دیده بان حقوق حیوانات/ سپهر سلیمی*: یک فوتبالیست معروف به شکار غیرمجاز رفته، با اسلحه کشیدن به روی محیط‌بان فرار کرده و بعد دوستانش محیط بان را به دلیل گزارش این موضوع در خیابان کتک زده و تهدید به آتش زدن خانه‌اش کرده‌اند! این خبر در کنار انتشار خبر ده‌ها مورد حیوان‌آزاری منجر به نقص عضو یا مرگ، شمایی از وضعیت بسیار نامناسب حیوانات در ایران است. سپهر سلیمی، فعال حقوق حیوانات در گفت‌وگو با روز، نبود قانون حمایت از حیوانات و خلا قانونی در برخورد با متخلفان را یک عامل موثر می‌داند و می‌گوید که دولت جدید هم اقدامی عملی در زمینه حقوق حیوانات انجام نداده است. همچنین به اعتقاد او، با تلاش بیشتر حامیان حقوق حیوانات، باید برای مردم افشا شود که در سیرک‌ها و باغوحشها چه بلایی بر سر حیوانات می آورند.
حیوان‌آزاری؛ از خلاء قانونی تا باورهای خرافی
نگهداری ۳۰ شیر در یک قفس کوچک در سیرکی در قشم، بستن یک خرس با زنجیری کوتاه در محوطه خاکی باغ وحش بابلسر در حالی که به علت شرایط بد نگهداری بسیار رنجور و ضعیف شده، چشم درد یک شیر پس از تحمل چهار ماه رنج عفونت و عاقبت کور شدن به علت تعلل دامپزشکان باغ وحش زابل، وضعیت اسفبار حیوانات باغ وحش بابلسر و… شماری از اخبار دلخراش مربوط به حیوانات است که حتی اگر پیگیر خبرهای حوزه محیط زیست هم نباشید در شبکه‌های اجتماعی به چشم‌تان خورده است؛ اخباری که به گفته بسیاری از کارشناسان تنها بخشی از حقیقت تلخ زندگی حیوانات در ایران را بیان می‌کند. اما دلایل بروز پر تعداد حیوان آزاری در کشور چیست؟ سئوالی که سپهر سلیمی، فعال حقوق حیوانات در پاسخش به این موارد اشاره می‌کند: “نبود قانون حمایت از حیوانات و خلا قانونی در برخورد با متخلفان، شکارچیان و حیوان‌آزاران، عدم توجه کافی رسانه‌ها، اشخاص و گروه‌های مرجع به مساله حمایت از حیوانات، تبلیغات نادرست رسانه‌ها در خصوص مشکلاتی که حیوانات به وجود می‌آورند، وجود تعداد زیادی اسلحه شکاری مجاز و غیرمجاز در کشور، مشکلات فرهنگی و وجود باورهای غلط و گاهاً خرافی نسبت به ایجاد بیماری از سوی حیوانات و خطرناک بودن حیوانات برای انسان‌ها.”
شکار بی‌رویه و حیوان‌آزاری‌های متعدد در حالی ادامه دارد که پس از روی کار آمدن دولت یازدهم و تصدی پست ریاست سازمان حفاظت ازمحیط زیست توسط معصومه ابتکار، امید به بهبود شرایط درمیان فعالان این حوزه قوت گرفته بود. اما آیا با روی کار آمدن دولت جدید و تغییر مدیریت در سازمان محیط زیست پیشرفتی در زمینه حقوق حیوانات حاصل شده است؟ سپهر سلیمی می‌گوید که برای پاسخ گفتن به این سئوال کمی زمان لازم است: “قطعاً دولت جدید نگاه دلسوزانه و فراگیرتری نسبت به محیط زیست و حیات وحش دارد و این مساله را در رویکرد جدید مدیران می‌توان احساس کرد اما هنوز اقدام عملی قابل توجهی شاهد نبوده‌ایم. ضمن اینکه فراموش نکنیم که دولت‌ها مجری قانون هستند و وقتی قانون خاصی برای مقابله با حیوان‌آزاری و حمایت از حقوق حیوانات وجود نداشته باشد پس عملاً دست دولت در این خصوص بسته است.”
از سوی دیگر نه تنها دولت نتوانسته کاری برای مقابله با حیوان‌آزاری انجام دهد بلکه نقش فعالان و گروه‌های حامی حیوانات نیز کمرنگ جلوه می‌کند؛ سلیمی در همین خصوص توضیح می‌دهد: “در خصوص تلاش گروه‌ها و فعالان هم باید بگویم که فشار و غیر فعال شدن سازمانهای غیردولتی زیست محیطی در سال‌های گذشته بر این مساله تاثیر داشته است. ولی اگر بخواهیم منصفانه به قضیه نگاه کنیم متوجه می شویم که بهرغم همه مشکلات، مساله حمایت از حیوانات در بین عموم مردم فراگیرتر شده است و حساسیت بیشتری نسبت به این موضوع در سطح عموم مردم وجود دارد. ولی شوربختانه هنوز این حساسیت به لایه‌های بالای مدیریتی کشور منتقل نشده است و به همین خاطر است که می‌بینیم اقدام موثری در جهت حمایت و حفاظت از حیوانات و حیات وحش صورت نگرفته است.”
