خروج گاو سراب از چرخه توليد دامی کشور

مهر: اهميت دامپروري و دامداري و نقش آن در توليد پروتئين يکي از مسائل عمده اي است که در محافل کارشناسي و تخصصي مطرح است.
اقتصادي کردن واحدهاي دامداري و افزايش راندومان توليد از طريق بکارگيري اصول علمي در شيوه پرورش دام از گامهاي بلندي است که توسط دولت پيگيري مي شود که در اين ميان، حفظ توده هاي بومي که به عنوان ذخاير ژنتيکي کشور محسوب مي شوند يکي از اين اهداف است.
در ميان نژادهاي بومي گاوهاي کشور، نژاد سرابي به دليل داشتن خصوصيات ويژه اي بارز بوده و تحت پوشش ايستگاههاي پشتيباني و مطالعاتي جهاد کشاورزي قرار دارد و فعاليتهايي در جهت حفظ و شناسايي و اصلاح نژاد گاو سرابي صورت مي گيرد.
با اينحال اما متاسفانه اختلاط بي رويه در بين نژادها به مرور زمان سبب تحليل رفتن توده سرابي به عنوان تنها گاو بومي پرتوليد کشور شده است.
مسعود محمديان، رئيس سازمان جهاد کشاورزي استان آذربايجان شرقي، در مورد اهميت اين نژاد دامي کشور گفت: گاو نژاد سرابي يک سرمايه ملي محسوب مي شود و مراقبت و محافظت از نژاد هاي بومي جزء وظايف حاکميتي اين سازمان است.
محمديان با اعلام اينکه هم اينک مرکز نگهداري و اصلاح گاو نژاد سرابي در سراب زير نظر مستقيم جهاد کشاورزي است افزود: در اين مرکز کارهاي تحقيقاتي براي به نژادي اين نوع گاو انجام مي گيرد تا محصولات لبني اين گاو به طور کمي و کيفي ارتقا يابد.
رئيس اداره دامپزشکي سراب نيز با اعلام اينکه هدف از حفظ و شناسايي نژاد گاو سرابي نگهداري اين توده در بانک ژني دامي کشور است مي گويد: با استفاده از روش هاي پيشرفته اصلاح نژاد، توان توليد شير و گوشت اين دام بالا مي رود.
دکتر رضا دادخواه در مورد مشخصات گاو سرابي اظهار داشت: اين گاو در حد گاوهاي کوچک و ميان جثه طبقه بندي مي شود و مقاومت در برابر بيماريها و مقاومت در برابر تغييرات جوي و سرما، کم توقعي به غذا، کيفيت و کميت مناسب توليد از ويژگيهاي عمده اين گاو است.
وي همچنين افزود: به علت حجم و شيب مناسب کپل و متوسط بودن وزن تولد گوساله ها سخت زايي در زايمانهاي عادي اين گاو مشاهده نمي شود و از نظر توليد شير وگوشت و ميزان چربي شير توليدي نسبت به ساير گاوها برتري دارد
رئيس اداره دامپزشکي سراب در مورد وضعيت فعلي اين نژاد گفت: در حال حاضر 135راس گاو مولد سرابي به منظور حفظ و اصلاح نژاد و تقويت گله هاي اقماري در روستا ها در ايستگاه پشيباني گاو بومي سرابي نگهداري مي شود.
وي خاطر نشان کرد: عدم توجه کافي به اصلاح نژاد و خا لص سازي ژني اين توده ارزشمند کشور ؛اختلاط بي رويه با ديگر نژادها به ويژه نژادهاي هولشتاين و نزادهاي دورگه موجوديت آن را به شدت تهديد کرده است و اين نژاد با ارزش کشور را با خطر نابودي مواجه ساخته است.
احد بصيري مدير جهاد کشاورزي شهرستان سراب هم معتقد است: تنها راه حفظ ذخاير نژادهاي بومي انجام برنامه هاي اصلاح نژاد آنهاست که براي اين کار با ايجاد رشد ژنتيکي در توده هاي گاو بومي مي توان رقابت ميان گاوهاي بومي و گاوهاي وارداتي يا آميخته را به نفع گاوهاي بومي تخفيف داد.
مدير جهاد کشاورزي سراب همچنين در رابطه با مزاياي گاو نژاد سرابي مي گويد: با توجه به شرايط اقليمي منطقه سراب و آب و هواي نيمه خشک و سرد آن اين گاوها با محيط سازگارند و مقاومتر و کم غذاتر از گاوهاي غير بومي هستند.
وي از جمله اقدامات حمايتي اين اداره در رابطه با حفظ اين گاو را اختصاص مرکزي براي نگهداري گاوهاي اصيل اعلام کرد که تحت عنوان مرکز پشتيباني گاو بومي سراب در 9کيلومتري جاده سراب در زميني به مساحت 29هکتار به فعاليت مشغول هست و هدف اين مرکز حفظ توده گاو بومي و اصلاح نژاد و توزيع گوساله هاي نر به دامداران سرابي است.
وي در مورد برگزاري جشنواره هاي انتخاب بهترين گاو سرابي که سالها پيش از سوي وزارت جهاد کشاورزي براي تشويق دامداران و شناساندن اين گاو برگزار مي شد اظهار مي کند: اين جشنواره بعد از ادغام دو وزارتخانه جهاد و کشاورزي ديگر برگزار نشد و اين مطلب را يايد مسئولان وزارتخانه پاسخ دهند.
