برچسب: مهاجرت

دیده بان حقوق حیوانات:  مهندس تورج همتي مدير كل حفاظت محيط زيست خوزستان با بيان اين مطلب كه هر ساله با سرد شدن هوا، مهاجرت پرندگان آبزي و كنار آبزي از مناطق مدارهاي شمالي به آبگيرها و تالابهاي استان انجام مي شود . از ورود اين پرندگان به تالابهاي استان خبر داد. اين مقام مسئول گفت در بررسي هاي انجام شده توسط كارشناسان اين اداره كل تا كنون گونه هايي نظير اردك مرمري، خوتكا و اردك ارده اي و همچنين پرندگاني چون اگرت بزرگ ، حواصيل ارغواني ، سنگ گردان ، انواع دم جنبانك، انواع آبچليك و … ديده شده اند .

به گزارش سازمان حفاظت محیط زیست مهندس همتي از نكات بارز ورود پرندگان مهاجر به استان به مشاهده اردك تاجدار در تالاب شادگان اشاره نمود و گفت اين گونه كمتر در تالاب هاي استان مشاهده گرديده و تا كنون در سرشماري هاي زمستانه استان آماري از اين پرنده ارائه نشده بود .

ايشان با بيان اينكه استان خوزستان در مجموع بيش از 50 درصد از وسعت تالاب هاي كشور را در خود جاي داده است افزود: تالاب بين المللي شادگان با وسعت 400 هزار هكتار علاوه بر ثبت در كنوانسيون رامسر به عنوان پناهگاه حيات وحش شادگان از لحاظ تنوع زيستي ، بي نظير مي باشد. از ديگر تالاب هاي استان ، تالاب هورالعظيم و تالاب بامدژ، تالاب ميانگران را مي توان نام بود كه از لحاظ بوم شناختي كانون و مركز تنوع زيستي استان بوده كه بسياري از گونه هاي آسيب پذير و
گونه هاي در معرض خطر در اين زيست بوم هاي  حيات بخش قرار دارند.

لازم به ذكر است در سرشماري زمستانه سال گذشته تعداد 114 هزار قطعه پرنده آبزي و كنار آبزي در استان در قالب 173 گونه سرشماري گرديدند.

دیده بان حقوق حیوانات: به گزارش روابط عمومي اداره كل حفاظت محيط زيست آذربايجان غربي نخستين گروه از درناهاي خاكستري به تالاب هاي شهرستان  مهاباد مهاجرت كردند.

بيش از 20 قطعه از اين نوع پرنده در اطراف تالاب كاني برازان ديده شده است و پيش بيني  مي شود در روزهاي آينده تعداد بيشتري از اين نوع پرنده وارد اين تالاب و ديگر تالاب هاي مهاباد شوند.

درنا جزو پرندگان مهاجر عبوري است كه همه ساله در اوايل بهار و اواخر تابستان و به منظور تجديد قوا به زيستگاه هاي استان آذربايجان غربي وارد مي شود.

درناها پرندگاني هستند بزرگ، با پاها و گردن دراز، دم نسبتا كوتاه، بال هاي دراز و منقاري بلند و كلفت، ظاهر شبيه لك‌ لك كه شاهپرهاي ثانوي داخلي بال هاي آنها خيلي بلند است و روي دم آنها را مي‌پوشاند.

اين پرنده در پرواز كردن پاهاي خود را كشيده نگه مي ‌دارد. گله‌هاي آنها هنگام مهاجرت در يك خط به شكل هفت پرواز مي‌ كنند.نر و ماده اين نوع پرنده همشكل بوده و معمولا روي زمين آشيانه مي ‌سازند.درناها، زمستان ها را در جاهاي گرم و تابستان ها را در نواحي خنك مي‌گذرانند. درناها از گياهان كوچك، حشرات، قورباغه ‌ها، كرم‌ها، خزندگان و ماهيان كوچك تغذيه مي كنند و همچنين تخم جانوران آبي را نيز مي‌خورند

تالاب هاي جنوب استان آذربايجان غربي به دليل شرايط زيست محيطي بسيار مناسب از جمله مكان هايي به شمار مي رود كه همه ساله پذيراي شمار زيادي از انواع پرندگان مهاجر و بومي است.

________________

خبر مرتبط:

نخستین گروه از درناهای خاکستری به تالابهای شهرستان نقده مهاجرت کردند.

دیده بان حقوق حیوانات: به گزارش روابط عمومي اداره كل حفاظت محيط زيست آذربايجان غربي نخستين گروه از درناهاي خاكستري به تعداد تقريبي 500 قطعه وارد تالابهاي شهرستان نقده شدند و پيش بيني ميشود در روزهاي آينده شاهد حضور تعداد بيشتر اين پرنده زيبا در اين مناطق باشيم

گفتني است درنا از پرندگان مهاجر عبوري است كه همه ساله در اوايل بهار واواخر تابستان وبه منظور تجديد قوا در زيستگاهاي آبي استان آذربايجان غربي مي گذراند.

