دیده بان حقوق حیوانات: خرس سياه آسيايي كه مردم بومي به آن ‘مم’ مي گويند شهرستان نيكشهر را به سبب داشتن شرايط مناسب، به عنوان زيستگاه اصلي خود انتخاب كرده و اغلب در مناطق مختلف بخصوص ارتفاعات بخش مركزي به زندگي آرام خود ادامه مي دهد.
به گزارش بخش اخبار سازمان حفاظت محیط زیست، خرس سياه آسيايي (هيماليا) با نام علمي (ursus thibetanus) متعلق به خانواده ursidae داراي جثه اي متوسط در بين گونه هاي ديگر خرس ها و طول بدن اين جانور با توجه به شرايط محيطي و نوع تغذيه، از 130 تا 180 سانتي متر متغير است.
وزن خرس سياه در منابع مختلف متفاوت ارائه شده است. براي نر هاي بالغ 160-90 كيلوگرم و براي ماده ها 130 تا 70 كيلوگرم كه البته به نوع تغذيه خرس ها و شرايط محيطي بستگي دارد.
وزن توله خرس ها بين پنج تا 30 كيلوگرم متفاوت است اما به طور متوسط در حدود 10 كيلوگرم وزن دارند. دم خرس سياه بسيار كوتاه و حدود 7 الي 10 سانتيمتر است و از دور به زحمت ديده مي شود.
ارتفاع بدن جانور نيز به حدود 90 سانتيمتر مي رسد. چشمها ريز و نزديك به هم هستند و موهاي بدن آن بلند است. مردم بومي جنوب سيستان و بلوچستان بويژه منطقه نيكشهر به خرس سياه آسيايي با توجه به جثه بزرگي كه دارد به آن ‘مم’ مي گويند.
شكل ظاهري بدن خرس سياه شبيه خرس قهوه اي ولي تركيب بدني آن سبكتر و ظريفتر و دست و پاهاي اين جانور داراي پنج انگشت با ناخن هاي تيز و قوس دار است كه اين مساله كمك مي كند تا بتواند براحتي از تنه درختان و صخره هاي صعب العبور بالا برود ، از مشخصات بارز اين جانور وجود لكه سفيد رنگ به شكل 7 و هلال مانند روي سينه اش است.
گوش هاي اين جانور بيضي شكل و بلند و پاهايش لاغرتر و بلندتر و بخش جلويي بدن از بخش عقبي قوي تر است بدليل كوتاه بودن دستها نسبت به پاها سرعت حركت اين جانور در سرازيري كمتر از حركت در سربالايي است حس بويايي اين جانور بسيار قوي تر از حس شنوايي و بينايي آنهاست.
توليد مثل:
خرس سياه در سن 3 -4 سالگي به بلوغ جنسي مي رسد و زادآوري را شروع مي كند البته تا زمانيكه توله ها با مادر زندگي مي كنند جنس ماده تمايلي به آميزش ندارد. جفت گيري عموما در اواسط فصل تابستان شروع مي شود در اين مدت نر و ماده چند روز با هم زندگي مي كنند طول دوره بارداري خرس سياه متفاوت است ولي معمولا 7 – 8 ماه طول مي كشد. زايمان در اواخر فصل زمستان صورت مي گيرد و غالبا دو قلوزا و توله ها در بدو تولد بسيار كوچك و نارس هستند و حدود 500 گرم وزن دارند و فاقد مو و صورتي رنگ اند و تا يك ماه چشم هايشان بسته است وبسيار آسيب پذير هستند.
دوره شير خوارگي توله خرس در حدود شش ماه طول مي كشد. توله ها تا دو سالگي وابسته به مادر هستند و با توجه به اينكه مهارت لازم را در سال اول زندگي براي گريز و مقابله با دشمن ندارند، نياز به حمايت بيشتر توسط خرس مادر را دارند.
خرس ها معمولا’ هر دو سال يك بار زاد آوري مي كنند به شرطي كه بچه هاي همان سال تلف نشده و از بين نرفته باشند در غير اين صورت مي توانند همان سال نيز جفتگيري كرده و باردار شوند ومتوسط طول عمر اين حيوان در حدود 30 سال است.
