دیده بان حقوق حیوانات: سد لیرو که قرار است بر سرشاخه‌های دز ساخته شود، چند ده هزار درخت از رویشگاه‌های جنگلی بکر زاگرس که زیستگاه گونه‌های نادر و در حال انقراض جانوری هم هست را به زیر آب خواهد برد اما وزارت نیرو برای اجرای ارزیابی‌های زیست‌محیطی کوچک‌ترین اقدامی نکرده است.
به گزارش «اعتماد» این سد درست در نقطه تلاقی سه استان لرستان، خوزستان و چهارمحال و بختیاری احداث خواهد شد. پیش‌تر گفته شده بود عمده نیروگاه و مخزن سد در بخش بشارت از شهرستان الیگودرز استان لرستان خواهد بود اما آن گونه که دفتر تقسیمات کشوری وزارت کشور اعلام کرده مختصات اعلامی نقطه مورد اشاره در حوزه سرزمینی استان چهارمحال وبختیاری قرار گرفته و تمامی جاده‌های ارتباطی و دسترسی، تونل‌های انحراف آب و تجهیزات کارگاهی این سد نیز در محدوده تقسیمات کشوری این استان قرار دارد.
آن گونه که هومان خاکپور، کارشناس منابع طبیعی، به «اعتماد» می‌گوید: محل احداث سد، چه در استان لرستان و چه در استان چهارمحال و بختیاری، بخشی از بکرترین رویشگاه‌های جنگلی زاگرس است که علاوه بر خود سد، احداث جاده‌های دسترسی و تجهیز کارگاه سد نیز خسارات بسیاری به این منطقه وارد خواهد کرد.
دکتر سعید یوسف‌پور، مدیرکل محیط زیست استان چهارمحال و بختیاری نیز در این باره می‌گوید: گونه‌های جانوری متنوعی همچون خرس قهوه‌یی، پلنگ، کل و بز، تشی، روباه و… در منطقه زندگی می‌کنند و در بازدید تازه مسوولان محیط زیست از منطقه، حضور سمندر لرستانی که در معرض خطر انقراض و از گونه اندمیک خاص زاگرس است نیز تایید شده و از آن عکس هم گرفته‌اند.
به این ترتیب با آبگیری سد لیرو زیستگاه گونه ارزشمندی که «امپراتور» نام گرفته و با عنوان علمی Neurergus kaiseri در میان گونه‌های «به‌شدت در معرض خطر» فهرست قرمز IUCN قرار دارد، به زیر آب خواهد رفت. پلنگ ایرانی نیز دیگرگونه در معرض خطر همین منطقه است و تازه مطالعات خاصی در مورد اینکه جمعیت خرس قهوه‌یی، خفاش‌ها، جوندگان و… چقدر است انجام نشده تا بتوان با اطمینان خاصی در مورد وضعیت آنها صحبت کرد.
با این حال آن گونه که مدیرکل محیط زیست استان چهارمحال و بختیاری می‌گوید : هیچ گونه سابقه پیگیری خاصی برای ارزیابی زیست‌محیطی نه در استان لرستان و نه در استان چهارمحال و بختیاری از سوی وزارت نیرو انجام نشده است. اداره کل محیط زیست استان چهارمحال وبختیاری در روزهای آغازین سال 1393 طی نامه‌یی به وزارت نیرو نوشته که شرکت توسعه منابع آب باید نسبت به اجرای بند الف ماده 192 قانون برنامه پنجم توسعه مصوب 1390 اقدام کند.
در این قانون آمده که به‌منظور کاهش عوامل آلوده‌کننده و مخرب محیط زیست کلیه واحدهای بزرگ تولیدی، صنعتی، عمرانی، خدماتی و زیربنایی موظفند طرح‌ها و پروژه‌های بزرگ تولیدی، خدماتی و عمرانی خود را پیش از اجرا و در مرحله انجام مطالعات امکان‌سنجی و مکان‌یابی براساس ضوابط مصوب شورای عالی حفاظت محیط زیست مورد ارزیابی اثرات زیست محیطی قراردهند و رعایت نتیجه ارزیابی‌ها توسط مجریان طرح‌ها و پروژه‌ها الزامی است.
