دیده بان حقوق حیوانات/ مهتاب جودکی*: حافظان زیستگاه‌ها و مناطق حفاظت‌شده در خطرند و شکارچیان غیرمجاز در کمین. آمارهای رسمی از کشته‌شدن 116 نفر از محیط‌بانان خبر می‌دهد. علاوه‌بر این به دنبال درگیری‌های پیش‌آمده بر سر شکار غیرمجاز و کشته‌شدن متخلفان، ده‌ها مامور محیط‌زیست در زندان‌ها منتظر اجرای حکم اعدام‌شان هستند و با وجود خدمت گارد محیط‌زیست به طبیعت و حیات‌وحش کشور، گاه‌به‌گاه خبر ضرب و جرح یکی از آنها توسط متخلفان شنیده می‌شود.
ضرب و جرح همیار 65ساله
در آخرین درگیری پیش‌آمده میان ماموران محیط‌زیست و متخلفان در شامگاه 19 اردیبهشت 93، علی رمضانی همیار محیط‌بان اهل بروجن مورد ضرب و جرح شکارچیان غیرمجاز قرار گرفت.
پیرمرد دل‌نگران پرنده‌های مهاجر بود. خورشید داشت پشت کوه‌ها گم می‌شد که به جنگل زد. «سیاه‌سرد» خلوت بود و صدای پرنده‌ها شنیده می‌شد. دو تفنگدار خواب پرنده‌ها را به‌هم زدند و چشم علی رضوانی به آنها افتاد که یکی‌شان به سمت جنگل می‌رفت و دیگری کمین کرده، پرنده‌ای را با اسلحه شکاری نشانه رفته بود. رضوانی، همیار محیط‌زیست نزدیک‌شان شد و پرسید «چرا؟» و درگیری آغاز شد.
همیار 65 ساله در منطقه پشته سیاه سرد شهرستان بروجن حادثه را این‌طور توضیح می‌دهد: «سیاه سرد در 5 کیلومتری بروجن، در اردیبهشت سبز و دیدنی است. آنقدر زیبا که مردم را هم به اینجا می‌کشاند. من همه نگرانی‌ام پرنده‌های مهاجر بود که تازه جفتگیری کرده و اینجا لانه ساخته‌اند. پرسیدم چرا این کار را می‌کنید و خواستم منصرف‌شان کنم که آنها خیلی تندروی کردند.»
دو مرد به او حمله‌ور شدند و با قنداق اسلحه شکاری سه ضربه به سر و یک ضربه به دست او وارد کردند. رضوانی می‌گوید: «آنجا کسی نبود که از من دفاع کند، مسلح نبودم و مجبور شدم فرار کنم. به بیمارستان رفتم، سرم جراحی شد و یک روز و نیم بستری بودم.»
ضاربان علی رضوانی گریختند و تا امروز دستگیر نشده‌اند. رضوانی در این باره می‌گوید: «نمی‌دانم می‌توانند آنها را دستگیر کنند یا نه. اینکه من برای یک پرنده جان خودم را به خطر می‌اندازم ممکن است به نظرشان مسخره بیاید، اما به هر حال کار آنها غیرقانونی بود. از آنها شکایت کردم، گفتند11 خرداد باید برای پیگیری شکایتم به کلانتری بروم.»
از استاندارد جهانی فاصله گرفته‌ایم
براساس ماده 31 آیین‌نامه اجرایی قانون حفاظت و بهسازی محیط‌زیست، گارد محیط‌زیست مسئولیت اجرای قوانین و مقررات حفاظت از محیط‌زیست و شکار و صید را بر عهده داشته و متشکل از ارشد محیط‌دار، افسر محیط‌دار، محیط‌دار و محیط‌بان، شکاربان (کمک محیط‌بان)، محیط‌بان‌ـ راننده، اسلحه‌دار، کارشناس، کاردان و تکنسین محیط‌زیست است. فرهاد دبیری، مشاور ارشد سازمان حفاظت محیط‌زیست و استاد حقوق محیط‌زیست درباره درجات مختلف گارد محیط‌زیست می‌گوید: «همه درجات جزء بدنه سازمان محیط‌زیست هستند. این ماموران 20 روز مشغول خدمت و 10 روز آزاد هستند. هر کدام وظیفه خاص خود را دارند و مجهز به ابزار خاصی هستند اما مردم همه این افراد را به اسم محیط‌بان می‌شناسند.»