حسين زنجاني يک دامدار سرابي در مورد نگهداري گاو سرابي به ما مي گويد: اين گاو براي منطقه سردسير سراب بسيار خوب است چرا که در برابر امراض و سرما مقاومتر از گاوهاي ديگر بوده و علوفه کمتري نيز براي تغذيه آن لازم است.
وي در عين حال معتقد است که دامداران به خصوص گاوداريهاي صنعتي و نيمه صنعتي به دليل شير توليدي کمتر اين گاو نگهداري آن را داراي صرفه اقتصادي نمي دانند.
از طرفي ديگر رحمانعلي خسروپور دامدار ديگر اظهار مي دارد: 30سال پيش اين گاو اکثر گاوهاي دامداريها را تشکيل مي داد اما واردات گاوهاي سوئيسي و فرانسوي و داشتن جثه بزرگتر اين گاوها وي ودامداران را به نگهداري گاوهاي وارداتي ترغيب کرد اما بعدها متوجه شديم که گاوهاي وارداتي به رغم توليد شير زيادتر و داشتن جثه بزرگ نسبت به امراض و شرايط جوي مقاومت کمتري از گاوهاي سرابي دارند و علوفه مصرفي آنها نيز بيشتر است.
دکتر علي نگاهي دامپزشکي که مدتها با گاوهاي بومي سراب سرو کار داشته است در مورد مشخصات ظاهري آنها مي گويد: رنگ عمومي اين گاوها از زرد روشن تا قهوهاي تيره متغيير است و موهاي بدن آنها در زمستان زبر و بلند و در تابستان کوتاه است.
وي نيز معتقد است که اين گاوهاي بومي جوابگوي زمستانهاي سرد منطقه است که گاهي به 25درجه زير صفر هم مي رسد.
دکتر نگاهي کم توقعي و مقاومت در برابر امراض دامي را از وجوه قابل توجه اين گاو به گاوهاي غير بومي مي داند ومعتقد است: هر چند ممکن است نگهداري اين گاو داراي صرفه اقتصادي نباشد اما يک سرمايه ملي است که بايد در حفظ و نگهداري آن کوشا بود.
مهندس محمود لعلي کارشناس مواد غذايي در مورد محصولات لبني گاو سرابي مي گويد: شير توليدي اين گاو 4.5درصد چربي دارد در حالي که شير گاوهاي هولشتاين و ديگر گاوهاي نگهداري شده در منطقه داراي سه درصد چربي است.
وي کيفيت بالاي شير توليدي از نظر ارزش پروتئيني و بيولوژيکي را بالا مي داند و مصرف شير اين گاوها را توصيه مي کند.
دکتر علي علي اکبر زاده از دامپزشکان منطقه مي گويد: در کشورهاي خارجي به حفظ و نگهداري نژادهاي اصيل بومي توجه زيادي مي شود حال که ما اين ذخيره ارزشمند نژادي را داريم که در کتب معتبر علمي نيز از آن نام برده شده است چرا نگهداري و مراقبت نکنيم.
رضا دادخواه رئيس اداره دامپزشکي سراب در خصوص آمار تعداد گاوهاي نژاد سرابي مي گويد: با توجه به اينکه اکثريت دامداري ها و گاوداري ها در سراب سنتي بوده و به صورت گاوداري هاي منظم صنعتي نيستند آمار دقيقي از تعداد گاو هاي نژاد سرابي در دست نيست.
وي در عين حال با اشاره به تعداد جمعيت گاوي در اين شهرستان مي گويد: هم اکنون 60هزار راس گاو در مراکز مختلف شهرستان سراب نگهداري مي شود که اکثر آنها دورگه و آميخته بوده و از جنس هاي بومي و هولشتاين هستند.
جواد جباري کارشناس امور دام که در ايستگاه نگهداري و اصلاح گاو نژاد سرابي وابسته به سازمان جهاد کشاورزي مشغول به کار است گفت: در اين مرکز در حدود100راس گاو خالص نژاد سرابي نگهداري مي شود و در کل با احتساب گاوهاي هولشتاين که جهت تلفيق ژني در اين مرکز نگهداري مي شود 240راس گاو تحت نگهداري و خدمات مستقيم اين مرکز بوده ضمن اينکه در اين مرکزهم اکنون تلفيق نژاد سرابي با نژاد هولشتاين صورت مي گيرد و به تازگي گوساله هاي با حدود 75درصد گاو سرابي متولد شده که در حال مطالعات تحقيقاتي بر روي محصول لبني اين نوع گاو انجام مي گيرد.
به هرحال با هر صاحب نظر و کارشناسي که صحبت مي شود همگي بر لزوم حفظ و نگهداري سرمايه ارزشمند دامي کشور تاکيد دارند. در ضمن سال ها قبل اداره جهاد اقدام به برگزاري جشنواره سالانه انتخاب بهترين گاو سرابي مي کرد که در تشويق و ايجاد نوعي رقابت براي نگهداري اين نوع گاو اصيل ايراني کمک مي کرد اما به دلايل نامشخص ديگر خبري از اين جشنواره ها نيست.
با اين اوصاف، اميدواريم شاهد نجات نژاد برتر دامي از نابودي باشيم و طوري عمل نکنيم تا آيندگان فقط در کتابها و گفتمانهاي شفاهي مردم با گاو سرابي آشنا شوند.