با توجه به اين مسايل مي توان دريافت كه اين جانور داراي استراتژي توليد مثل مطلوبي نبوده و اين مساله باعث به خطر افتادن نسل اين حيوان شده است.
مدير كل حفاظت محيط زيست سيستان و بلوچستان در خصوص پراكنش جهاني خرس سياه آسيايي گفت: پراكنش اين گونه در سطح وسيعي از قاره آسيا گزارش شده است و عمدتا’ جنوب، جنوب شرق و شرق آسيا را شامل مي شود.
خسرو افسري افزود: اين گونه در نواحي كوهستاني جنوب شرقي ايران ، پاكستان ، افغانستان، شمال هندوستان، نپال، بوتان، چين، لائوس، تايلند، كامبوج و ويتنام هم ديده شده و حتي به صورت موردي در تايوان هم گزارش شده است.
وي بيان كرد: اخيرا’ با توجه به مطالعات صورت گرفته، چهار زير گونه از اين جانور در سطح قاره آسيا مشخص شده و زير گونه اي كه در ايران زيست مي كند از نوع ursus thibetanus gedrosianus است.
او در زمينه پراكنش خرس سياه در ايران گفت: پراكنش اين جانور در كشور ايران محدود به مناطق جنوب شرق شامل استان هاي كرمان، هرمزگان و سيستان وبلوچستان است.
وي افزود: در استان كرمان در مناطقي از شهرستان هاي جيرفت و كهنوج و در استان هرمزگان نيز در ارتفاعات بشاگرد گزارش شده است.
افسري اظهار داشت: خرس سياه آسيايي در استان سيستان و بلوچستان از پراكنش بيشتري برخوردار است و در ارتفاعات شهرستان هاي نيكشهر، چابهار ، سرباز، كوه بيرك سراوان، خاش و بزمان ايرانشهر گزارش شده است.
وي افزود: بيشترين جمعيت اين گونه در سالهاي اخير در شهرستان نيكشهر گزارش شده است.
زيستگاه و شرايط اقليمي؛
انتخاب محل در زيستگاه و يا نحوه استفاده از آن ارتباط مستقيمي با آب، پوشش گياهي، پناهگاه، امنيت، منابع غذايي و توزيع جوامع انساني در منطقه دارد.
شرايط اقليمي رابطه مستقيمي با محل زيست خرس سياه دارد و در بلوچستان در مناطقي كه پوشش گياهي ‘داز و خرما’ وجود دارد مستقر مي شود يعني خرس ها در طول سال با توجه به شرايط محيطي در مناطق مختلفي به زندگي و استراحت مي پردازند.
رييس اداره حفاظت محيط زيست نيكشهر در اين باره گفت: در اين منطقه خرس ها از اواسط اسفند تا اواخر خرداد ماه كه هوا گرم است مناطقي را براي استراحت روزانه انتخاب مي كند كه خنك تر باشد.
در اين موقع از سال بيشتر در ارتفاعات بالاتر و در لانه هايي كه شيب آن به سمت مغرب باشد و تا اواسط روز آفتاب به آن نقطه نمي تابد و بيشتر در داخل پوشش گياهي كه در اين دره ها قرار دارد، زيست مي كنند.
‘حامد آق آتاباي’، مهمترين دلايل وجود تعداد زيستگاه هاي خرس سياه يا مم در سطح شهرستان نيكشهر را ‘بكر بودن مناطق و وجود منابع غذايي فراوان’ در منطقه ذكر كرد.
وي اظهار داشت: بر اساس مطالعات انجام شده مناطق زيست اين جانور در شهرستان نيكشهر ‘داروكان و ارتفاعات اطراف اين روستا، شوشين و اسلام آباد و مخت، ارتفاعات شالمال، آبند و دره زنداني، كوشات، جوزدر و ملوران، كارچان، كوه نران و كهيري، جكان ارتفاعات روستاي تواران و چاهان وهمچنين ارتفاعات رمش در بخش فنوج است كه بيشتر اين زيستگاهها در بخش مركزي شهرستان نيكشهر واقع شده است.
_________________
گزارش از ميلاد جهانتاب