ده‌ها هزار درخت از میان می‌رود
سد لیرو یکی از پنج سد در دست احداث در استان چهارمحال و بختیاری است که با آبگیری آنها ده‌ها هزار درخت از جنگل‌های زاگرس نابود می‌شود و تنها مخزن این سدها حدود ?? هزار هکتار از بهترین رویشگاه‌های جنگلی زاگرس را پوشش می‌دهد.
یوسف‌پور معتقد است که هنوز نمی‌توان اطلاعات دقیقی داد که چه میزان یا چه سطحی از پوشش جنگلی یا چندهزار اصله درخت به زیر آب خواهد رفت یا مثلا تونل‌های انحراف آب، سطوح خاکبرداری و نخاله‌های ساختمانی سد به چه شکل خواهد بود. به اعتقاد او باید به طور کلی در سیاست‌های سدسازی در منطقه زاگرس و به ویژه استان چهارمحال و بختیاری بازنگری کرد چرا که این وضعیت عملا بیش از 10 درصد رویشگاه‌های جنگلی زاگرس را به زیر آب خواهد برد.
به گزارش «اعتماد» پیش‌تر عیدی، معاون امور عمرانی استاندار چهار محال و بختیاری با بیان اینکه به زودی عملیات اجرایی «این طرح ملی» آغاز می‌شود اعلام کرده بود که در مسیر ارتباطی اجرای این سد جاده‌یی به طول 25 کیلومتر وجود دارد که با هماهنگی اداره کل راه و شهرسازی استان چهار محال و بختیاری آسفالت خواهد شد. مشاهدات اداره محیط زیست شهرستان کوهرنگ این موضوع را تایید کرده و نشان می‌دهد که جاده مزون که یک جاده دسترسی محلی و خاکی بود هم‌اکنون شن‌ریزی شده و به زودی آسفالت خواهد شد بدون اینکه هیچ گونه مجوز زیست‌محیطی در این باره صادر شده باشد.
هومان خاکپور خسارات دیگری را نیز به نابودی جنگل‌های بکر زاگرس اضافه می‌کند: «رود دز یکی از سرشاخه‌های کارون است و آب آن باید به کارون برسد و بنابراین درواقع احداث سد روی دز نادیده گرفتن حقابه خود کارون است و رعایت نکردن حقابه باعث به هم خوردن شرایط اکولوژیک رودخانه کارون بزرگ می‌شود. افزون بر این سد در منطقه‌یی احداث می‌شود که دارای تبخیر بسیار بالایی است و بخش زیادی از آب پشت سد نیز تبخیر خواهد شد.»
همه اینها در شرایطی رخ می‌دهد که حالا هر ساله مناطق گسترده‌یی از کشور با پدیده ریزگردها دست و پنجه نرم می‌کند اما رویشگاه‌های جنگلی زاگرس و منابع آبی خوزستان و چهارمحال و بختیاری که به مثابه فیلتری برای این ریزگردها عمل می‌کردند، روز به روز با چالش‌های تازه روبه‌رو می‌شوند. حالا در منطقه‌یی از زاگرس که آنقدر بکر است که حتی سکونتگاهی روستایی نیز در آن شکل نگرفته و مسوولان محیط زیست در اسفندماه گذشته به دلیل پوشش گسترده برف در منطقه نتوانسته بودند از آن بازدید کاملی داشته باشند، دو کانکس غریبه دیده می‌شود. کانکس‌هایی که محل استقرار مهندسانی است که آمده‌اند برای گمانه‌زنی و نمونه‌برداری، اما نتیجه هرچه باشد، وقتی در بودجه سال 1393 ردیفی برای سد لیرو در نظر گرفته شده است، پروژه باید، دیر یا زود، به هر شکل ممکن، اجرا شود؛ هر اندازه که منطقه بکر و خسارت‌ها بزرگ باشد.