دیده بان حقوق حیوانات: بهروز بهروزي‌راد در گفت‌وگو با (ايسنا)، اظهار کرد: استان خوزستان و رودخانه‌هاي و تالاب‌هاي موجود در اين استان هميشه در فصل زمستان پذيراي گونه‌هاي مختلفي از پرندگان بوده است؛ هر زمان که شرايط اکولوژيکي و زيست‌محيطي استان براي مهاجرت پرندگان فراهم باشد، تالاب‌ها و رودخانه‌هاي استان مي‌توانند دوباره پذيراي پرندگان مهاجر باشند.
وي افزود: با توجه به کاهش بارندگي در سال‌هاي اخير و همچنين بروز پديده خشکسالي‌، مشکلات بسياري براي تالاب شادگان ايجاد شده است و جمعيت پرندگان اين تالاب کاهش يافته است، با اين وجود تنوع گونه‌اي در اين تالاب قابل قبول است.
بهروزي‌راد تصريح کرد: به عنوان مثال گونه “عروس‌غاز” يکي از گونه‌هاي نادر در دنياست که در دهه 40، 50 و 60 به خوزستان مهاجرت مي‌کرد، ولي در حال حاضر اين پرنده ديگر به استان مهاجرت نمي‌کند. در گذشته اين پرنده زمستان‌هاي خود را در خوزستان مي‌گذراند.
اين مدرس محيط زيست خاطرنشان کرد: اين گونه پرنده مسير مهاجرت خود را تغيير داده است و در حال حاضر پس از مهاجرت از سيبري، زمستان خود را در سواحل رود نيل مي‌گذراند. در زمستان‌هاي دهه 50، جمعيت اين گونه پرنده در تالاب‌هاي خوزستان به بيش از 10 هزار قطعه هم مي‌رسيد.
وي با بيان اين‌که گونه “غاز پيشاني‌سفيد” هم در معرض انقراض است، ادامه داد: تالاب‌هاي خوزستان در گذشته از زيستگاه‌هاي اصلي اين گونه پرنده بودند، اين در حاليست که به مرور زمان با تغيير شرايط تالاب‌ها، اين پرنده هم مسير مهاجرت خود را تغيير داده است.
عضو گروه محيط زيست دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم و تحقيقات اهواز اظهار کرد: گونه “هوبره” هم در دهه‌هاي 40 و 50 و اوايل دهه 60 به تالاب‌هاي خوزستان مهاجرت مي‌کرد و جمعيت زيادي در استان داشت؛ اين گونه پرنده در حال حاضر هم به استان مهاجرت مي‌کند، ولي جمعيت آن بسيار کاهش يافته است. شکار بي‌رويه اين گونه پرنده توسط شکارچيان کشورهاي عربي، حيات اين پرنده را با تهديد مواجه کرده است.
بهروزي‌راد گفت: “اردک مرمري” گونه‌ ديگري است که در سال‌هاي گذشته در تالاب هورالعظيم جوجه‌آوري داشته، اين در حالي است که بر اساس آخرين آمار در دهه 70، حدود 100 جفت اردک مرمري در قسمت شمالي تالاب شادگان و هورالعظيم وجود داشته است. در حال حاضر هم به دليل خشک شدن منطقه، اين گونه پرنده ديگر در استان مشاهده نمي‌شود.
وي افزود: شرايط اکولوژيکي منطقه و تشديد خشکسالي‌ موجب شده تالاب‌ها که زيستگاه‌هاي اصلي پرندگان‌ مهاجرند، وضعيت نامناسبي پيدا کنند. سدسازي بي‌رويه يکي از عوامل اساسي تشديد اين مشکل است، ولي تنها عامل نيست. هر عاملي که موجب کاهش ميزان آب تالاب‌هاي شادگان، هورالعظيم، ميانگران و ديگر تالاب‌هاي خوزستان شود، شرايط حيات پرندگان را هم دشوارتر مي‌کند و در نتيجه توان بقاي آن‌ها کمتر مي‌شود، در چنين شرايطي پرنده تصميم مي‌گيرد که مهاجرت کند.
اين مدرس دانشگاه تصريح کرد: “اردک سرسفيد” هم گونه ديگري است که در گذشته و تا دهه 60 در آب‌گيرهاي خوزستان جوجه‌آوري داشته، ولي در حال حاضر مشاهده نمي‌شود. 75 درصد جمعيت جهاني اين گونه پرنده در گذشته زمستان‌هاي خود را در خوزستان مي‌گذرانده، ولي اکنون جمعيت اين پرنده در استان تقريبا به صفر رسيده است.
بهروزي‌راد خاطرنشان کرد: “اردک بلوطي(بلوچي)” و “پليکان پاخاکستري” هم از ديگر گونه‌هاي پرندگان آبزي‌ هستند که در گذشته بسيار به خوزستان مهاجرت مي‌کردند، ولي جمعيت فعلي آن‌ها به شدت کاهش يافته است. سال گذشته 6 جفت پليکان پاخاکستري در نزديکي خرمشهر تخم‌گذاري کردند، ولي اين پرنده‌ها توسط صيادان شکار شدند و هيچ‌کدام از تخم‌ها به جوجه تبديل نشد. معضل صيادي بي‌رويه ازجمله مشکلاتي است که پرندگان مهاجر به خوزستان با آن مواجه‌اند.
عضو گروه محيط زيست دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم و تحقيقات اهواز اظهار کرد: “ليکوي خوزي” ازجمله پرنده‌هاي کمياب بوي منطقه است که از گذشته‌هاي دور در اطراف تالاب شادگان و به‌ويژه “هويزه” و دشت‌هاي اطراف تالاب “هوالعظيم” ساکن بوده و به راحتي در نيزارهاي منطقه قابل مشاهده بوده است. به دليل آلوده شدن منطقه، تغيير شرايط اکولوژيکي و ورود پساب‌هاي نيشکر به تالاب، اين پرنده ديگر توان توليدمثل و جوجه‌آوري ندارد و به دليل اين‌که گونه‌اي بومي است و مهاجرت نمي‌کنند، جمعيت آن بسيار کاهش يافته است.
وي تاکيد کرد: ورود بيش از حد مواد آلوده‌کننده به “خورموسي” و تردد بيش از حد کشتي‌ها، شرايط را براي زيست پرندگان نامناسب کرده و امکان رشد و توليدمثل آن‌ها را کاهش مي‌دهد. دگرگوني در محيط زيست خوزستان در سطح وسيعي قابل مشاهده است.

