دیده بان حقوق حیوانات/ سمیرا عزیزی*: دارم عذاب میکشم و در خود میسوزم. تحمل این زندگی زجرآور برایم غیرممکن شده هر لحظه بیشتر و بیشتر در دستان بیرحم سرنوشت اسیر میشوم. صبح رهایی پس کی خواهد رسید؟ کی؟
تا کی باید سنگینی سایه سیاه سرنوشت را به دوش کشم؟ این قفس تنگ چشمان حریصش را از من بر نمیدارد نفسم در گلو حبس شده… این کابوس هر روز و شبم کی به پایان خواهد رسید؟ بیاعتنایی آزارم میدهد، نمیدانم این قفس چه زمانی خواهد شکست؟
زندگی هر لحظهاش عذابی است بیانتها که شاید کمتر کسی از ته دل خود حس کند. میدانم اینکه چشم امید به کسی داشته باشم که درکم کند غیرممکن است. این تنهایی و این قفسی که برگ برگ زندگیام را در خود گرفته… خیلی آزاردهنده است.
به گزارش ایسنا باغوحش کاسیت نخستین باغوحش استان است که در مجتمع تفریحی – تحقیقاتی خرم‌آباد قرار دارد که از لحاظ فضای کافی جهت نگهداری حیوانات مشکل دارد. نبود خط تلفن ثابت در این منطقه، دوربین مداربسته و کمبود نیرو جهت محافظت از این باغوحش از دیگر مشکلات موجود در آن است. این باغ وحش طی سه ساله گذشته در لرستان ایجاد شده است. وضعیت این مکان بهگونهایست که حیوانات در 21 قفس نگداری می‌شوند.
یک کارشناس حیاتوحش در این‌باره به خبرنگار ایسنا گفت: باغوحش به مجموعهای اطلاق میشود که دارای امکانات ویژهای جهت نگهداری و نمایش جانوران وحشی(بومی و غیربومی) و اهلی است که حیوانات در داخل یک محدوده با وسعتی متناسب با تعداد حیوان و مطابق با نوع گونه و زیستگاه طبیعی آن به طور جداگانه برای مطالعات زیستمحیطی و بازدید عمومی نگهداری می‌شوند.
محسن امیری اضافه کرد: این مجموعه دارای بخشهای قرنطینه، بهداشتی و درمانی(ویژه حیوانات مجموعه)، رفاهی، تأسیسات، فضای سبز و سازههای مصنوعی است که حیوانات با استفاده از قفس، فنس، خندق، دریاچه یا حفاظ الکتریکی از سایر قسمتها جدا می‌شوند.
وی ادامه داد: محل مراکز نباید مخل بهداشت، آسایش و ایمنی عمومی یا موجب بروز خسارت به طبیعت و آلوده شدن آبهای عمومی، همچنین ایجاد خطر بیماری یا تضعیف نژاد برای حیوانات و آبزیان باشد.
امیری تصریح کرد: مواد غذایی مورد نیاز جانوران موجود در مراکز باید به تناسب وضع طبیعی هر یک از آنها با رعایت مقررات سازمان طبق دستورالعمل سازمان دامپزشکی کاملاً سالم و کافی باشد. در صورت ذبح یا استفاده از سایر حیوانات به عنوان غذای گوشتخواران، تأییدیه دامپزشکی مبنی بر سالم بودن حیوان ضروری است. جانوران موجود در مراکز باید به طور ماهیانه از نظر انگلها و سایر امراض توسط دامپزشک، مورد آزمایش قرار گرفته و تحت مراقبتهای بهداشتی و درمانی باشند.
امیری یادآور شد: در طراحی مراکز باید نکاتی از جمله توجه به رفتارشناسی، نیازهای بوم شناسی و زیستگاه طبیعی حیوان در هنگام طراحی مرکز(بازسازی زیستگاه طبیعی حیوان و نمایش جانور مربوطه در زیستگاه مشابه) رعایت شود. باید بیشترین مصالح طبیعی را در موقع ساخت فضاهای نگهداری متناسب با زیستگاه طبیعی گونه مانند نردههای چوبی، آلاچیقهای پوشالی، آغل و آبشخور با نمای سنگی، صخرهای و ساخت تپههای مصنوعی به شکل صخره به خصوص برای علفخواران وحشی، برکه آبگیر و غیره، همچنین استفاده از رنگهای متناسب با محیط را به کار برد.