ماموران محیط‌زیست سرزمین ما در مساحتی چندین برابر استانداردهای جهانی خدمت می‌کنند. دبیری معتقد است: «مشکلات گارد محیط‌زیست از آنجا آغاز می‌شود که تعداد ماموران به نسبت مساحت ماموریت کم است. وقتی در سال 53 قانون ایران نوشته می‌شد از استانداردهای جهانی نیز بهره گرفتیم. اما امروزه شرایط تغییر کرده است و به دلیل آموزش کمتر و تعداد کمتر ماموران از این استاندارد فاصله گرفته‌ایم.»
سرپرست گروه حقوق محیط‌زیست دانشگاه علوم و تحقیقات، درگیری میان مامور و شکارچی غیرمجاز را یکی دیگر از مشکلات مهم محیط‌زیست ایران می‌داند و می‌گوید: «این وضعیت استثنایی گریبان سازمان محیط‌زیست را گرفته است. آمریکا در این مورد سابقه دارد و تجهیزات لازم برای برخورد با درگیری‌های شکارچیان غیرمجاز را به کار گرفته است. اما در کشورهای اروپایی حتی یک پرونده قضایی هم از این دست درگیری‌ها، در دادگاه‌ها وجود ندارد.»
هنوز کسی اعدام نشده
در پی درگیری و کشته شدن متخلف و گاهی محیط‌بان حکم اعدام صادر می‌شود. به گفته فرهاد دبیری سازمان محیط‌زیست برای حل این مشکل تدابیری در نظر داشته است. مشاور ارشد سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره برنامه‌های این سازمان می‌گوید:«برای حل این مساله سازمان محیط‌زیست مذاکراتی با قوه قضائیه داشته و تعامل خوبی بین روسای دو قوه و مدیران شهرستان‌ها صورت گرفته است. البته در هشت سال گذشته پرونده‌های قضایی زیادی از این نوع درشعب ویژه محیط‌زیست استان‌ها به دلیل به هم ریختن این تعامل بین روسای سابق دو قوه معوق مانده و طولانی شده است. به‌طوری که ما امروز وارث پرونده‌هایی هستیم که حدود هفت سال پیش حادث شده‌اند.»
تا امروز برای هیچ مامور محیط‌زیستی حکم قصاص انجام نشده است. دبیری تعامل‌های سازمان محیط‌زیست و قوه قضائیه را در این مورد موثر می‌داند و می‌گوید: «از میان این پرونده‌ها تا امروز توانسته‌ایم با نفوذ محلی از اولیای دم برای چند محکوم به قصاص رضایت بگیریم و با تعامل با قوه قضائیه چند پرونده را به تعویق بیندازیم. برای حل این مشکل تصویب قانون خاصی که از محیط‌بانان حمایت کند به تنهایی کارساز نیست. سازمان محیط‌زیست با تعامل با قوه قضائیه می‌تواند از قوانین موجود بهترین بهره‌برداری را داشته باشد. باید قوانین موجود درست اجرا شوند.»
