دیده بان حقوق حیوانات: اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست در آخرین به‌روزرسانی «فهرست سرخ گونه‌های در معرض خطر»، انقراض قطعی کرگدن سیاه غربی یکی از انواع کرگدن‌های غول‌پیکر دوشاخ بومی آفریقا را به طور رسمی اعلام کرده و از انقراض احتمالی دو زیرگونه دیگر کرگدن‌های آفریقایی خبر داده‌است.
به گزارش دنیای صنعت کرگدن سیاه غربی با نام علمی Diceros bicornis longipes یکی از زیرگونه‌های کرگدن سیاه بود که ۳ تا ۳٫۸ متر طول، ۱٫۴ تا ۱٫۷ متر ارتفاع در ناحیه شانه، ۸۰۰ تا ۱۳۰۰ کیلوگرم وزن، و دو شاخ؛ یکی به ارتفاع ۵۰ تا ۱۳۰ سانتی‌متر و دیگری به ارتفاع ۲ تا ۵۵ سانتی‌متر داشت و در دشت‌های ساوانا غرب آفریقا زندگی می‌کرد.
آخرین به روزرسانی فهرست سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست (با نام اختصاری IUCN) که روز پنجشنبه ۱۰ نوامبر (۱۹ آبان) منتشر شده و در آن وضعیت تعدادی از انواع کرگدن مورد بازنگری قرار گرفته، نشان می‌دهد که کرگدن سیاه غربی به طور کامل منقرض شده و دیگر نه در طبیعت و نه حتی در باغ وحش‌ها وجود ندارد. از سال ۲۰۰۶ تاکنون هیچ گزارشی از مشاهده این حیوان یا آثار آن مانند رد پا و فضولات و مانند آن‌ها به دست نیامده‌است. نسخه جدید فهرست سرخ آی‌یوسی‌ان دونوع دیگر کرگدن یعنی کرگدن سفید آفریقای مرکزی و کرگدن سفید شمال آفریقا را هم بر لبهٔ پرتگاه نابودی و احتمالاً منقرض شده در حیات وحش اعلام کرده‌است.
شکار وحشیانه کرگدن‌های آفریقا در سده نوزدهم موجب شد تا در اوایل سده بیستم نسل این این حیوان به همراه دیگر انواع کرگدن در آستانه انقراض قرار داد. در دهه ۱۹۳۰ اقدامات حفاظتی برای نجات نسل این جانور وضعیت را کمی بهتر کرد، اما با کاهش اقدامات حفاظتی و افزایش شکارچیان تعداد کرگدن‌ها دوباره رو به کاهش نهاد و در دهه ۱۹۸۰ به چند صد رأس رسید. شکار همچنان ادامه یافت و تا سال ۲۰۰ میلادی تعداد کرگدن‌های سیاه غربی فقط چند صد رأس بود.
شمال کامرون آخرین زیستگاه کرگدن‌های سیاه غربی بود که زیرگونه‌ای متمایز از دیگر انواع کرگدن‌های سیاه در جنوب آفریقا به شمار می‌روند. در تحقیق گسترده‌ای که در سال ۲۰۰۶ در کامرون انجام شد هیچ نشانه‌ای اعم از رد پا و فضولات و .. از کرگدن به دست نیامد و این موضوع احتمال اتقراض این جانور را بسیار تقویت کرد. در سال‌های بعد نیز هیچ گزارشی از مشاهده این کرگدن‌ها یا نشانه‌های آن‌ها به دست نیامده است. تا اینکه دو روز پیش در ۱۰ نوامبر ۲۰۱۱ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست انقراض این جانور را تأیید کرد.
هرچند بر اساس مقررات حفاظتی برای تأیید انقراض قطعی یک جانور بایستی ۳۰ سال از آخرین مشاهده آن بگذرد و موارد نادری از مشاهده دوباره جانورانی که تصور می‌شده منقرض شده‌اند وجود دارد (یکی از نمونه‌های آن مشاهده دوباره گوزن زرد ایرانی که تصور میشد در اواخر سده نوزدهم منقرض شده‌است، در دهه ۱۳۳۰ در جنگل‌های حاشیه کرخه و دز است)، اما برای جانوری در حد و اندازه‌های کرگدن که دومین حیوان بزرگ خشکی‌زی است و در دشت‌های باز سکونت دارد، پنهان مانده شدن بسیار دور از ذهن است و با این اوصاف بایستی انقراض آن را قطعی دانست.
