دیده بان حقوق حیوانات/ فاطمه رمضانیان*: سال 92 در حالی واپسین ماه‌های خود را سپری مي‌کند که 12 قلاده پلنگ را طی این سال از دست دادیم. آمار تلفات این گونه جانوری در سال جاری چنان بوده که این سال را به اصطلاح سال پلنگ کشی مي‌نامند! از مرگ البرز، پلنگ قطع نخاع شده تنکابن گرفته تا کشتن پلنگ گچساران و آتش زدن لاشه آن، از کشتارماده پلنگ تايباد با چوب و سنگ چوپانان گرفته تا مرگ توله پلنگ گچساران به دلیل تصادف و خونریزی داخلی. حسین محمدی، مدیر کل دفتر حیات وحش و آبزیان سازمان حفاظت از محیط زیست در گفت و گو با «قانون»، این رخدادهای ناخوشایند محیط زیستی را زاییده 20 الی 30 سال عملکرد برنامه‌های توسعه و عدم توجه کافی به ارزش حیوانات وحشی و جانوران مي‌داندو معتقد است: ما از 6 سال قبل زنگ خطر را به صدا در آورديم اما متاسفانه برخی دستگاه‌ها در برابر سیاست گذاری‌های محیط زیست مقاومت کرده و آن را در تقابل با خود مي‌بینند. گفت‌و گوی «قانون» با مدیر کل دفتر حیات وحش و آبزیان سازمان حفاظت از محیط زیست را در ذیل مي‌خوانید:
کمی در خصوص پلنگ ایرانی صحبت کنیم که در سال جاری تعداد زیادی از آنان را به اشکال مختلف از دست دادیم، تضمینی هم وجود ندارد که این روند در آینده ادامه پیدا نکند.
پلنگ حیوانی است که بر خلاف ترسی که از آن وجود دارد، اگر در شرایط زیستگاهی مناسب باشد به هیچ وجه حمله نمی کند مگر به حیوانات زیستگاه خود برای شکار. اگر ناخواسته صدمه دیده یا پیر شده باشد ممکن است از روی گرسنگی بیاید و حیوانی را از زیستگاه انسانی ببرد. تصور دامداران این است که پلنگ اگر حمله کند تمام دامهای ما را خواهد کشت، در حالی که پلنگ حیوانی نیست که تلفات دسته جمعی در یک گله داشته باشد.
طی سالهای اخیر تلفات پلنگ در کشور ما چه قدر بوده است؟
به طور متوسط در 6 سال اخیر هر ماه یک قلاده پلنگ از دست داده ایم. یعنی به طور متوسط 70 پلنگ طی 6 سال. در سال جاری هم وضع به همین منوال بوده. 11 ماه گذشته و 12 پلنگ از دست داده ایم. سه عامل کشتار غیر مجاز، استفاده از طعمه مسموم و تلفات جاده ای علت مرگ این حیوانات طی سالهای اخیر است.
بیشترین آمار تلفات مربوط به کدام استان‌ها بوده؟
لرستان، فارس و مازندران.
آیا در این سال‌ها اقدامی برای کاهش آمار تلفات این حیوان انجام شده؟ اقدامی که موثر باشد؟
در گذشته با کمک سازمان‌های مردم نهاد دوره‌های آموزشی را برای اطلاع رسانی محلی آغاز کردیم، هم چنین برنامه ای با نام مدیریت و حفاظت پلنگ در کشور تنظیم کردیم که چهار چوب آن مشخص شده ولی برای مطالعه و اجرا با مشکل مالی مواجه شدیم و برنامه معطل ماند. کار اساسی که ما انجام دادیم تعیین نقشه راه حفاظت از گربه سانان ایران بود که پلنگ هم جزو آن است. این نقشه با کمک دانشگاه محیط زیست تهیه شده و چهار چوب عمل ما برای حفاظت از گربه سان ایرانی است که پلنگ در اولویت نخست آن قرار دارد. یک ستاد و کمیته کارشناسی در سازمان محیط زیست تشکیل دادیم و قرار است در چهارچوب این نقشه که راهبردها و برنامه‌ها را به ما داده اقدامات و فعالیت‌ها را با کمک استان‌ها برای تدوین برنامه حفاظت تعریف کنیم. همچنین بخشنامه هایی با امضای ریاست سازمان برای آموزش مقامات محلی در زیستگاههای آسیب پذیر تمام استان‌ها به منظور فراهم کردن ساز و کار و تجهیزات و ملزومات مورد نیاز برای امداد و نجات تنظیم شده. دیگر اینکه به منظور کاهش حوادث جاده‌ای، نقاط حادثه خیز شناسایی شده و در شورای ترافیک استان مطرح شود و تدبیر لازم برای کاهش حوادث جاده ای با نصب تابلوهايی هشدار، تابلوهای آموزشی و اطلاع رسانی و سیستم‌های کاهنده سرعت صورت گیرد. ما این موضوع را در دستور کار قرار داده ایم اما تصمیم اصلی با شورای ترافیک استان است.