وی بیان کرد: انجام اقدامات حفاظتی جهت جداسازی گونه‌ها از بازدیدکنندگان به نحو مناسب و با توجه به نوع گونه با اولویت ایجاد خندقهای حفاظتی، حفاظ الکتریکی، نرده، توری، شیشه و… باید اجرا شود و فاصله ایمنی بازدیدکنندگان تا فضای نگهداری حیوان حداقل به فاصله یک متر با استفاده از گیاهان پایه کوتاه، ایجاد خندق، نهر و جوی آب، نرده و… رعایت شود.
امیری گفت: همچنین رعایت فضای زیستی کافی و نسبت جنسی مناسب برای گونه‌ها به منظور جلوگیری از استرس و رفتارهای استرئوتایپ از دیگر اقدامات بوده و تابلوهای راهنمای مصور و رنگی مناسب جهت اطلاعرسانی(شامل مواردی از قبیل نام حیوان، محل زیست مانند قاره، زیستگاه، بومشناسی و…، نوع غذا، عادات مخصوص و …) باید نصب شود.
این کارشناس حیاتوحش در مورد فضای نگهداری جانوران افزود: رفتارهای بیولوژیک، تغذیه، نیازهای بومشناسی و زیستگاه اصلی حیوان میبایست در طراحی فضاهای نگهداری جانوران مورد توجه قرار گیرد، به عنوان مثال حیوانی مانند پازن حیوانی صخرهزی است و طبیعت حیوان حکم میکند که در محیطی پر شیب و صخرهای به سر برد، همچنین میزان جابجایی حیوان در شبانهروز بسیار اندک است، پس برای چنین حیوانی فضای اندکی کافی است.
او ادامه داد: در صورتیکه برای موجودی مانند یوزپلنگ که در دشت زندگی میکند و روزانه جابجایی زیادی دارد، لااقل فضایی به طول 300 متر برای یک قلاده آن ممکن است، اندک باشد. برای حیوانات کوچکتر که احتیاج به مراقبت بیشتری دارند، به منظور آسانی دید بازدیدکنندگان، باید ساختمانهای ویژهای طراحی شود.
امیری اظهار کرد: همچنین بعضی از جانوران در حیاتوحش به تنهایی زندگی میکنند(مانند ببر)، در صورتیکه اکثر علفخواران در گله زندگی میکنند. در کل فضای مورد نیاز برای حیوانات، نزدیک به نیمی از فضای یک باغوحش را تشکیل میدهد و در این فضاها میبایست تهویه مناسب، نور طبیعی و مطلوب(البته متناسب با طبیعت حیوان) در نظر گرفته شود.
این محقق حیاتوحش خاطرنشان کرد: فضای محل نگهداری حیوانات یا کاملاً به شکل یک قفس طراحی میشود و یا به صورت فضایی که فقط دور تا دور آن به وسیله نرده، فنس یا توری محصور شده است، ساخته میشود که این نوع جایگاه برای نگهداری حیواناتی نظیر زرافه، فیل، کل و بز، قوچ و میش، گورخر، خرس و… مطلوب است.
وی افزود: در شکل اخیر استفاده از خندق، آبگیر‌یا فضای سبز به جای فنس یا توری به زیبایی مجموعه کمک میکند. در چنین حالتی با توجه به نبودن سقف، بهتر است در قسمتی از زمین سایهبان یا اتاقکی متناسب با تعداد حیوانات ساخته شود و اگر حیواناتی مانند خرس یا گوشتخواران در آن نگهداری می‌شوند، باید در آن از بیرون محوطه باز و بسته شود تا در هنگامیکه نیاز به تمیز کردن محوطه وجود دارد با راهنمایی حیوانات به داخل اتاقک این کار به راحتی میسر شود. معمولاً جنس قفسها فلزی بوده و مسقف که باید عاری از هرگونه مواد خطرناک مانند خرده شیشه، میخ، اشیای نوک تیز و حتی گیاهان سمی باشد. فاصله بین نردههای یک قفس باید به اندازهای باشد که سر حیوان از بین آنها عبور نکند و از طرفی پوشاندن نردهها توسط توری دارای چشمههای ریز منجر به افزایش ایمنی قفسها میشود.
این محقق حیاتوحش افزود: هر قفس نیز باید دارای دریچهای باشد که بیرون از آن قابل کنترل بوده تا هنگام تمیز کردن قفس از طریق آن حیوان به فضای دیگری هدایت شود. این فضا میتواند بین چند قفس، مشترک باشد، البته همانطور که ذکر شد اینگونه طراحی برای حیوانات گوشتخوار بسیار مناسب است.