بهروزي‌راد به ايسنا گفت: يک پرنده براي مهاجرت به يک زيستگاه به چهار فاکتور ‌آب، غذا، امنيت و پناهگاه نياز دارد. تشديد خشکسالي‌ها، افزايش رفت و آمد‌ها در تالاب‌ها، توسعه صنعت و کشاورزي و تغيير کاربري پناهگاه‌ها و تصرف زمين‌ها موجب از بين رفتن فاکتورهاي مورد نياز براي بقاي پرندگان در مناطق مختلف استان شده است. جمعيت پرندگان خوزستان نسبت به دهه‌هاي 50، 60 و 70 بسيار کاهش يافته است. جمعيت نزديک به يک‌ميليوني پرندگان خوزستان در دهه‌هاي گذشته، امروز به کمتر از 200 تا 300 هزار پرنده در فصل زمستان رسيده است.

دیده بان حقوق حیوانات: در پی خشک شدن بخش وسیعس از دریاچه ارومیه، قوچ و میش های ساکن جزایر این دریاچه، اقدام به مهاجرت بین جزایر کرده اند.

مهندس عباس نژاد با اعلام اين خبر گفت: به دليل چسبيده شدن جزاير كبودان، اشك و اسبير كه  به دنبال خشكسالي و كم شدن آب درياچه  اروميه اتفاق افتاده است قوچ و ميش هاي جزيره اسبير به جزيره اشك كه مهمترين زيستگاه گوزن زردايراني در پارك ملي درياچه اروميه مي باشد مهاجرت كرده اند .
مدير كل حفاظت محيط زيست استان آذربايجان غربي ادامه داد: جزيره اسبير با مساحت 1250 هكتار سومين جزيره از جزاير پارك ملي درياچه اروميه ميباشد

دیده بان حقوق حیوانات: شاید بتوان گفت تنها ترین درنای سیبری مهاجر که امسال به تالاب فریدون کنار پس از طی یک مسیر 5000 کیلومتری مهاجرت کرد، نماد استقامت در پرندگان مهاجری است که هر سال به ایران می آیند.

به گزارش سبزپرس از سال 2006 ، توافقنامه پرندگان آفریقا- اوراسیا ، هرسال اقدام به برگزاری روز جهانی پرندگان مهاجر می کند تا از این طریق توجه جهانی را به  حفاظت از این پرندگان معطوف کند.
امسال  روزهای 24-25 اردیبهشت  به عنوان روز پرندگان مهاجر انتخاب شده و شعارآن «تغییرات در كاربری اراضی از زاویه چشمان یک پرنده» است.

شعار هایی که از سال 2006 تا 2010 برای این روز انتخاب شده بود عبارت  از « پرندگان مهاجر هم اكنـون به كمــك مــا نیازمندند »، « پرندگان مهاجر و تغییرات آب و هوایی » ،« پرندگان مهاجر- پیام آوران تنوع زیستی » ،«موانع مهاجرت»و «پرندگان مهاجردرمعرض خطرانقراض رانجات دهیم، هریك از گونه هامورد توجه هستند»  بودند.