در واقع کرگدن سفید جنوب آفریقا تنها نوع کرگدن است که از پرتگاه انقراض فاصله گرفته و تمامی انواع دیگر این جانور در شرایطی بحرانی با نابودی دست و پنجه نرم می‌کنند. دلیل اصلی این نابودی هم شکار بی‌رویه بده که با هدف تجارت شاخ این حیوان صورت می‌پذیرد. بازار اصلی شاخ کرگدن در کشورهای عربی خاورمیانه است و از این شاخ‌ها برای ساخت قبضه خنجر از آن استفاده می‌شود. افزایش تقاضا در دهه ۱۹۷۰ همزمان با افزایش ثروت کشورهای خاورمیانه موجب شد تا بی سال‌های ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۲ جمعیت کرگدن‌های سیاه ۹۶٪ کاهش پیدا کرده یا به عبارت دیگر در طول ۲۲ سال تعداد کرگدن‌ها به یک بیست‌وپنجم کاهش پیدا کند.
سیمون استوارت، رئیس شورای بقای گونه‌ها در آی‌یوسی‌ان، در توضیح ارزش شاخ این حیوان به بی‌بی‌سی می‌گوید: «شما باید تصویر کنید که یک حیوان با شاخی از طلا در حال گشت‌وگذار است. به همین دلیل است که این همه شکارچی به دنبال این خیوان هستند و از همین رو تأمین امنیت این جانور این‌قدر مهم است».
شاخ کرگدن در طب سنتی چینی هم کاربرد دارد و گفته می‌شود مصرف آن برای به هوش آوردن بیمارانی که به اغما رفته‌اند، درمان تب‌های حاد، افزایش توانایی جنسی مردان و افزایش باروری مؤثر است. اما علم پزشکی هیچ نوع قابلیت درمانی را برای شاخ کرگدن تأیید نکرده‌است.
علاوه بر شکار غیرقانونی، از عوامل دیگری همچون تخریب زیستگاه‌ها، اقدامات ضعیف برای جلوگیری از شکار و عدم برخورد قانونی جدی در دادگاه‌ها با شکارچیان؛ هم به عنوان عوامل مؤثر در انقراض این جانور غول‌پیکر یاد می‌شود. تأسف‌بار آنکه هیچ نمونه‌ای از کرگدن سیاه غربی هم در اسارت زندگی نمی‌کند تا بازگردانی آن به طبیعت در آینده ممکن باشد.
خبرگزاری یونایتد پرس به نقل از سیمون استوارت می‌نویسد: «انسان‌ها مباشران کره زمین هستند و ما مسئول حفاظت از جاندارانی هستیم که در کنار ما زندگی می‌کنند». وی ادامه می‌دهد: «هم در مورد کرگدن سیاه غربی و هم در مورد کرگدن سفید شمالی اگر ما از اقدامات حفاظتی پیشنهادی انجام می‌شدند، وضعیت اکنون کاملاً متفاوت بود».
استوارت می‌افزاید که در مورد کرگدن سفید جنوبی وضعیت به گونه‌ای کاملاً متفاوت پیش رفته و شمار این جانور از کمتر از ۱۰۰ رأس در اواخر سده نوزدهم به بیش از ۲۰ هزار رأس در حال حاظر رسیده‌است».
وی ادامه می‌دهد: «اقدامات حفاظتی باید تقویت شوند، به ویژه مدیریت زیستگاه‌ها برای بهبود شانس تولید مثل کرگدن‌ها تا به این ترتیب از انقراض بقیه انواع کرگدن جلوگیری شود».
بر اساس گزارش جدید این سازمان ۲۵ درصد کل انواع پستانداران کره زمین در خطر انقراض قرار دارند. از موضوعات محوری در گزارش جدید آی‌یوسی‌آن وضعیت حیات وحش ماداگاسکار بزرگترین جزیره سواحل آفریقا است که ۴۰ درصد کل خزندگان آن در خطر انقراض می‌باشند.
از بخش های امیدوارکننده در گزارش جدید آی‌یوسی‌ان موفقیت در بازگردانی اسب پرژوالسکی (با نام علمی Equus ferus) به طبیعت است. این اسب وحشی که در سال ۱۹۹۶ انقراض آن در طبیعت قطعی شده بود، با انجام یک برنامه تکثیر در اسارت به حیات وحش برگردانده شد و اکنون بیش از ۳۰۰ رأس از آن در طبیعت زندگی می‌کنند.
گزارش جدید آی‌یوسی‌ان هرچند نکات امیدوارکننده‌ای نیز در خود دارد اما در مجموع از کاهش تنوع زیستی کره زمین و افزایش حیوانات منقرض شده و در خطر انقراض خبر می‌دهد.
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.