پس برآیند صحبت شما این است که تمام اقدامات در دست اجرا هستند و هنوز هیچ یک از سیاست‌ها عملی نشده. این معطل ماندن تصمیمات به عملکرد دولت سابق بر مي‌گردد؟
رخدادهای ناخوشایند که در محیط زیست شاهدیم زاییده 20 الی 30 سال عملکرد برنامه‌های توسعه و عدم توجه کافی به ارزش حیوانات وحشی و جانوران است. ما 6 سال قبل زنگ خطر را به صدا در آورديم و به آقای احمدی نژاد رئيس جمهور وقت نامه نوشتیم. خطر را اعلام کردیم و ایشان هم به وزیر راه منعکس کرد و وزیر هم به استان‌ها اطلاع داد اما در عمل اتفاقی نیفتاد و نتیجه‌ای حاصل نشد. به هر حال کشور ما کشور در حال توسعه‌اي است و متاسفانه برخی دستگاه‌هایی که مسئول توسعه هستند در قبال سیاست‌گذاری‌های محیط‌زیست مقاومت کرده و آن را در تقابل با خود مي‌بینند. اما اکنون شرایط از گذشته بهتر شده. حداقل استانداران و وزرای ما در میثاق‌نامه‌ها و صحبت‌های خود بر حفظ محیط‌زیست اتفاق نظر دارند.
کشتار گونه‌های نادر حیات وحش هم یکی از معضلاتی است که همچنان ادامه دارد. مثلا هفته گذشته فیلمی در فضای مجازی منتشر شد كه حكايت از کشتار یک کفتار راه راه توسط چند نفر افراد محلی که گویا چوپان بودند،داشت فیلم طولانی و ناراحت کننده‌ای بود که نشان از سبعیت نسبت به حیات وحش داشت. نمی دانم دیده اید یا خیر؟
بله دیده ام. البته فیلم متعلق به حالا نیست، شاید 2 یا 3 سال قبل اتفاق افتاده.
اما هفته گذشته در فضای مجازی منتشر شده و حتی سایت‌های خبری هم کار کردند.
به هر حال قدیمی است و مربوط به حالا نیست. من فیلم را در آرشیو خود دارم. آن زمان که به دستمان رسید تنها کاری که توانستیم بکنیم این بود که به یگان حفاظت تمام استان‌ها برای شناسایی و برخورد با عاملان این کشتار اطلاع دادیم.
شناسایی شدند؟
اطلاع ندارم، باید از یگان حفاظت سوال کنید!
به فرض هم که شناسایی شده و برخورد صورت گرفته باشد، فکر مي‌کنید تعيين مبلغی ناچیز به عنوان جریمه، تنبیه مناسبی برای حیوان آزاری، شکار و از این قبیل جرائم باشد؟
وقتی که یک پوست پلنگ بیش از 10 میلیون تومان در بازار به‌فروش مي‌رسد، یا یک توله پلنگ با قیمت‌های میلیونی خرید و فروش مي‌شود، معلوم است که نمی‌توان با اندکی جریمه، شکار یا خرید و فروش را متوقف کرد. متاسفانه برخی از عقاید نادرست در جامعه ما نسبت به حیوانات از قدیم وجود دارد. برای مثال رسمی وجود داشت که گرگ را مي‌کشتند و سر آن را برای چوپان‌ها و دامداران مي‌آوردند تا به اصطلاح «کله گرگی» یا همان مژدگانی کشتن گرگ را بگیرند که این رسم در برخی مناطق همچنان وجود دارد. در حال حاضر بنا به دستور دکتر ابتکار قرار است دفتر حفاظت سازمان محیط‌زیست بحث افزایش جرائم زیست‌محیطی را پیگیری کند.
شرایط تجارت گونه‌های جانوری و ورود این گونه‌ها به کشور در حال حاضر چگونه است؟
این یک تهدید جدی است و بالقوه مي‌تواند خطر آفرین باشد. این حیوانات ممکن است ناقل بیماری باشند و با ورودشان به عرصه‌های طبیعی دیگر جانوران را با خطر انقراض یا نابودی مواجه کنند، مثلا شخصی ماهی یا مار در خانه نگهداری مي‌کند بعد از مدتی از آن خسته شده و آن را در سد یا رودخانه رها مي‌کند. آن موجود اگر بیمار باشد این بیماری را به آبزیان دیگر هم منتقل مي‌کند، یا اینکه به عنوان رقیب زیستگاهی به لحاظ استفاده از منابع موجب کاهش یا حذف آن گونه مي‌شوند. متاسفانه موضوع گسترش علاقه‌مندی به نگهداری جانوران وحشی در اسارت یا در منزل و محیط باغ و ویلا و … به افزایش تجارت غیر قانونی دامن مي‌زند. نگهداری جانوران وحشی که نمی توانند در زیستگاه طبیعی زندگی کنند و ناچارأ باید در اسارت نگهداری شوند بهتر است در باغ وحش و مراکز مجاز باشد.
کدام گونه‌ها بیشتر خرید و فروش مي‌شوند؟
گونه‌های خاص بیشتر به چشم مردم مي‌آیند و بیشتر وارد مي‌شوند. سمندرها، مارهای آبی، ماهی‌های خاص و تزئینی، لاک پشت‌های دریایی و رودخانه ای، پرنده‌های خاص و حتی توله شیر و توله ببر و از این دست جانوران که مي‌توانند جلب توجه کنند. در حالی که ورود و خرید و فروش این‌گونه‌ها بدون اجازه سازمان محیط زیست ممنوع است. مردم باید این را بدانند. ما به شهرداری استان‌ها اعلام کرده‌ایم هم با فروشندگان هم خریداران برخورد قاطع داشته باشند.
موفق به کاهش هم شده‌اید؟
همکاران ما در یگان حفاظت این وظیفه را به عهده دارند. من آمار دقیق برای ارائه ندارم.