یکی از اهداف برگزاری روز پرندگان مهاجر ترغیب مردم به مشاركت فعال در حفاظت از پرندگان مهاجر است. و از دیگر اهداف مهم آن مسئولان كشور ها ، سازمان های مردم نهاد، باشگاهها، دانشگاهها و  مدارس هستند که در سراسر دنیا فعالیت ها و برنامه هایی را طراحی و اجرا می كنند و ضمن افزایش آگاهی عمومی، به حفاظت از این پرندگان و زیستگاه آنان كمك می کنند.

فعالیتهای روز جهانی پرندگان مهاجر درسرتاسر دنیا بسیار متنوع و گسترده است، در كشور ما نیز می تواند به صورت برنامه ریزی شده،  هدفمند و ابتكاری انجام گیرد، به طور مثال برگزاری جشنواره های متنوع مرتبط با پرندگان فعالیتهای آموزشی سمینار، کارگاه،چاپ بروشور وجزوات آموزشی، اجرای فعالیتهای پرندهنگری درمناطق مناسب، برگزاری مسابقات نقاشی، مقاله نویسی واستفاده از رسانه های گروهی جهت اطلاع رسانی و آموزش عموم مردم می تواند در این دسته قرار گیرند.

اقدامات انجام شده در ایران

اقدامات انجام شده توسط تمام كشورهای برگزار كننده این روز بر روی سایت مربوطه به آدرس www.worldmigratorybirdday.org ثبت شده است. ایران نیز همزمان با سایر سازمانها و كشورهای دنیا، فعالیتهایی را در این خصوص انجام داده است به عنوان مثال در استان هرمزگان طی سالهای 2008، 2009 و 2010 فعالیتهای آموزشی مختلف در این روز هم زمان با سایر نقاط دنیا انجام شد.

توصیه هایی برای حفاظت از پرندگان و زیستگاههای آنان

در رابطه با حفاظت از پرندگان برخی توصیه ها می تواند مورد توجه قرار گیرند که از آن جمله می توان به ممانعت از شكار پرندگان، حفاظت از مناطق و ممانعت از تخریب زیستگاه آنان ، مد نظر قرار دادن راهکارهای اجرایی توسعه پایدار جهت کاهش اثرات سوء بر زیستگاه¬های پرندگان ، لزوم اجرای طرحهای ارزیابی زیست محیطی در مناطق مهم تجمع پرندگان و یا مسیر های اصلی پروازشان، ساخت برجهای کوتاه تر،کاهش فرکانس چراغهای چشمک زن اطراف برجها، حذف چراغهای غیرضروری، عدم استفاده از شیشه های رفلکس و ساخت سازه های جدید خارج از مسیرمهاجرت و محل تجمع پرندگان خصوصاً گونه های در معرض خطر و پرندگان شکاری اشاره کرد.

پرندگان ایران

4/12 درصد از كل پرندگان دنیا در معرض خطر انقراض قرار دارند كه از میان آنها 192 گونه در معرض خطر انقراض هستند.طبق اطلاعات موجود 521 گونه پرنده در ایران وجود دارد که در 19 راسته ، 79 تیره و 22 جنس طبقه بندی شده اند.

این گونه ها در سطح وسیعی  از مناطق خشك و بیابانی ، نواحی جنگلی ، سواحل ، جزایر و دریاچه های كشور پراكنده اند ، تنها با توجه به نقش پرندگان در طبیعت است كه می توان به ارزش وجودی و اهمیت واقعی آنها پی برد . گسترش مطالعات اكولوژیك زمینه و امكانات بسیاری برای آشنایی با نقش ویژه و با اهمیت پرندگان فراهم كرده است ، مطالعه در زمینه كنترل بیماریها و آفات كشاورزی توسط پرندگان اهمیت آنها را دوچندان كرده زیرا از جمله مهم‌ترین عوامل كنترل كننده آفات نباتی است.

جنبه های مختلف اهمیت پرندگان باعث شده كه پرنده شناسان و برنامه ریزان منابع طبیعی بكوشند تا اطلاعات خود را در زمینه های علمی ، آموزشی و تفریحی پرندگان هرچه كاملتر كنند تا بتوانند به نحو مطلوب‌تری از این ارزشها به نفع جوامع انسانی بهره‌برداری کنند.

نزدیك به  350 گونه از پرندگان در ایران زاد آوری می كنند كه می توان آنها را بومی ایران دانست. شماری از این گونه ها مهاجر هستند وبه مناطق دیگر به ویژه در زمستان مهاجرت می كنند. عده ای دیگر مهاجر عبوری هستند كه ایران در سر راه طولانی آنها قرار دارد.

بعضی از گونه های مهاجر برای رسیدن به ایران مسافت های طولانی را طی می كنند . از جمله تلیله كوچك،  تلیله بلوطی، آبچلیك شكیل و گیلانشاه حنایی هستند كه هر ساله از جنوب افریقا به ایران و از ایران به سیبری می روندو دوباره این راه طولانی را بر می گردند. جمع مسافت رفت و بر گشت سالیانه این پرندگان  به ویژه گیلانشاه حنایی و آبچیلك شكیل بیش از 28 هزار كیلومتر است.

