دیده بان حقوق حیوانات/بهار سلاحورزی:مشاور سازمان محیط زیست تکنولوژی شبیه سازی را بسیار نوپا تر از آن می داند که بتواند گونه های جانوری در معرض انقراض را نجات دهد.
به گزارش خبرگزاری مهر، نخستین باری که حرفی درباره تکنولوژی شبیه‌سازی شنیده شد، زمانی بود که گوسفندی به نام «دالی» در سال ۱۹۹۶ با استفاده از این تکنولوژی به دنیا آمد. اما در حقیقت حدود ۴۵ سال قبل از آن دانشمندان به فکر همانندسازی مهره‌داران افتادند.
در سال ۱۹۵۲ بود که دانشمندان موفق به شبیه‌سازی بچه قورباغه‌هایی شدند که درست مانند حیوان اصلی و اولیه بودند. این بچه قورباغههای کوچک به عنوان نخستین حیوانات شبیه سازی در تاریخ مشهورند. پس از آن تحقیقات در این زمینه سرعت بیشتری گرفت. سال ۱۹۹۶ تلاش‌های گسترده دانشمندان برای تولید اولین پستاندار شبیه‌سازی شده به نتیجه رسید و گوسفندی به نام دالی در جولای آن سال به دنیا آمد اما ۶ سال بعد در سال ۲۰۰۳ دالی در ۶سالگی و به دلیل ابتلا به یک بیماری ریوی از بین رفت.
با اینکه همچنان تکنولوژی شبیه‌سازی موجودات زنده به کار خود ادامه می دهد اما بیش از ۹۵ درصد از تلاش‌های شبیه‌سازی برای تولید یک موجود زنده شکست می‌خورد و ممکن است بیش از ۱۰۰ فرآیند انتقال هسته‌ای برای تولید یک موجود شبیه‌سازی شده لازم باشد و این تکنولوژی یک عمل گران محسوب می شود. در حقیقت دالی پس از ۲۷۶ مرتبه تلاش برای عوض کردن هسته تخمک به دنیا آمد که این ۲۷۶ تخمک در مجموع ۲۹ رویان تولید کردند که از میان آنها تنها دالی زنده ماند.
علاوه بر این پس از ۹ هزار مرتبه تلاش برای همانندسازی تنها ۷۰ گوساله به دنیا آمده‌اند که یک سوم از این گوساله ها طی مدت کوتاهی جان خود را از دست داده‌اند و بسیاری از آنها در هنگام مرگ به طور غیرعادی، بزرگ بودند.
همچنین بررسی‌های نشان داده‌اند که در حیوانات همانندسازی شده غالباً عملکرد ایمنی مختل شده و میزان بالاتری از ابتلا به انواع عفونت، سرطان و سایر اختلالات وجود دارد. برخی دانشمندان علت مرگ اولین پستاندار شبیه‌سازی شده یعنی دالی را پیری زودرس ناشی از شبیه سازی می‌دانند. اگرچه دکتر پانویل موت مسئول شبیه‌سازی دالی معتقد است که مرگ زودرس این حیوان ارتباط به شبیه‌سازی نداشته و به دلیل یک عفونت تنفسی شایع در میان گوسفندان بوده است.
با این همه پژوهشکده رویان ایران نیز با هدف تولید حیوانات شبیه‌سازی شده از سال ۱۳۷۷ کار خود را آغاز کرد و نخستین گوسفند شبیه‌سازی شده به نام «رویانا» را در سال ۱۳۸۵ تولید کرد که البته بزرگترین جهش علمی کشور در تولید داروهای جدید محسوب می‌شد.
رویانا سومین سال زندگی خود را با دردهای مزمن و نامشخص در ناحیه شکمی آغاز کرد و معاینات مکرر انجام شده توسط تیم دامپزشکی قادر به تبیین عارضه خاصی نشد. این گوسفند همتاسازی شده در اسفند ۸۸ بر اثر نارسایی مزمن کبدی از بین رفت.
نخستین بز شبیه‌سازی شده ایران به نام «حنا» در پایگاه تحقیقاتی علوم سلولی اصفهان در فروردین ۱۳۸۸ متولد شد و نخستین بزغاله ایران و خاورمیانه پس از رویانا، گوسفند شبیه‌سازی شده در پژوهشکده رویان اصفهان بود.
