دیده بان حقوق حیوانات: طرح دریا در ساحل بکر پناهگاه حیات وحش میانکاله خواب جدیدی برای تهدید این ذخیره‌گاه زیست‌کره و اکوسیستم بی‌نظیر در خاورمیانه و غرب آسیا است.
به گزارش فارس پناهگاه حیات وحش میانکاله شامل، تالاب، شبه‌جزیره و خلیج با وسعت 68.8 هزار کیلومتر است که در 12 آبان سال 48 به‌عنوان منطقه حفاظت‌شده و در 21 مرداد سال 54 به پناهگاه حیات وحش ارتقا یافت و در همین سال بود که در کنوانسیون تالاب‌های بین‌المللی به میزبانی رامسر، در فهرست نخستین تالاب‌های حفاظت‌شده، به ثبت رسید.
این منطقه به‌دلیل برخورداری از منابع تغذیه‌ای و شرایط زیستی مناسب و آب و هوای معتدل، در تمام سال میزبان گونه‌های مختلفی از پرندگان زمستان‌گذران و تابستان‌گذران است که از جمله آن‌ها می‌توان به مرغابی‌ها، عقاب دریایی دم‌سفید، اردک سرسفید، فلامینگو، باکلان‌ها، قوها و پلیکان‌ها اشاره کرد.
پناهگاه حیات وحش میانکاله به‌عنوان یکی از 9 ذخیره‌گاه زیست‌کره، با میزبانی حدود 200 گونه پرنده آبزی و کنار‌‌آبزی و پذیرش سالانه بیش از نیم میلیون پرنده مهاجر، به بهشت پرندگان آسیا شهرت دارد.
شبه جزیره زیبای میانکاله به‌دلیل برخورداری از پوشش‌های درختچه‌ای ارزشمند مانند سازیل، تمشک و نی همچنین امنیت و سکوت کافی، در تمام سال، زیست‌گاه قرقاول خزری و درّاج از گونه‌های حمایت‌شده و شاخص پرندگان بومی شمال ایران است.
179 گیاه آبی، خشکی و کنار‌آبی در پناهگاه حیات وحش میانکاله شناسایی شده که از شناخته‌ترین آن‌ها می‌توان به تمشک، داغداغان، فندق، ولیک و ازگیل وحشی، گز، تنگرس، نی، جگن و بوته‌های منحصربفرد انار وحشی اشاره کرد که هر کدام علاوه بر زیبایی و شاخص‌بودن، منابع مهم تغذیه‌ای برای پرندگان و پستانداران موجود در این منطقه حفاظت‌شده هستند.
از جمله پستانداران میانکاله می‌توانیم به جوجه تیغی، گربه جنگلی، اسب وحشی، شغال، گراز، روباه، تشی، خرگوش، و خفاش اشاره کنیم.
البته بخش خلیج پناهگاه، که خلیج گرگان نامیده می‌شود، زیست‌گاه ماهیان کفال و کپور است که در نوع خود بی‌نظیر و بکر به‌شمار می‌رود.
با این اوصاف، پناهگاه حیات وحش میانکاله اکنون در تهدید دست‌اندازی انسان‌هاست، کسانی که می‌خواهند با ورود به آن از امنیت و سکوتش بکاهند و این قلمرو بی‌نظیر حیات وحش را ضمن تسخیر، ناخواسته به سمت نابودی بکشانند.
طرح دریای میانکاله و واگذاری قسمت‌هایی از جزیره آشوراده برای طرح گردشگری، جرقه‌های اولیه‌ای برای نابودی میانکاله است.
چند سالی هم بر سر احداث پالایشگاه نفت در نزدیکی میانکاله بحث شد تا اینکه مکان احداث آن به جای دورتری انتقال داده شد اما این انصاف نیست اگر نگوییم؛ احداث پالایشگاه ناخواسته بر میانکاله تاثیر می‌گذرد، هر چند پیمانکاران این پروژه تمام سعی خود را بر حفاظت از محیط زیست گذاشته‌اند و شایسته تقدیر هستند.