وضعیت زیستی و حفاظتی پرندگان

پرندگان از ثروت های طبیعی و ملی کشور به شمار می روند که متاسفانه تعداد آنها به دلیل تبدیل و تخریب اکوسیستم ها بسیار کاهش یافته است.

شکار بی رویه و کثرت سلاح های گرم سبب شده است بسیاری از پرندگان که در گذشته در ایران وجود داشتند، اکنون بندرت مشاهده شوند. بررسی ها نشان می دهد گروه عظیمی از پرندگان را گونه های متکی به تالاب ها تشکیل می دهند و تخریب تالاب ها تاثیر منفی بر تعداد گونه های پرندگان داشته است. هم اكنون شماری از گونه های مهم و با ارزش را خطر نابودی تهدید می كند و از شمار سایر گونه ها در سراسر كشور كاسته شده است. خشكسالی های پی در پی و كم آبی و یا خشك شدن دریاچه ها و تالابها نیز شرایط زندگی پرندگان ایران را سخت تر كرده است و جمعیت بسیاری از گونه ها كاسته شده است . جالب اینكه در این شرایط هر چند از شمار گونه ها و جمعیت بسیاری از پرندگان كاسته شده است  اما جمعیت برخی از گونه ها (كه با دخالتهای ناروای بشر در طبیعت سازش یافته اند) از جمله كلاغ ها  كبوترها و گنجشك ها افزایش یافته است.

بر اساس تقسیم بندی اتحادیه جهانی حفاظت، گونه هایی از پرندگان ایران  که وضعیت بحرانی دارند شامل درنای سیبری، خروس كولی اجتماعی، دال پشت سفید و گیلانشاه خالدارهستند. هم چنین اردك سرسفید، بالابان، كركس مصری، سسك خوزی و عروس غاز در معرض انقراض و 12 گونه دیگر نیز آسیب پذیر تلقی شده اندكه عبارتند از: غاز پیشانی سفید كوچك، اردك مرمری، عقاب دریایی پالاس، عقاب تالابی، عقاب شاهی، دلیجه كوچك، هوبره، پلیكان پا خاكستری، زرده پره سینه زرد، میش مرغ، فاخته خاوری و باكلان گلو سیاه.

این طبقه بندی از دیدگاه جهانی صورت گرفته است چنان كه ممكن است وضعیت تعدادی از گونه های موجود در ایران در شرایط بحرانی باشد اما از آن جایی كه در سراسر جهان چنین وضعیتی ندارند نام آنها در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت قرار نگرفته است. مانند قرقاول و تمامی پرندگان شكاری كه در ایران جزو جانوران حمایت شده هستند.

مروزه قوانین بین المللی و کنوانسیون های زیست محیطی متعددی سعی دارد به اشکال مختلف جلوی تعرض به حریم پرندگان را بگیرد و از بقای آنها حفاظت کند؛ اما پرندگان از آنجا که گونه ای محدود به مرزهای یک کشور نیستند باید با همکاری تمام کشورها در مرزهای فرابخشی حمایت و حفاظت شوند. شناسایی گونه های مهاجر و حفاظت از آنها ازجمله اقداماتی است که در دستور کار قرار دارد و اجرای آن و عمل به مفاد قوانین و کنوانسیون های بین المللی در این خصوص از هر چیزی بااهمیت تر است تا پرندگان زیستگاه های طبیعی را امن احساس کرده و با اطمینان در آن زندگی کنند.

‌زیستگاه های پرندگان ایران

مناطق بیابانی و نیمه بیابانی بخشی از زیستگاههای طبیعی پرندگان ایران است. این حوزه از تهران تا دشت بزرگ کویر و کویرهای لوت تا بلوچستان مرکزی را می پوشاند. در بیابان های واقعی به نسبت پرندگان کمتری دیده می شود و تراکم آنها نیز بسیار پایین است ، ولی بیشتر آنها که با محیط زیست خشن خو گرفته اند دامنه انتشار وسیعی دارند که می توان به هوبره یا چکاوک هدهدی اشاره کرد.

اگر چه ایران فاقد گونه آندمیک واقعی است ، اما گونه زاغ که به طور گسترده ای در بیابان های مرکزی و شرق ایران دیده می شود معمولا محدود به کشور ایران بوده و غیر از ایران ، تنها از حد نهایی مرز غربی پاکستان گزارش شده است.

105 زیستگاه مهم پرندگان ایران بعنوان «IBA،  منطقه مهم پرندگان »در فهرست مناطق مهم تجمع پرندگان ایران در موسسه بین الملی« زندگی پرنده، Birdlife International»  ثبت گردیده است.

منطقه مهم برای زمستان گذرانی پرندگان مهاجر آبزی و كنار آبزی كشور ثبت گردیده و از آنها حفاظت می شود.

