را به جان هم می انداختند که این عمل مغایر با حقوق حیوان و اصولا اقدام علیه حیات حیوان می باشد، که در این رابطه حدیث نبوی دلالت بر نهی این عمل دارد. فلذا یکی از ضرورت های فقهی توجه به این امر بوده و در قانون جامع باید به صراحت و دقت تدابیری جهت منع این عمل قبیح اندیشیده شده و با فاعلین آن برخورد قانونی صورت گیرد.

از طرفی آموزش و نگهداری حیوانات برای قِمار و و شرط بندی و همچنین برگزاری مراسم هایی با این قصد و نیت، خود جرمی جداگانه محسوب می گردد.

ـ ضرورت حق نفقه و دیه برای حیوان: مطابق احادیث و متون فقهی، نفقه حیوان(شامل مواردی چون آب، غذا و مکان مناسب برای نگهداری) بر صاحب حیوان واجب است. تهیه دارو برای حیوان بیمار نیز جزء نفقات اوست… دیه، مالی است که به سبب جنایت بر نفس یا عضو حیوانات و آبزیان به متولی آن پرداخت می¬شود. میزان و تناسب دیه را شارع تعیین نموده که نوعی مجازات و غیرقابل گذشت می باشد.

ـ تاکید بر منع مجازات حیوان: زیرا که حیوان از روی غریزه در مقابل تهدید و تحریک از خود دفاع می نماید.

ـ ضرورت شناسایی حق رشد و تکامل و توجه به حق تولید مثل و منع عقیم سازی و نسل کشی حیوانات: حیوان هم موجودی زنده می باشد که به جهت این ویژگی مانند انسان دوران هایی در زندگی خود دارد، از جمله دوران نوزادی، کودکی، بلوغ و پیری؛ که حق دارد این مراحل را با سلامت و امنیت طی کند و حق هایی چون حق سرپرستی بر نوزادان و داشتن فرزند، نمونه هایی از حق رشد حیوان می باشند، با توجه به حق حیات که به عنوان یک اصل ثابت و مسلم می باشد، حق تکامل نیز ملازم با حق حیات است و اصولاً حکمت حیات حیوان در تکامل آن می باشد و این امر از ضروریات فقهی است که در تدوین قانون جامع می بایست به آن توجه لازم مبذول گردد، و نیز، نقضِ حق تولید مثل، با عمل عقیم سازیِ حیوان بالغ یا نابالغ، نسل کشی محسوب می گردد، در سال‌های اخیر بسیاری از اعمال جراحی مانند عقیم سازی و اخته کردن، اصلاح گوش و حنجره و قطع دم، به طور معمول روی حیوانات صورت می‌گیرد، این جراحی‌ها اگر در راستای کمک به حیوان نباشد، تنها دردی است که انسان‌ها برای خوشایند خود به حیوانات تزریق می‌کنند، درحالیکه در بسیاری از کشورهای دنیا منسوخ شده است و ما نیز باید، در راستای مقابله و منع آن در فکر تدوین قوانین مناسب باشیم.

ـ توجه به حفظ آشیانه حیوانات: شرع مقدس، آشیانه و زیستگاه حیوانات را مصون از تعرض دانسته است.

ـ ضرورت توجه به منع بازی های انتفاعی از حیوانات

ـ تاکید بر منع بهره کشی “جنسی” از حیوان

ـ توجه به عدالت در بهره گیری و انتفاع از حیوانات

ـ زدودن افکار اشتباه رایج در جامعه در زمینه آلودگی و بیماری زایی حیوانات و تلاش برای تدریس و آموزش مهربانی و معرفی حقوق حیوانات

ـ اجازه تأسیس و قانونی نمودن اعمال نهادهای حمایت از حیوانات

ـ تأسیس کمیته اخلاقی حمایت از حقوق حیوانات

ـ ایجاد کمیسیون حقوق حیوانات در مجلس شورای اسلامی به طور مستقل

در خاتمه لازم است متذکر شوم، با توجه به اینکه، حقوق حیوانات شاخه ای از حقوق محیط زیست می باشد، طبیعتاً سازمان حفاظت از محیط زیست که زیر مجموعه ای از نهاد ریاست جمهوری اسلامی ایران است، بجاست که تولیت حیوانات اهلی و شهری را پذیرفته و موظف باشد تا از هر حیث با مجموعه خودجوش و مردمی حامیان حیوانات همکاری و مساعدت های لازم را بنماید.

به پایان آمد این دفتر حکایت همچنان باقیست.

* کارشناس ارشد حقوق محیط زیست

_______________________________

بیانیه روز مبارزه با خشونت علیه حیوانات/ اعلام منتخبان نشان خرس قهوه ای ۱۳۹۵