اما طرح دریا در ساحل و گردشگری در جزیره «آشوراده» ده‌ها برابر تاثیر منفی پالایشگاه بر پناهگاه حیات وحش میانکاله است، چه اینکه آلودگی‌های پالایشگاه تنها بر بخش کوچکی از میانکاله تاثیر می‌گذارد، اما طرح‌های گردشگری، بر تالاب، خلیج و شبه جزیره میانکاله تاثیر می‌گذارد و امنیت و موجودیت این منطقه را زیر سئوال می‌برد.
موضوع مهم این است که به استناد سایت رسمی سازمان حفاظت محیط زیست کشور، “موقعیت پناهگاه حیات وحش میانکاله در بین کشورهای همجوار دریای خزر از نظر زیست‌‌محیطی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا در طول ساحل جنوب دریای خزر فقط همین مسافت 60 کیلومتری از هرگونه توسعه شهری و آلودگی‌های قابل ملاحظه و تخریب و بهره‌برداری مفرط مصون مانده است.”
در آخرین نشستی که با حضور هرمز محمودی‌راد مدیرکل سابق محیط زیست مازندران در دفتر فرماندار بهشهر برگزار شد، درباره باید‌ها و نباید‌های طرح دریا در ساحل میانکاله بحث و بررسی شد.
محمودی‌راد با بیان اینکه هیچ‌یک از طرح‌های دریای مازندران به شورای برنامه‌ریزی نرفته اما طرح دریای میانکاله در این شورا مطرح و مصوب هم شد، تصریح کرد: در کنار این طرح، برای رفاه عمومی مردم، طبق قرارداد‌ها، 50 هکتار منطقه محافظ در محدوده بندر امیرآباد قرار دادیم تا پیمانکاران و سرمایه‌گذاران طبق ضوابط تعیین شده، طرح‌های دریا را اجرا کنند.
سخنان محمودی‌راد در این نشست و نشست‌های مشابه که در استان و شهرستان برگزار شد، حکایت از تردید محیط زیست در اجرای این طرح و از طرفی سخنان اجبار‌کننده مسئولان ارشد بهشهر با القای ” ضرورت اجرای طرح دریا در میانکاله” دارد چه اینکه گفتن مطالبِ تاکیدی از سوی محمودی‌راد، مانند ” ما با اجرای طرح دریای سالم با ضوابط و مقررات تعیین شده و ضوابط اسلامی موافقیم.” و ” امکانات طرح دریای میانکاله موقت است؛ در تابستان برپا می‌کنیم و در پاییز جمع می‌کنیم.”، حکایت از عواقبی دارد که سازمان محیط زیست را نگران آینده پناهگاه حیات وحش میانکاله و پاسخ‌گویی به نسل‌های بعد می‌کند.
لزوم فنس‌کشی محدوده دو تا سه کیلومتری و ایجاد پارکینگ در خارج از محدوده پناهگاه از دیگر تاکیدات سازمان حفاظت محیط زیست مازندران برای اجرای طرح دریا در میانکاله است.
اگر این مسائل رعایت نشود؛ خودروها و انسان‌ها در پناهگاه حیات وحش میانکاله پراکنده می‌شوند، امنیت و آسایش پرندگان و سایر جانوران منطقه به‌هم می‌ریزد و امکان آتش‌سوزی و شکار غیر‌مجاز وجود دارد. ایجاد مزاحمت برای خودِ گردشگران، انتشار زباله‌ها در مناطق مختلف و مشکل‌شدن مدیریت بر پناهگاه، مسائلی نیستند که از کنار آن‌ها بتوان به‌راحتی گذشت.