بهبود وضع معیشت و رفع خلاءهای قانونی مهم‌ترین وعده‌های معصومه ابتکار به محیط‌بانان بود. استاد حقوق محیط‌زیست دانشگاه علوم و تحقیقات درباره برنامه‌های دولت یازدهم در رابطه با سازمان محیط‌زیست این‌گونه توضیح می‌دهد:« یکی از برنامه‌های معصومه ابتکار در این باره آموزش زیست‌محیطی به ماموران و مردم است. بر این اساس سعی کرده‌ایم که برای ماموران دوره‌های آموزشی مخصوص بگذاریم و به استان‌ها فشار آورده‌ایم تا به مامورانی که صلاحیت ندارند اسلحه ندهند و در مواردی آنها را بر کنار کنند و همچنین به تناسب سطح، تعداد ماموران محیط‌زیست را افزایش دهند. در حال حاضر در مرحله اجرایی هستیم باید به دنبال این باشیم که عملکرد ما باعث دلسردی محیط‌بانان نشود و آنها بیش از این آسیب نبینند.»
مرور
اردیبهشت‌ماه 1392: در پارک ملی دنا دو نفر ازمحیط‌بانان به نام‌های «علی افشار» از ناحیه مچ دست و «وحید ترحمی» از ناحیه پا توسط چهار شکارچی مورد اصابت گلوله قرار گرفتند. در همان ماه یکی از محیط‌بانان پارک ملی کلاه قاضی نیز در جریان درگیری با شکارچیان زخمی شد و درست یک روز بعد یکی از محیط‌بانان شهرستان ملایر توسط مردم محلی به دلیل دستگیر کردن یک شکارچی متخلف مورد ضرب و شتم قرار گرفت و از ناحیه سر، دست و کمر به‌شدت مجروح شد.
13 مرداد 1391: عبدالله یاری رئیس منطقه حفاظت‌شده لشگر در شهرستان ملایر استان همدان، در ادامه عملیات تعقیب خودروی ۳ نفر شکارچی و تیراندازی بین آنها، در اثر اصابت گلوله‌ای که از شیشه خودرو عبور کرده بود، به شهادت رسید.
28 مرداد 1391: شکارچیان متخلف با ورود به منطقه حفاظت‌شده شیدا در استان چهارمحال و بختیاری با محیط‌بانان این منطقه درگیر شدند که طی این درگیری، محیط‌بان «علی اصغر احمدی» از ناحیه صورت و محیط‌بان «مرتضی سورانی» از ناحیه بازو، صورت و قرنیه چشم دچار آسیب‌دیدگی شدند.
خردادماه 1392: متجاوزان با ضرب و شتم جنگل‌بانان دنا ده‌ها هکتار از جنگل‌های بلوط دنا را تصرف کردند.
تیر ماه 1392: در منطقه دنا یک محیط‌بان طی یک درگیری مسلحانه و تن‌به‌تن با شکارچیان زخمی شد.
بهمن ماه 1392: در پی گشت و کنترل محیط‌بانان شهرستان نور در منطقه زریه رزن با مشاهده سه نفر از شکارچیان متخلف در حوزه استحفاظی که اقدام به شکار غیرمجاز یک راس کل چهار ساله کرده بودند، برخورد کردند. محیط‌بان «صمد کیانی» با حمله با داس و چوب از سوی شکارچیان روبه‌رو شد، به‌طوری که آنها به سویش حمله‌ور شدند و او را مورد ضرب و جرح قرار دادند. این مامور از چند ناحیه دچار آسیب‌دیدگی شد و متخلفان با متلاشی کردن تلفن همراه مامور محیط‌زیست، با گرفتن لاشه شکار متواری شدند.
12 اسفند 1392: همزمان با روز جهانی حیات‌وحش مهدی مجنی‌پور و محمد تمسکنی محیط‌بانان گلستانی مورد حمله هشت شکارچی غیرمجاز قرار گرفتند و بر اثر برخورد ضربات چاقو و تبر به‌شدت مجروح شدند. ضاربان همچنان متواری هستند.
11 فروردین 1393: «نادر مقدم» رئیس حفاظت محیط‌زیست شهرستان خرمدره، مورد حمله و ضرب و شتم سه شکارچی غیرمجاز قرار گرفت و به شدت آسیب دید.
* فرهیختگان.
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.