شنگول و منگول بُزهای حاوی ژن فاکتور ۹ انعقادی نیز دی ماه ۱۳۸۸ در پژوهشکده رویان متولد شدند. این بزغاله‌ها که حامل ژن تولید پروتئین انسانی با ترکیب جدید هستند در درمان مبتلایان به بیماری هموفیلی موثرند.
برای نخستین بار در خاورمیانه «بنیانا» در تیرماه ۱۳۸۸ به عنوان اولین گوساله شبیه‌سازی شده در کشور متولد شد که این گوساله پنج روز بعد از به دنیا آمدن به دلیل عفونتی که مشخص نیست چگونه ایجاد شده بود، تلف شد. دومین گوساله شبیه‌سازی شده ایران به نام «تامینا» چند روز پس از مرگ اولین گوساله یعنی «بنیانا» به دنیا آمد. اما چند ساعت بعد به دلیل وقوع تب حاد، این گوساله نیز تلف شد.
هفته گذشته محققان پژوهشگاه رویان اصفهان برای اولین بار موفق به شبیه‌سازی گونه حیوانی در حال انقراض شدند. که البته به اعتقاد رییس پژوهشکده رویان با توجه به اینکه به علت رشد جوامع بشری، تعداد زیادی از حیوانات در حال انقراض هستند که حفظ آنها اهمیت زیادی دارد این موفقیت دستاوردی بزرگ برای کشور است.
آنطور که محمدحسین نصر اصفهانی می گوید: شبیه سازی «قوش وحشی قمیشلو» که گونه ای در حال انقراض در منطقه ای نزدیک به اصفهان است در پژوهشگاه رویان با موفقیت انجام شد و این حیوان در حال حاضر در سلامت کامل در مزرعه این پژوهشگاه نگهداری می شود.
به گفته وی، تاکنون در آسیا تنها سه کشور کره جنوبی، ژاپن و چین فناوری شبیه‌سازی گونه‌های در حال انقراض را در اختیار داشته‌اند و ایران چهارمین کشور آسیایی بوده که به این دانش دست پیدا کرده و تلاش می‌کنیم تا به همین روش، یوزپلنگ و پلنگ ایرانی را نیز شبیه سازی کنیم که تاکنون در این زمینه به موفقیت‌هایی دست پیدا کرده‌ایم.
رییس پژوهشگاه رویان همچنین به افتخارات کشور در زمینه فناوری محیط زیست و حیوانات در حال انقراض اشاره می کند و می افزاید: امیدواریم تعاملاتی با محیط زیست داشته باشیم تا بتوانیم فضایی طبیعی را برای این حیوانات شبیه‌سازی شده، ایجاد کنیم.
اما مشاور رییس سازمان محیط زیست در واکنش به این خبر می‌گوید: محققان شبیه‌سازی در کشور باید متوجه باشند که این علم در مراحل اولیه قرار دارد و هنوز نتایج آن به خوبی مشخص نشده است.
دکتر اسماعیل کهرم به گوسفندی که برای نخستین بار در کشور انگلستان شبیه‌سازی شد و به دلایلی که هنوز کاملا مشخص نیست خیلی زود از بین رفت، اشاره می کند و می افزاید: شبیه‌سازی به عنوان یک کار تحقیقاتی در کشور برای حیوانات ارزشمند است، اما نباید برای این کار به سراغ حیات‌وحش رفت و بهتر است به عنوان مثال بر روی حیوانات اهلی مانند بز، گوسفند و یا مرغ و خروس همانند آنچه که در اسکاتلند انجام شد، تحقیقات خود را ادامه دهند.
به اعتقاد او در هیچ علمی نمی‌توان یک مرتبه راه صدساله را برویم و اگر چنانچه محققان شبیه‌سازی تصور میکنند که با شبیه‌سازی قوچ اصفهان می‌توانند جمعیت این گونه را از خطر انقراض نجات دهند، تصور اشتباهی است، چرا که هنوز خیلی زود است که در مورد نتایج این تحقیقات تصمیم‌گیری شود.
