دیده بان حقوق حیوانات: ایران تنها زیستگاه یوزپلنگ آسیایی در جهان است و وجود قطعی بیش از 50 قلاده یوز در کشور به ثبت رسیده است اما این گونه ارزشمند برای بقا بیش از پیش به کمک و حمایت نیاز دارد.
ایران تنها مامن یوزپلنگ آسیایی/معادن در کمین یوزها
تاخت و تاز خودروهای معدنکاوی، بیل های مکانیکی، جاده کشی و چرای دام ها در زیستگاه های یوزپلنگ ایرانی برخی از عواملی است که حیات این گربه سان ارزشمند را تهدید می کند.
امروزه یوزپلنگ آسیایی فقط در ایران یافت می شود، در واقع خاک ایران تنها میراث دار این گونه ارزشمند آسیایی است از این رو به آن یوزپلنگ ایرانی نیز گفته می شود، این موضوع مسوولیت ایرانی ها در مقابل حفاظت از این گربه سان در خطر انقراض را بیش از پیش پررنگ می کند.
نقش بستن طرح یوز بر روی پیراهن تیم ملی در بازی های جهانی 2014 برزیل، امضای تفاهم نامه برای بیمه کردن یوزها، عدم صدور مجوز فعالیت و احداث معادن در زیستگاه های یوز، ممانعت از جاده کشی در مسیر تردد این گونه ارزشمند برخی از اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست در راستای حفاظت از یوزپلنگ ایرانی است.
*** یوزها بیمه شدند
در راستای حفا ظت بیشتر از یوزپلنگ آسیایی تفاهم نامه همکاری با هدف حمایت از یوزپلنگ آسیایی میان سازمان ملل متحد و بیمه دانا به امضا رسید که بر اساس آن این گربه سان ارزشمند بیمه شد.
تفاهم نامه امضا شده میان برنامه توسعه ملل متحد و بیمه دانا نوعی از پوشش بیمه ای فراهم می کند که طبق آن بیمه دانا با ارایه کمک های مالی مورد نیاز برای اجرای جنبه های مختلف پروژه، خطراتی که یوزپلنگ ها را تهدید می کند، کاهش می دهد.
این تفاهم نامه همچنین تلاش دارد تا از پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی حمایت کند که با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست در حال اجرا است.
بر اساس این تفاهم نامه بیمه دانا به ازای مرگ هر یوزپلنگ به دلیل عوامل انسانی مبلغ 500 میلیون ریال را به پروژه پرداخت می کند، این پول صرف کاهش خطراتی خواهد شد که یوزپلنگ ها را تهدید کرده و باعث مرگ آنها در وهله اول شده است، این مبلغ تا سقف پنج یوزپلنگ در سال به پروژه اهدا خواهد شد.
*** پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی
ایران آخرین زیستگاه یوزپلنگ آسیایی است، تا حدود یک قرن پیش این گونه در حال انقراض در سراسر شبه قاره هند، جنوب و غرب آسیا پراکنده بود اما در سال های گذشته با توجه به فشارهای زندگی پیشرفته، ساخت جاده ها، تعارضات بین انسان و محیط زیست به علاوه شکارهای غیرقانونی تعداد یوزپلنگ های آسیایی که در ایران زندگی می کردند به طرز خطرناکی کاهش یافت.
سازمان حفاظت محیط زیست، برنامه توسعه ملل متحد و تعدادی از نهاد های متعهد ملی و بین المللی از سال 1380 با همکاری یکدیگر به حفاظت از این گونه شاخص در قالب پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی پرداخته اند.
از حدود 15 سال پیش این پروژه به تنهایی توانسته است روند انقراض این گونه را در ایران به کمک روش های علمیِ حفاظت، معکوس کند.
پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی با همکاری جوامع محلی، حمایت از محیط بانان و تقویت مناطق حفاظت شده ایران و کمک به تحقیق و پژوهش موفق به انجام این کار شده است.
*** وجود قطعی بیش از50 قلاده یوز در کشور
با کار گذاشتن دوربین های تله ای در زیستگاه های یوز، وجود قطعی بیش از 50 قلاده از این گونه ارزشمند در کشور به ثبت رسیده است.
بر اساس اسناد و شواهد ثبت شده از 62 سال قبل در کشورهایی که مدعی حضور این گونه بوده اند به جز ایران هیچ شاهدی مبنی بر حضور این حیوان به ثبت نرسیده است.
*** معادن در کمین یوزها
معدن کاوی، تهدیدی برای زیستگاه یوزپلنگ آسیایی است، تردد بی امان خودروها و کارکردن بیل های مکانیکی علاوه بر تخریب محیط زیست و زیستگاه جانوران از جمله یوزها، نوعی آلودگی صوتی در منطقه ایجاد می کند که خطرش کمتر از تخریب زیستگاه نیست.
خوشبختانه سازمان محیط زیست در مقابل صدور مجوز برای فعالیت معدن در زیستگاه یوزها مقاومت می کند و قطعا ادامه این روند نتیجه مثبتی به همراه خواهد داشت.
زمانی که معدنی فعالیت می کند قطعا باید جاده هم داشته باشد از این رو جاده کشی تهدید دیگری برای زیستگاه یوزها است.
علاوه بر این عبور جاده از میان زیستگاه یوز هم باید جدی گرفته شود به عنوان مثال جاده یزد به بندرعباس که از میان زیستگاه کالمند می گذرد در گذشته یک بانده بود اما اکنون دو بانده شده است در واقع با این کار تهدید حیات یوزهای این منطقه دو برابر شده است.
علاوه بر دو بانده شدن وسط جاده گاردریل کار گذاشته شده است که این کار موجب بریده شدن خط عبوری حیوانات در دو قسمت زیستگاه کالمند شده است.
اینها موضوعاتی که باید مورد توجه مسوولان امر از جمله سازمان حفاظت محیط زیست قرار گیرد.
*** چرای بی رویه دام تهدید دیگر یوزها
همواره چرای دام توسط دامداران ساکن در پیرامون زیستگاه یوزپلنگ ها تهدیدی برای این گونه های ارزشمند است، علاوه بر این موجب بروز درگیری میان دامداران و یوز می شود زیرا حضور دام در زیستگاه یوز موجب تحریک و حمله این حیوان به آنها می شود.
بر این اساس، برای حفظ زیستگاه یوزپلنگ در ایران رویکرد جدیدی در قالب متعادل سازی روابط جوامع محلی با ادارات محیط زیست استانی در دستور کار سازمان محیط زیست کشور قرار گرفته است.
*** کمک های بین المللی به پروژه حفاظت از یوز
هومن جوکار مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی به ایرنا گفته بود: بعد از تحریم ها همکاری صندوق تسهیلات محیط زیست جهانی ( جف) با این پروژه از سر گرفته می شود که در این صورت اعتبارات بیشتری به آن تعلق خواهد گرفت.
از حدود سه سال گذشته به دلیل برخی مشکلات از جمله تحریم ها سازمان ملل تمایلی به تمدید پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی نداشت این در حالی بود که کارهای نیمه تمام زیادی در پروژه باقی مانده بود که جوکار در این باره گفت: با توجه به اهمیت حفاظت از یوزپلنگ آسیایی این پروسه نباید متوقف می شد، از این رو تلاش شد تا سازمان ملل برای ادامه همکاری و تمدید پروژه مجاب شود.
در ابتدا متقاعد کردن سازمان ملل کار بسیار دشواری بود اما در نهایت و با تلاش فراوان پذیرفتند که پروژه با اعتبار اندکی تمدید شود که به محض تمدید کارها در پروژه از سر گرفته شد، این اقدامات به حدی موثر بود که اکنون سازمان ملل علاقه مند شده است تا زمانی که می تواند از این پروژه حمایت کند.
در روزهای اولی که دکتر ابتکار ریاست سازمان حفاظت محیط زیست را بر عهده گرفت، تفاهم نامه ای را با گری لوییس نماینده مقیم سازمان ملل در ایران امضا کرد که بر اساس آن قرار شد همکاری سازمان ملل با پروژه یوزپلنگ همچنان ادامه یابد و بر این اساس سند جدیدی نوشته و امضا شد.
این سند در سال 2013 به صورت باز امضا شد و اگر همکاری جف با پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی از سر گرفته شود، قطعا این پروژه تا سال 2020 تمدید خواهد شد.
*** تاریخچه روز ملی یوز
در نهم شهریورماه 1373 در حالی که یک یوزپلنگ ماده به همراه سه توله اش برای نوشیدن آب به سوی نخلستان های اطراف بافق آمده بود در میان تعدادی از مردم محلی نا آگاه محاصره می شود و مادر پس از مدتی مقاومت در برابر حملات و ضربات سنگ و چوب اهالی فرار می کند اما سه توله اش گرفتار می شوند.
بعد از آن یکی از شاهدان، خود را به اداره محیط زیست بافق رساند و ماموران محیط زیست را مطلع کرد زمانی که ماموران به محل می رسند با لاشه بی جان یکی از توله ها مواجه می شوند اما دو توله دیگر با وجود جراحات شدید همچنان زنده بوده اند و به یزد منتقل می شوند، شدت ضربات وارده بر سر و روی یکی از توله ها باعث مرگ او در میانه راه می شود.
توله سوم در یزد توسط دامپزشک مداوا می شود اما برای نجات از مرگ بلافاصله به تهران منتقل می شود. طبق گزارش های محیط بانان بافق، ماده یوز هر روز به نزدیکی شهر و نخلستان می آمده تا توله های خود را جستجو کند اما بعد از یک هفته جستجوی ناکام، دیگر در محیط دیده نشد.
توله بازمانده ‘ ماریتا ‘ نام گرفت و بعد از مدتی بهبود یافت اما تا دی ماه 1382 در پارک پردیسان تهران باقی ماند و در همانجا پس از 9 سال مرد، هر چند دو توله جان باختند و ماریتا نجات یافت اما ماریتا بازمانده ای بود که به دلیل تنهایی و نبود جفت، هرگز نتوانست کمکی به رفع انقراض یوزپلنگ ها کند.
از این رو نهم شهریور، روز ملی یوزپلنگ ایرانی نام گرفت و دوستداران محیط زیست این روز را پاس می دارند.
** یوزپلنگ ایرانی
یوزپلنگ آسیایی یا یوزپلنگ ایرانی با نام علمی Acinonyx jubatus venaticus یک زیرگونه به شدت در معرض خطر انقراض از یوزپلنگ است که اکنون تنها چند ده قلاده از آن در ایران یافت می شود.
این گونه ارزشمند در مناطق بیابانی زندگی می کرد و سالهاست که نسل آن در معرض نابودی قرار دارد. اکنون یوزپلنگ در مناطق حاشیه کویر مرکزی ایران از جمله خارتوران، نایبندان، دره انجیر و میاندشت زیست می کند.
ایران از دهه 1970 به عنوان تنها زیستگاه یوزپلنگ های آسیایی (ایرانی) شناخته شده است. یوزپلنگ ایرانی تنها نژاد این حیوان است که یال دارد.
———————————————————————————————————————-
