حالا باید منتظر اوضاع بدتری هم بود. گزارش‌های محلی از مرگ میلیون‌ها ماهی دیگر در بستر خشک هامون حکایت دارد. آنجایی که هزاران پرنده و میلیون‌ها ماهی را در دو ماه اخیر تلف کرد. ابتدا سطح آب پایین آمد و منجر به موج مرگ ماهیان شد و حالا دیگر آبی درکار نیست.
حسن خمر، مدیرکل شیلات سیستان در گفتگو با «نسیم» گفت: تالاب هامون “صابوری و هیرمند” به کلی خشک شده و تنها بخش داخلی هامون “پوزک” که 90 درصد آن در کشور افغانستان است؛ کمی آب دارد.
وی همچنین در مورد تعداد ماهیان تلف شده تالاب افزود: تهیه آمار حدود دو ماه زمان نیاز دارد.
خمر ادامه داد: مردم اکنون در تالاب هامون در حال جمع‌آوری این ماهیان برای ارسال به کارخانه‌های تولید پودر ماهی هستند. از آنجایی که حمل این ماهی‌ها با مجوز شیلات صورت می‌گیرد؛ افرادی که این ماهیان را جمع‌آوری می‌کنند باید به ما مراجعه کنند؛ ولی تا حالا هیچ محموله ماهی خشک برای صدور مجوز به شیلات مراجعه نکرده. البته علت این امر این است که مردم تازه شروع به جمع‌آوری ماهیان مرده کرده‌اند.
در واقع می‌توان گفت همه تالاب خشکیده است. یعنی جشن “نی” مسئولان استان در جوار تالاب هامون سه ماه هم دوام نیاورد و تبدیل به عزا شد. مسئولان آنقدر خوشحال بودند که فکر نمی‌کردند به این زودی دوباره به افکار شتاب‌زده روی بیاورند.
احمد عاقبت‌بخیر، مدیرعامل آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان در گفتگو با «نسیم» گفت: سیلابی که از اوایل امسال در بخش داخلی رودخانه هیرمند جریان داشته؛ در چند روز گذشته به طور کامل قطع شده است. روند جریان آب در ماه گذشته نیز به شدت کاهش یافته بود.
براساس گزارش خبرنگار اعزامی «نسیم» به تالاب هامون، بخش “صابوری” تالاب هم اوضاع خوبی ندارد؛ در ساحل عقب رفته این بخش از تالاب، به راحتی می‌توان برجک‌های مرزی را دید؛ عمق آب هم به حدی کم شده که استفاده از قایق به راحتی برای صیادان ممکن نیست.
“سارانی”، یکی از اهالی روستای “ملادادی” در حاشیه‌های ساحل تالاب هامون “پوزک” در این رابطه به خبرنگار «نسیم» گفت: تاکنون بیش از یک کیلومتر آب این تالاب عقب رفته و سطح آن هم حدود یک متر پایین آمده است.
صیادان نیز از کاهش چشمگیر میزان صید در دو هفته اخیر خبر می‌دهند. آنهایی که پیش‌تر روزانه تا 100 کیلو ماهی می‌گرفتند؛ حالا میزان صیدشان به 10 کیلو هم نمی‌رسد.
احمد قرایی، رئیس پژوهشگاه تالاب هامون که پیش‌تر هشدار داده بود که تالاب هامون به زودی می‌خشکد، در گفتگو با «نسیم» وضعیت فعلی تالاب را قابل پیشبینی دانست و افزود: مشکل مدیریت منابع آب در هامون و سیستان جدی است.
به گفته مردم محلی بیش از یک ماه است روند ورود آب به مجموعه تالاب‌های هامون قطع شده و وزش چند طوفان اخیر که سرعتشان از 100 کیلومتر هم تجاوز کرده؛ روند خشکیدن تالاب را سریع‌تر کرده است.