به گفته او مردمی که درگیر روزمرگی های خود هستند و با مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند، کمتر به حفظ محیط زیست و حمایت از حیوانات توجه دارند.
سیرک‌ها و باغوحشها؛ جهنمی برای حیوانات
به گفته کارشناسان، ده‌ها باغ وحش در ایران شرایط اسفباری دارند و در آنها حیوانات در وضعیت بدی نگهداری می‌شوند. نوک پیکان انتقادات فعالان حقوق حیوانات هم به سمت سازمان محیط زیست است. برخی از کارشناسان این حوزه می‌گویند تا یک خبر جنجالی نشود، محیط زیست به آن توجهی نشان نمی‌دهد. فعالان محیط زیست سیرک‌ها را نیز از دیگر شکنجه‌گاه‌های حیوانات می‌دانند.
سپهر سلیمی فعال حقوق حیوانات در این زمینه می‌گوید: “اصولاً سیرک‌ها و باغوحشها برای منافع مادی گردانندگان آنها ایجاد شده‌اند و سود و زیان اقتصادی حرف اول را در مدیریت این مکانها می‌زند. بهرغم همه شعارهای فریبنده‌ای که در مورد سیرک‌ها و بخصوص باغ وحش‌ها مطرح می‌شود این مکانها به عنوان انبار حیوانات، جایی هستند برای کسب در آمد مادی و حقوق حیوانات و حتی رفاه حیوانات در این مکانها بی‌معنی است.”
سلیمی معتقد است: “در شرایطی که در کشور ما قانونی برای حمایت از حیوانات وجود ندارد، آزار حیوانات در این مکانها چند برابر خواهد شد و هیچ اهرم قانونی موثری هم برای مقابله با این مکان ها وجود ندارد.”
به گفته او “شوربختانه هنوز نگاه عموم مردم به باغ وحش‌ها و سیرک‌ها نگاهی مثبت است و تصور می‌کنند این گردانندگان این محل‌ها از دوستداران حیوانات هستند. ولی باید با فرهنگ‌سازی بیشتر و تلاش حامیان واقعی حیوانات، پشت پرده این مکانها برای مردم افشا شود تا مردم بدانند در سیرک‌ها و باغوحشها چه بلایی بر سر حیوانات می آورند. این مساله یک شبه اتفاق نمی افتد و قطعاً زمان خواهد برد.”
روزی برای مبارزه با خشونت علیه حیوانات
بیستم شهریور ماه سال ۱۳۹۰ فیلمی توسط دیده بان حقوق حیوانات منتشر شد که دو توله خرس را در کنار مادرشان که کشته شده بود شکنجه می دادند و در نهایت کشتند. انتشار این فیلم بازتاب وسیعی در میان شهروندان ایرانی داشت و به نوعی به نمادی از خشونت علیه حیوانات تبدیل شد. این را سپهر سلیمی فعال حقوق حیوانات در توضیح فلسفه نام‌گذاری روزی به نام “مبارزه با خشونت علیه حیوانات” می‌گوید و ادامه می‌دهد: “پس از آن به پیشنهاد جمعی از گروه‌های معتبر حامی حیوانات این روز به عنوان روز مبارزه با خشونت علیه حیوانات نامیده شد تا بهانه‌ای باشد برای توجه بیشتر به این مساله. کم و بیش در این روز برنامه‌هایی در سراسر کشور برگزار می‌شود. ضمن اینکه از سوی دیده بان حقوق حیوانات، نشان خرس قهوه ای به کوشاترین شخص، جوان و گروه حامی حقوق حیوانات در یکسال گذشته اهدا می‌شود.”
سلیمی در تعریف خشونت علیه حیوانات هم توضیح می‌دهد: “تعریف عمومی خشونت، استفاده از نیروی فیزیکی برای مجبور کردن در وضعیتی بر خلاف میل است. برای حیوانات اشکال مختلفی را شامل می شود، از حیوانات به اسارت گرفته شده در باغ وحش ها و سیرک‌ها تا حیواناتی که در مزارع پرورش شیر، گوشت و پوست مورد استفاده قرار می گیرند، حیوانات کار، حیواناتی که برای آزمایش‌های پزشکی بیمار یا کشته می شوند تا شکار… به همراه موارد دیگر همگی از مصادیق خشونت علیه حیوانات هستند که در همه جای دنیا وجود دارد و با توجه به وضعیت فرهنگی هر کشور و وجود قوانین حمایت از حیوانات، زیاد و کم دارد.”