مناطق تالابی در این خصوص اهمیت دارند، تالاب های حوزه ارومیه در آذربایجان و بویژه دریاچه ارومیه محل تولیدمثل گونه های بسیاری از پرندگان مهاجر آبزی نظیر فلامینگو و پلیکان سفید هستند. تالاب ها برای مهاجرت پرندگان آبزی از نظر تداوم مهاجرت آنها بسیار حائز اهمیت است.

زیستگاه های ساحلی خلیج فارس و دریای عمان نیز گونه های زمستان گذرانی مانند پلیکان پا خاکستری و بسیاری از پرندگان کنارآبچر بویژه صدف خور را در خود جای داده است. همچنین جزایر غیر مسکونی کوچک زیادی در خلیج فارس و تنگه هرمز وجود دارد که محل مطلوبی برای تولید مثل کلونی های بزرگی از پرندگان دریایی به شمار می رود. گونه هایی مانند اگرت ساحلی، پرستوی دریایی کاکلی، پرستویی دریای تیره، سلیم خرچنگ خوار، حواصیل سبز و باکلان گلوسیاه در این جزایر دیده می شوند، بسیاری از گونه هایی که در مناطق جنوبی ایران تولید مثل می کنند در واقع ساکن همان مناطق هستند.

گروه دیگری از گونه های پرندگان ایران عمدتا در نواحی مرتفع شمالی یا غرب کشور تولیدمثل می کنند و در برخی گونه ها بویژه پرندگان جوان به طور انفرادی جابجایی و مهاجرت از مناطق تولیدمثل دیده می شود. این گونه ها در پاییز از مناطق تولیدمثلی به سمت حوزه کویر مرکزی و اراضی پست جنوبی مهاجرت می کنند. جمعیت بزرگی از مهاجران تابستانه در پاییز به جنوب غربی و در زمستان به شبه جزیره عربستان و آفریقا یا به مناطق نیمه حاره ای هند مهاجرت می کنند.

حفاظت از پرندگان مهاجر

مسیر مهاجرت سالانه پرندگان مهاجر فراتر از محدوده کشورها و قاره هاست. این مساله محققان را وادار می سازد تا در جهت کشف معمای حرکت این پرندگان تلاش کنند.

زمانی که مناطق تالابی قطب شمالی در اواخر تابستان شروع به یخ زدن می کنند، پرنده ها به همراه جوجه هایشان حرکت به سمت مناطق گرم جنوبی را آغاز می کنند.

بقای پرندگان مهاجر بستگی به حفاظت از گونه ها و همچنین حفاظت از تالاب هایی دارد که مناطق تابستان گذرانی، استراحت و زمستان گذرانی آنها هستند. این تالاب ها همچون مرواریدهایی پیوسته در زنجیره مسیر مهاجرت هستند.

مسیر مهاجرت بسیاری از این پرندگان چندین هزار کیلومتر و فراتر از حدود مرزهای کشورها بوده و شامل مرزهایی است که در زمان مهاجرت نیاکان این پرندگان وجود نداشتند.

امروزه حفاظت از این پرنده زیبا و تالاب های مسیر مهاجرتی شدیدا وابسته به همکاری مردم کشورهایی  است كه در محدوده زندگی و مهاجرت آنها قرار دارد . مسیرهای مهاجرت بین مرزی پرندگان مهاجر نمایانگر چالش های حفاظتی است که در طبیعت مهاجرت فرامرزی نهفته است.

بنابراین نیاز برای همکاری کشورها به طرق مختلف از جمله یادداشت های تفاهم بین المللی برای حفاظت از گونه های مهاجر است. بعنوان مثال در سال ۱۹۹۳ تفاهمنامه ای تحت حمایت کنوانسیون حفاظت از گونه های وحشی مهاجر (CMS) با عنوان «یادداشت تفاهم حفاظت از درنای سیبری» به امضای یازده کشور مسیرهای مهاجرت این درنای سیبری رسید. با حمایت کنوانسیون حفاظت از گونه های وحشی مهاجر و سایر نهادهای بین المللی، مسوولان و کارشناسان دولتها می توانند به صورت ادواری تشکیل جلسه دهند و برنامه اقدام خود را برای حفاظت از درنای سیبری تدوین کنند.

در برنامه اقدام یادداشت تفاهم حفاظت از درنای سیبری مهمترین اقدامات برای حفاظت از درنای سیبری و زیستگاه آن تدوین می شود، که هر ۲ تا ۳ سال مورد بازبینی کشورهای عضو قرار می گیرد. اهداف اصلی در این برنامه عبارت ازکاهش مرگ و میر مستقیم یا غیرمستقیم درنای سیبری، انجام پایش و تحقیقات به منظور بهبود اطلاعات اکولوژیکی از درنای سیبری.

افزایش جمعیت و تنوع ژنتیکی،بهبود حفاظت از زیستگاه و توسعه شبکه پروازی در شرق و غرب ومرکز آسیا، افزایش آگاهی عمومی و تبادل اطلاعات، تقویت همکاری های ملی و بین المللی است.