مرگ جانداران هامون، یکی از مجموعه آثار خشکی تالاب است. هجوم ریزگردها از بستر خشک تالاب، بیکاری هزاران صیاد و کشاورز و مهاجرت از جمله دیگر پیامدهای منفی این خشکی است. به گفته رئیس دانشگاه علوم پزشگی زابل ابتلای سالانه 500 نفر به بیماری “سل”، سیستان را در رتبه نخست از نظر میزان ابتلا به این بیماری قرار داده است.
همچنین فرمانداری ویژه زابل میزان خسارت اولیه طوفان اخیر زابل را 300 میلیارد ریال اعلام کرده؛ که سهم تالاب هامون در خسارت‌های ایجاد شده قابل توجه است.
تالاب هامون یکی از 22 تالاب بین‌المللی ثبت شده در کنوانسیون رامسر است؛ که به گفته مسئولان محلی سیستان و بلوچستان، افغانستان در برآورده کردن تعهدات خود در مورد حیات تالاب در این کنوانسیون انگیزه‌ای ندارد.
امام جمعه زابل نیز در این رابطه در گفتگو با «نسیم» عنوان کرد: افغانستان از سر لطف در هیرمند آب رها نکرده؛ بلکه این یک حق بین‌المللی است. اگر به این نحو بود در رودخانه “راین” در قاره اروپا که از چند کشور عبور می‌کند؛ همه آن کشورها می‌توانستند سدی مانند”کجکی” احداث کرده و آب را برای خود مدیریت کنند؛ پس مسأله رودخانه هیرمند و تالاب هامون یک حقوق بین‌امللی دارد و دنیا نباید در برابر حوادث آن کوتاه بیاید.
افغانستان اما در مسیرهای ورود آب به تالاب هامون سدهای مختلفی برای تأمین آب شرب و کشاورزی ساخته است. سدهای “کجکی و کمال‌خان” از مهمترین آنها است.
با این وجود افغانستان در تأمین آب شرب موفقیتی نداشته به نحوی که آژانس خبری “پژواک” افغانستان گزارش داد: “تنها 10 درصد از ساکنین 300 هزار نفری زرنج، مرکز ولایت نیمروز افغانستان که بند کمال‌خان در ولسوالى(شهرستان) چهار برجک ولایت نیمروز قرار دارد؛ به آب شرب سالم دسترسی دارند که این آب نیز از طریق ایران تأمین می‌شود.”
سدی که هدف از احداث آن تولید برق، تأمین آب شرب و اضافه شدن زمین‌های خاره به زراعى بوده است؛ هنوز مردم با مشکل آب شرب سالم دست و پنجه نرم کرده و بخش قابل توجهی از برق مورد نیاز خود را از ایران دریافت می‌کنند. این گزارش همچنین افزوده که سالانه صدها نفر در افغانستان به دلیل استفاده از آب شرب غیرسالم تلف می‌شوند.
خبرگزاری مهر نیز در گزارشی با عنوان “حق‌آبه‌ای که پای بوته خشخاش می‌رود” نوشت: حق‌آبه ایران در افغانستان پای بوته‌های خشخاش می‌رود. موضوعی که پیش‌تر نماینده ارشد سازمان ملل در بازدید از تالاب هامون نیز به صورت تلویحی به آن اشاره کرد. “گری لوئیس” در این بازدید گفت: چیزی که من در سیستان دیدم حتی می‌تواند تهدید امنیت بشری بزرگتر از مواد مخدر داشته باشد.
برخی کارشناسان این جمله را این طور تحلیل کردند: افغانستان با ایجاد سد در مسیر رودخانه هیرمند به بهانه تأمین آب شرب و تولید برق، قصد افزایش میزان تولید مواد مخدر و در ادامه تولید ثروت دارد. اتفاقی که امنیت بشر را در سراسر عالم تهدید می‌کند.
گزارش تصویری مرگ ماهیان در سیستان:
