دیده بان حقوق حیوانات: سمندر کوهستانی لرستان یا سمندر امپراطور فقط بومی ایران است اما اکنون تعداد این دوزیست رنگی در خطر انقراض به دلایلی مانند کم‌آبی، تخریب زیستگاه و قاچاق به حدی کاهش یافته است که اهالی لرستان نیز به ندرت آن را بر روی سنگ‌ها و صخره‌ها مشاهده می‌کنند.
سمندر امپراطور گونه‌ای از دوزیست رنگی است که در جنوب رشته کوه‌های زاگرس در نزدیکی شهبازان لرستان زندگی می‌کند، اکنون حیات این حیوان زیبا در خطر قرار دارد و جزو گونه‌های در خطر انقراض در فهرست اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست (IUCN) قرار گرفته است.
به گزارش ايرناريا، باربد صفایی رییس هیات مدیره موسسه خزنده‌شناسان پارس گفت: سمندر امپراطور گونه‌ای در آستانه انقراض است و تحقیقات نشان می‌دهد که اکنون حدود 2 تا پنج هزار نمونه (فرد) از این دوزیست در طبیعت ایران وجود دارد.
وی افزود: در مدت 60 سال گذشته مشکلات زیادی متوجه سمندرها بوده که آنها را به سمت نابودی کشانده است، در این مدت فقط یک منطقه در استان لرستان به عنوان منطقه حفاظت شده برای سمندرها در نظرگرفته شده که با نام سمندر، نامگذاری شده است.
این محقق ادامه داد: در حال حاضر 20 زیستگاه سمندر در کشور شناسایی شده که بخش قابل توجهی از آن یعنی 15 زیستگاه در استان خوزستان و پنج زیستگاه در استان لرستان است.
صفایی تاکید کرد: بخشی از تهدیدات مربوط به این گونه در آستانه انقراض، کم‌آبی و تخریب زیستگاه است که در کنار قاچاق و خرید و فروش غیرقانونی، حیات این جانور را به خطر انداخته است.
کم‌آبی
رییس هیات مدیره موسسه خزنده‌شناسان پارس کم آبی را علت دیگر از بین رفتن سمندرها عنوان کرد و افزود: سمندر دوزیستی است که 60 تا 70 درصد حیاتش به آب بستگی دارد و تخم‌ریزی این گونه به طور کامل در آب انجام می‌شود این در حالی است که عشایر یا روستاییان برای تامین آب مورد نیاز خود چشمه‌ها را با سیمان مسدود می‌کنند و آب را با لوله به منازل خود می‌برند، با این کار منبع آبی مورد نیاز سمندرها از آنها گرفته می‌شود.
صفایی ادامه داد: همچنین سمندرها تخم‌های خود را میان خاشاک درون آب می‌گذارند در حالی که عشایر یا روستاییان زمانی که می‌خواهند آب را استفاده کنند چشمه‌ها یا رودخانه‌ها را از خاشاک پاک می‌کنند که در این صورت اگر سمندرها تخم‌ریزی کرده باشند تخم‌ها از آب خارج شده و از بین می‌روند و اگر تخم‌ریزی نکرده باشند دیگر محل مناسبی برای قرار دادن تخم‌ها نخواهند داشت.
وی گفت: هر سمندر در هر فصل تخم‌ریزی بین 25 تا 50 تخم می‌گذارد اما در نهایت شاید دو تا پنج تخم به ثمر بنشیند زیرا دوزیستان و تخم‌های آنها غذای مناسبی برای انواع گونه‌های جانوری هستند.
صفایی تاکید کرد: تا زمانی که سازمان حفاظت محیط زیست، امور عشایری و جهاد کشاورزی برای چشمه‌ها و منابع آبی دستورالعمل مشخصی نداشته باشند، وضعیت منابع آبی مورد نیاز سمندرها به همین روال خواهد بود، البته این روند فقط به سمندرها آسیب وارد نمی‌کند بلکه گونه‌های جانوری زیادی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
تخریب زیستگاه
وی افزود: تخریب زیستگاه از دیگر دلایل نابودی سمندر است زیرا همچنان شاهد دامپروری سنتی در کشور هستیم؛ چرای بی‌رویه دام‌ها در مراتع موجب نابودی پوشش گیاهی در بسیاری از مناطق از جمله زیستگاه سمندرها شده است.
صفایی تاکید کرد: آموزش نقش بسزایی در حفاظت از گونه‌های گیاهی و جانوری دارد زیرا تجربه نشان داده است زمانی که مردم بدانند یک گونه برای آنها مفید است به صورت خودجوش درصدد حفاظت از آن برمی‌آیند.
قاچاق و خرید و فروش غیرقانونی
رییس هیات مدیره موسسه خزنده شناسان پارس، قاچاق و خرید و فروش غیرقانونی را عامل دیگری عنوان کرد که حیات سمندر امپراتور را به خطر انداخته است و افزود: در پنج سال گذشته اقدامات خوبی در زمینه مقابله با این مساله انجام شده و در استان‌های تهران، لرستان و خوزستان نتایج مثبتی به همراه داشته است.
صفایی ادامه داد: خرید و فروش سمندر در روزهای پایانی سال و به مناسبت عید نوروز چند سالی است در کلان‌شهرها به ویژه تهران گسترش یافته است که با توجه به اقدامات انجام شده، سال گذشته فقط 6 سمندر در تهران کشف و ضبط شد اما این روند در شهرهای دیگر مانند کرج، مشهد و اصفهان همچنان ادامه دارد.
وی گفت: مساله دیگر در مورد سمندر لرستانی قاچاق آن به کشورهای دیگر برای قرار گرفتن در برخی موزه‌ها و باغ وحش‌ها است که البته در چند سال اخیر برخی باغ وحش‌های کشورهای دیگر اقدام به تکثیر این گونه کرده‌اند بنابر این قاچاق آن به کشورهای دیگر تا چند سال آینده متوقف خواهد شد مگر در مواردی خاص که بخواهند بر روی ژنتیک این حیوان کار کنند.
مجید خرازی مقدم مدیرکل دفترحیات وحش و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست نیز در این مورد گفت: در حال تهیه برنامه عمل حفاظت از 30 گونه جانوری هستیم که با توجه به اهمیت حفاظت از سمندر لرستانی برنامه عمل حفاظت از آن تهیه شده است.
وی اظهار کرد: همچنین برنامه عمل گوزن زرد و کروکدیل نیز تهیه شده است و در نظر داریم برنامه عمل هفت گونه جانوری شامل گورخر، سیاه گردن، قوچ و میش، اردک بلوطی، بالابان، هوبره و پلنگ را نیز تهیه و طبق برنامه‌ریزی صورت گرفته تا 6 ماه اول سال 95 تدوین و اجرایی کنیم.
خرازی مقدم افزود: اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست (IUCN) حدود 76 گونه جانوری در معرض تهدید کشور را در فهرست سرخ خود قرار داده است.
وی گفت: اعلام فهرست گونه‌های جانوری در خطر انقراض از طرف اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست (IUCN) اقدامی جهانی است و ما برای داشتن برنامه دقیق برای حفاظت، نیاز به فهرستی داخلی داریم بر این اساس تهیه این فهرست در دست انجام است.