در هر جلسه کشورها برنامه اقدام را با در نظرگیری اتفاقات افتاده و در حال وقوع، علتها، بهترین آموخته ها و فعالیت های آتی بازنگری و اصلاح می کنند. این سند برای همکاری با ارگان های دولتی و مدیران مناطق حفاظت شده بسیار مفید است. خصوصا راهنمایی برای تصمیم گیری ها درخصوص اجرای قوانین مربوط به برنامه های پایش، تلاشهای رهاسازی درنا و برگزاری رویدادهای آموزشی و جلسات مشترک است.

افزایش آگاهی عمومی

هر تلاشی به منظور حفاظت بدون تغییر رفتار انسانی و افزایش درک از اهمیت حفاظت از پرندگان مهاجر و تالاب ها بیهوده است.

بی تردید شکار یكی از جدی ترین و مهمترین تهدیدات برای پرندگان مهاجر در آسیاست. همچنین رشد اقتصادی در آسیا فشار زیادی را روی تالاب ها و منابع آبی وارد می کند. اگر بخواهیم از جمعیت پرندگان مهاجر که در كشور زمستان گذرانی می کند حفاظت کنیم می باید از تالاب های وابسته در كلیه كشورهای مسیر مهاجرت حفاظت کنیم. در این راستا و به منظور افزایش آگاهی عمومی، کشورهای واقع در مسیر مهاجرت پرندگان می باید فعالیت های آموزشی بسیاری را با درگیر کردن مسئولان دولتی، محققان، مدیران بخش صنعت، شکارچیان، معلمان، کشاورزان، صیادان، دانش آموزان و رسانه ها انجام داده و جلسات و دوره های آموزشی بسیاری به منظور درگیر نمودن شکارچیان، صیادان و سایر ذینفعان درخصوص کاهش تهدیدات پرندگان مهاجر برگزار نمایند. در این زمینه همچنین لازم است مواد آموزشی مفیدی شامل بروشور، پوستر، کتابچه، عکس، فیلم و غیره تولید و توزیع گردد.

افزایش جمعیت از طریق پرورش در اسارت و رها سازی در طبیعت

در حالی که در سالهای اخیر شاهد از بین رفتن جمعیت برخی گونه های  مهاجر به ایران بوده ایم ولی از طرف دیگر شاهد افزایش پرندگان پرورش یافته در اسارت بوده ایم. بعنوان مثال در خصوص درنای سیبری در مراکز تخصصی پرورش در اسارت در كشورهای روسیه، بلژیک، امریکا و چین تهداد قابل ملاحظه ای درنای سیبری پرورش یافته اند. در ۱۵ سال گذشته بیش از ۱۰۰ درنای سیبری که از تخم‌های تولید شده در اسارت پرورش یافته بودند در حیات وحش رهاسازی شدند. برخی از آنها در مناطق جوجه آوری درناهای سیبری که به هند مهاجرت می کردند رهاسازی شدند. برخی دیگر در مناطق استراحت درناهای معمولی در جنوب غربی سیبری رهاسازی شدند.

تبادل اطلاعات

ارتباطات برای حفاظت موثر بسیار مهم است. برقراری ارتباط و تبادل اطلاعات در دنیای امروز براحتی از طریق ایجاد سایتهای اینترنتی میسر است. به این منظور بسیاری از كنوانسیون های زیست محیطی از طریق سایت های اختصاصی خود اقدام به نشر اطلاع رسانی می نمایند. ذیلاً آدرس اینترنتی برخی از كنوانسیون ها و سازما ن های مرتبط با حفاظت از پرندگان مهاجر درج می گردد:
كنوانسیون حفاظت از گونه های مهاجر وحشی كنوانسیون بن http://www.cms.int/
بنیاد بین المللی درنا http://www.savingcranes.org/
توافقنامه پرندگان آفریقا- اوراسیا  http://www.unep-aewa.org/
سازمان بین المللی تالابهاhttp://www.wetlands.org/
سازمان بین المللی حیات پرندگان: http://www.birdlife.net/
اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت: http://www.iucn.org/

دیده بان حقوق حیوانات: کوچ هزاران پرنده مهاجر که برای زمستان گذرانی به خراسان رضوی آمده بودند با آغاز فصل بهار و لطافت هوا آغاز شد.

کارشناس محیط زیست خراسان رضوی در گفتگو با خبرنگار مهر در مشهد افزود: حضور پرندگان در 13 تالاب و آبگیر خراسان رضوی امسال با 17.6 درصد رشد مواجه بوده است.

به گفته هادی ناصری، بیشتر پرندگان مهاجرآبزی و کنارآبزی که از نواحی شمالی وارد استان می شوند، درحوالی دریاچه بزنگان، رودخانه تجن روزهای خوش قشلاق خود را سپری می کنند.

وی افزود: 39 گونه آبزی هر سال پرهای هزار رنگ خود را بر فراز خراسان رضوی چتر می کنند تا فارغ از سرمای استخوان سوز سرزمین پهناور روسیه، روزهایی را در نسیم فرح بخش مناطق مرکزی شرق ایران سپری کنند.