آنطور که کهرم می گوید رهاسازی گونه‌های شبیه‌سازی شده در طبیعت بر روی ژن‌های طبیعی در نسل‌های بعد تاثیر می‌گذارد و ساختارهای ژنتیکی نسل آینده را کاملا از بین می‌برد، به گونه‌ای که دیگر هرگز نوع اصیل آن گونه را پس از چند سال نخواهیم داشت.
مشاور رئیس سازمان محیط زیست در پاسخ به اینکه قرار است که این گونه‌ها در محوطه‌های نزدیک به شرایط طبیعت نگهداری شوند و به طور کامل رهاسازی نشوند، ادامه می‌دهد : در بسیاری از کشورهای دنیا در ابتدا تصمیمی برای رهاسازی گونه‌های شبیه‌سازی شده و یا گونه‌های در اسارت در طبیعت وجود نداشته، اما تجربه نشان داده که این گونه‌ها در نهایت به نحوی یا بر اثر بی‌احتیاطی و سهوا و یا عمدا وارد محیطهای طبیعی شده و سیستم طبیعت را به هم زده‌اند.
او به حضور ناخواسته گونه راکون در شمال کشور و یا قرقاول‌های مازندران و همچنین ماهی‌های دریاچه گهر که احتمالا در اثر بی‌احتیاطی وارد طبیعت کشور شده اند اشاره می کند و توضیح می دهد: در مورد گونه های شبیه سازی شده نیز شاید تا چند دهه آینده به این علم و آگاهی نرسیم که شبیه‌سازی بر روی گونه‌های حیات‌وحش چه نتایج وراثتی و ژنتیکی به دنبال خواهد داشت، بنابراین بهتر است در حال حاضر تمام اقدامات در این زمینه با احتیاط و بر روی گونه‌های غیرحساس انجام شود، کما اینکه در کشورهای پیشرفته مانند انگلستان بعد از شبیه‌سازی یک گوسفند هنوز گونه جدیدی را شبیه‌سازی نکرده‌اند.
کهرم مخالفت خود را با شبیه سازی بر روی گونه‌های بسیار ارزشمندی مانند یوز ایرانی و پلنگ ایرانی اعلام می‌کند و می‌افزاید: یک اشتباه و یا یک بی‌احتیاطی در انجام چنین تحقیقی ممکن است نژاد خالص ایرانی چندین میلیون ساله این گونه‌ها را تغییر دهد و به عنوان مثال موجب کاهش طول عمر، قدرت جسمانی و یا مشکلات دیگری برای این گونه‌ها شود.
به گزارش خبرگزاری مهر، امروزه مسئله «کلونینگ» یا شبیه سازی به یک بحث جهانی و همگانی تبدیل شده است. اگر چه هنوز جزئیات این مسئله برای جهانیان و آینده آن روشن نیست، در عین حال، افراد و گروههای بسیاری در سراسر دنیا با مطالعات تبیین این پدیده نوین را از ابعاد گوناگون دنبال می کنند و در داخل کشور نیز بر روی ابعاد مختلف این علم تحقیقات بسیاری در حال انجام است.
شبیه سازی، در اصل ایده بدی نیست اینکه دانشمندان بتوانند حیوانات یا گیاهان را با کیفیت مطلوب به تولید انبوه برسانند جذاب است. با کمک محققان و مهندسان ژنتیک می توان حیواناتی را به وجود آورد که از اعضای بدن آنها برای پیوند انسانها استفاده شود و یا از طریق جراحی ژنتیک سلولهای سالم مانده از عضو آسیب دیده را به یک عضو کامل تبدیل کرد و یا از موادی که حیوانات در بدنشان تولید می کنند، در داروسازی استفاده کرد و یا به کمک شبیه سازی حیوانات، نسل گونه هایی از موجودات زنده را که در حال انقراض هستند، حفظ کرد.
با این حال اگرچه در بسیاری از مواقع دیدگاه های زیست محیطی که جانب احتیاط را در مورد حیات وحش شکننده کشور در نظر می گیرند فناوری ستیزانه تلقی می شود از آنجایی که این تکنولوژی هنوز بسیار نوپا است، بهتر است که تحقیقات در کشور بر روی گونه هایی با حساسیت کمتر انجام شود.