مدیرکل دامپزشکی لرستان در رابطه با باغوحش کاسیت گفت: هم‌اکنون در باغوحش استان 27 گونه از حیوانات وجود دارد و تعداد آنها نیز 240 عدد است که متأسفانه بارها اعلام کردیم با توجه به تعریف باغوحش، این مکان تمام استانداردهای لازم را ندارد و متأسفانه در حال حاضر یک “زندان وحش” است که نیاز به گسترش دارد. در صورت اختصاص زمین از سوی محیط زیست یا منابع طبیعی به این باغوحش این کار صورت خواهد گرفت.
جواد گودرزی بیان کرد: تا جایی که توانستیم در قسمتهایی از جمله بخش کل و بز، گوزن و آهو استانداردها رعایت شده و تا حدی مطلوب است اما سایر بخشها را باید اصلاح کرد.
وی اضافه کرد: فضای نگهداری هر حیوان باید بدون وجود میله و درون محفظههایی از جنس شیشه سکوریت باشد و محوطه نیز بازتر باشد، در ضمن میبایست حیوانات گوشتخوار و گیاهخوار از هم جدا شوند. همچنین حیواناتی چون شیر، گرگ و میمون که به صورت گلهای زندگی میکنند، فضای خیلی زیادی را میخواهند که فوقالعاده هزینهبر است.
او یادآور شد: قبلاً باغوحش در اختیار دانشگاه علومپزشکی بوده و روی آنها کار تحقیقاتی صورت میگرفت، اما استاندار سابق مسئولیت نگهداری را به دامپزشکی سپرد و ما را تنها دستگاهی که میتواند متولی این کار باشد، صلاح دانست، این در حالیست که شخصاً درخواستی در این زمینه ندادیم.
گودرزی تصریح کرد: دامپزشکی حاضر است سرپرستی این مجموعه را به هر سازمان یا دستگاهی چون شهرداری و استانداری که توانایی این کار را دارد، واگذار کند، چراکه قدرت مالی آن محدود بوده و نمیتوانیم بیشتر از این به آنها برسیم. البته در بحثهای کارشناسی و بهداشتی از نظر تغذیه و نگهداری هر هفته با اعزام کارشناس آمادگی همکاری را با مجموعه دارند.
مدیرکل دامپزشکی استان در مورد توله شیرهای به دنیا آمده اخیر در این باغوحش ادامه داد: روی این توله شیرها برنامهریزی کردیم و برای توسعه گونه‌ها معاوضه با گونههای دیگر را پیش‌بینی کرده‌ایم و گونههایی را که در مجموعه نداریم را از سایر باغوحشهای استانها وارد میکنیم.
وی خاطرنشان کرد: به طور مثال چند وقت پیش در ازای یک شیر از اراک چند رأس مارال، دو رأس قوچ، دو قلاده گرگ را وارد مجموعه خود کردیم.
گودرزی تأکید کرد: در حال حاضر 11 قلاده شیر در باغوحش داریم که هزینه نگهداری این حیوانات خیلی بالا و سرسامآور است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان نیز به ایسنا گفت: نظارت بر حیاتوحش و نگهداری وحوش، مسئولیت سازمان است و ما در روش نگهداری، مکان و تغذیه آنها باید دخالت کنیم.
محمدحسین بازگیر ادامه داد: البته کلیت کار نگهداری توسط متولی حاضر به سازمان محیط زیست ربطی ندارد، اما کارشناسان حاضر دامپزشکی استان در این راستا خیلی خوب کار میکنند.
وی اضافه کرد: فضای نگهداشتن بعضی گونه‌ها مطلوب بوده، اما بعضی از آنها نیاز به بازنگری و اصلاح دارند و استانداردهایی باید در آن منظور شود.
مهندس بازگیر در بحث اختصاص زمین برای توسعه فضای این باغوحش تصریح کرد: البته حوزههای استحفاظی این اداره در اشترانکوه و سفیدکوه بوده و زمینی نزدیک باغوحش برای در اختیار قرار دادن آن ندارد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان در خصوص زمین مورد نیاز باغوحش کاسیت، گفت: جهت توسعه این باغوحش، این سازمان حاضر است هر مقدار زمین که مورد نیاز دامپزشکی بوده را در اختیار آنها قرار دهد.
مهرداد بهاروندی ادامه داد: هر زمان دامپزشکی درخواست دهد، طرح کارشناسی میشود و با این سازمان تا جایی که مانع قانونی وجود نداشته باشد، همکاری کامل خواهد شد.
* خبرنگار ایسنا/ لرستان