برکه های دیدنی

عشق کوچ، هلهله را به اردوی پرندگان کشانده است. شوق سفر بعد از سوز سرمایی که در قشلاق هم آزارشان می داد، اردک ها را به وجدآورده است.

چقدر دیدنی است آنگاه که چنگرهای نوک سرخ تا انتهای آبی آسمان پر می کشند تا ستاره ای را با بال نازکشان لمس کنند یا بر سر خورشید دستی بکشند.

این آفرینش های شوق آفرین خدا، امسال در سرزمین آفتاب حسابی خوش گذراندند، هوای معتدل به آنها مجال داد تا بهتر بخوانند و به هر جا که دوست دارند، سرک بکشند.

با شنیدن صدای پای بهار، پرنده ها هم مثل آدم ها هوایی می شوند. به بال هایشان خون می دود و اشتیاق رفتن دارند و این گونه است که دسته دسته، هماهنگ و موزون با خنکای صبح بزنگان وداع می کنند و راه تازه در پیش می گیرند.

اگر شکارچی بی رحمی، تفنگ ساچمه ای اش را بسوی این پرندگان ها نشانه نرود یا توی این آشفته بازار، صیادی هوس گوشت پرنده نکند، آنها دوباره به دیدن دریاچه خواهند آمد.

هادی ناصری می گوید: گرمی آب و هوای خراسان رضوی نسبت به نواحی پراکنده در آسیای میانه و روسیه، علت عمده مهاجرت پرندگان این سرزمین ها به ایران و بویژه پهن دشت سرخس است.

وی می افزاید: با توجه به پایین بودن ارتفاع از سطح دریا در مناطقی همچون لطف آباد، درگز و سرخس، این مناطق بیشترین پرندگان مهاجر را در خود جای می دهند.

ناصری اظهار می دارد، انواع کشیم، باکلان، حواصیل، بوتیمار، لک لک سیاه، غاز پیشانی سفید، غاز خاکستری، آنقوت، تنجه، خودتکا، چنگر، خروس کولی، آبچیلک و کاکایی در نواحی مختلف استان فرود می آیند و از دیار کهن خراسان رضوی لذت می برند.

وی یادآور می شود: پرندگان دیگری هم وجود دارند که ترجیح می دهند دراین سرزمین مستقر شوند، ازجمله این پرندگان سنقر تالابی، سنقر سفید، کوکور سیاه، عقاب دریایی دم سفید، عقاب صحرایی، شاه باز زنگوله بال و هوبره هستند.

این کارشناس تأکید می کند: پرندگان مهاجر 4 تا 6 ماه در کنار آبگیرهای خراسان رضوی استقرار می یابند، هر چند برخی از آنها نیز پرندگان عبوری هستند و در دیگر مناطق فرود می آیند.

به گفته ناصری در خراسان رضوی 39 منطقه برای زمستان گذرانی پرندگان آبزی و کنار آبزی وجود دارد که معروف ترین آنها، دریاچه بزنگان، رودخانه هریرود درسرخس و تربت جام، کشف رود در نواحی مشهد و سرخس، کال شور در سبزوار، نیشابور، گناباد، کال مشرف آباد در خواف و پشت سدها که در زمان سرمای شدید به زمین های کشاورزی و استخرهای پرورش ماهی هم پناه می آورند.

جلوه های بهشتی

معروف ترین پرندگانی که به خراسان رضوی کوچ می کنند، اردک بلوطی، غاز پیشانی سفید، عقاب دریایی و زنگوله بال هستند که همه آن ها برای دوستداران طبیعت نام آشنا هستند.

برای امنیت آنها که با حرکات هماهنگ و پروازهای یکدست خود جلوه های بهشتی در پهن دشت استان خلق می کنند، گشت هایی در سطح ایستگاه ها مستقر شده اند تا از شکار آنها جلوگیری شود.

هزاران پرنده وقتی قصد وداع دارند، واژه ها برای توصیف آن احساس عجز می کنند، یک آسمان پرنده، بسوی مقصدی که برای خودشان معنا دارد و برای رسیدن به آن بی تابی نشان می دهند، شاید در آنسوی این تالاب محبوبی منتظرشان باشد.

مشکل این پرندگان که بعضأ موجب تلفات می شود، یخ زدگی آبگیرهاست که با انجماد محیط زندگی آنها، گاهی صدها قطعه پرنده مهاجر جان می دهند. صیادان متخلف هم از کمین هایی هستند که جان این مخلوقات بی آزار را تهدید می کنند.

هر چند اداره کل محیط زیست خراسان رضوی در سال های اخیر کوشش زیادی برای کاهش این مشکلات بازگشت توام با سلامت آنها فراهم کرده است، اما تقویت گشت ها و اعمال قانون باز هم می تواند به امنیت این مرغان خوش صدای میهمان کمک کند.