در نتیجه نشست‌های انجام‌گرفته و چیزی که آن را مسئولان بهشهری “ضرورت طرح دریا در میانکاله” می‌نامند، اکنون به‌طور متوسط روزانه 500 دستگاه خودرو وارد میانکاله می‌شود، پارکینگ و امکانات رفاهی در این منطقه وجود ندارد، مسئولیت طرح دست و پا شکسته در میانکاله به مسئولان محلی از جمله دهیاری زاغمرز سپرده شده است، به ازای هر خودرو، ورودی بین یک تا دو هزار‌تومان دریافت می‌شود که بیشتر برای جمع‌آوری زباله یا پرداخت حقوق به ناجیان غریق و بعضاً نیروهای امداد و نجات هلال‌احمر هزینه می‌شود.
البته محیط زیست، مدیریت خود بر این منطقه را حفظ کرده است، اما ادامه روند فعلی در میانکاله منطقی نیست، میانکاله باید همچنان بکر و دست‌نخورده باقی بماند.
بی تردید، با اجرای طرح رویایی “سالم‌سازی دریا در میانکاله”، تمامی مشکلات گفته‌شده حتی با فنس‌کشی و تعیین محدوده مجاز، به خودی خود ایجاد می‌شود، پرندگان از هجمه سنگین جمعیت و سر و صداهای ناشی از حضور جمعیت از پناهگاه فراری می‌شوند، پرندگانی چون قرقاول و دراج که نیاز به آرامش و امنیت دارند دیگر میانکاله را محیطی امن برای زیست خود نمی‌دانند و به مرور باید فاتحه نسل این نوع پرندگان را در میانکاله بخوانیم.
اما یک بحث دیگر باقی می‌ماند و آن اینکه چرا اعضای کارگروه گردشگری و طرح سالم‌سازی دریا در بهشهر، فکری به حال توسعه طرح دریای صدفِ «زاغمرز» در پنج کیلومتری میانکاله نمی‌کنند، چرا جایی که امکانات رفاهی را به آسانی می‌توان گسترش داد و بستر‌های خوبی برای آن مهیاست را کنار گذاشته‌اند و میانکاله را در دستور کار قرار داده‌اند.
چه‌طور می‌شود که اعضای این کارگروه هنوز طی سال‌های سال نمی‌توانند از عهده امکانات و رفع مشکلات موجود در ساحل زاغمرز که طرح آن کمتر از پنج کیلومتر است، برآیند و آن‌وقت برای ساحل 60 کیلومتری میانکاله برنامه‌ریزی می کنند و خود را با “تعیین محدوده مجاز” گول می‌زنند.
و این را هم باید بپرسیم که چرا مسئولان بهشهری به‌جای تلاش برای ایجاد فرصت‌های گردشگری و بهره‌مندی از دریا در 50 هکتار از منطقه محافظ در محدوده بندر امیرآباد و در جوار میانکاله تلاش نمی‌کنند بلکه همه توان خود را معطوف به تسخیر سواحل میانکاله کرده‌اند.
سخن پایانی اینکه؛ مدیریت بر میانکاله و اظهارنظر درباره نوع بهره‌مندی از آن تنها بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست است و اجبار این سازمان با گفتن مطالبی چون “مطالبات مردمی” و “استفاده از طبیعت برای اقتصاد گردشگری” در این زیست‌کره، غیر‌منطقی است.
تالاب، شبه‌جزیره و خلیج میانکاله باید بکر و دست‌نخورده همچون تابلوی زیبایی از نقش بی‌بدیل رنگ‌ها و موجودات که نقاش بزرگ هستی آن‌را ترسیم کرده، بر دیوار آسیا محکم بماند.
خدا کند روزی نیاید که به‌جای درخشش تلالو خورشید بر موج‌های بی‌تاب و پرواز پرندگان مهاجر، شاهد برق زباله‌ها و هیاهوی آدم‌هایی باشیم که طبیعت میانکاله را قربانی خواسته‌های زود‌گذر خود می‌کنند.
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.