نویسنده: user1

دیده بان حقوق حیوانات: سازمان حفاظت محیط‌زیست، نیرو و بودجه لازم برای حفظ 17 میلیون هکتار از مناطق تحت حفاظت خود را در اختیار ندارد.

سازمان های مردم نهاد برای فعالیت کماکان با مشکلات زیادی رو به رو هستند. برای نمونه به فعالیت آنها به دید امنیتی نگاه شده و در بیشتر مواقع بروکراسی اداری سبب دلسرد شدن اعضای این نهاد ها می شود.

تشکل های مردم نهاد در سال 92 و با تغییرات مدیریتی در سازمان حفاظت محیط زیست از 420 سازمان مردم نهاد به 764 سازمان افزایش پیدا کرده که می توان نتیجه گرفت، میل به افزایش نرخ مشارکت در بین مردم در حوزه محیط زیست امیدبخش است.

کاسته شدن از نگاه امنیتی روی فعالیت این سازمان ها می تواند یکی از دلایل افزایش تعداد سازمان های مردم نهاد باشد، زیرا به این شکل مردم امید پیدا کرده اند بخشی از مسئولیت های اجتماعی را به عهده گیرند.

نکته اینجاست که افزایش تعداد سازمان های مردم نهاد به تنهایی نمی تواند عامل رضایت بخش و امیدوار کننده ای برای نجات محیط زیست کشور باشد، زیرا زمانی می توانیم مطمئن باشیم که به کمک مردم توانسته ایم فشار بر عرصه های طبیعی را کاهش دهیم که بستر مناسب برای فعالیت واقعی سازمان های مردم نهاد در کشور فراهم شود و سازمان های مردم نهاد نیز توان خودافزایی پیدا کرده و به سمت تخصصی شدن گام بردارند. محمد درویش، مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در این باره می گوید: اولویت دفتر آموزش و مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست تعریف سازوکاری برای اتفاق این موضوع است، به همین دلیل اکنون سازمان های مردم نهاد دسته بندی مقدماتی شده اند و مشخص شده رویکرد اصلی هریک از سازمان های مردم نهاد زیست محیطی چیست.

به گفته درویش، کرمانشاه و هرمزگان از استان هایی هستند که بیشترین میزان رشد و فعالیت سازمان های مردم نهاد را داشته اند، افزون بر این بتازگی در استان البرز نیز تعداد سازمان های مردم نهاد از دو سازمان به 14 سازمان رسیده است.

لزوم جدی گرفتن سازمان های مردم نهاد

برخی از اعضای سازمان های مردم نهاد که در حوزه محیط زیست فعالیت می کنند بر این باورند که با روی کار آمدن دولت یازدهم نگاه به سازمان های مردم تغییر کرده و از آنها در تصمیم گیری ها استفاده می شود.

شهرام امیری شریفی، مدیر دیده بان حیات حقوق حیوانات در این باره به جام جم می گوید: حمایت های معنوی از سازمان های مردم نهاد در حوزه محیط زیست آغاز شده و تاکنون مثبت بوده است.

وی درباره این که این رویکرد خروجی مناسبی نداشته عنوان می کند: شاید تاکنون خروجی مناسبی نداشته، اما جو مناسبی برای سازمان های مردم نهاد ایجاد کرده است به این شکل که انجمن ما اکنون در برخی از تصمیم گیری ها، اقداماتی که برون سپاری می شود و بخشی مسائل که به نظارت سازمان های مردم نهاد مربوط می شود، رسما وارد شده است.

اما اعضای اغلب سازمان های مردم نهاد هنوز از برخورد اداری سازمان های دولتی گلایه داشته و ادعا می کنند، بروکراسی مانع فعالیت طرفداران محیط زیست می شود. برای نمونه اگر برای گرفتن مجوز کاشت نهال سازمانی مجبور شود سه ماه نامه نگاری کند، ترجیح می دهد این کار را انجام ندهد. واقعیت اینجاست که این مساله سبب کاهش انگیزه در سازمان های مردم نهاد می شود به همین دلیل مسئولان باید راهکار مناسبی برای رفع این مشکل پیدا کنند.

این در حالی است که باید تاکید کرد برخی مواقع ارگان های دولتی به سازمان های مردم نهاد به دید منابع و عوامل انسانی نگاه می کنند.

نکته اینجاست که هیچ سازمان مردم نهادی چنین دیدی را قبول نمی کند مگر انجمن هایی که در پی سود هستند و به معنای واقعی دغدغه زیست محیطی ندارند. باید تاکید کرد وقتی به این دید به سازمان های مردم نهاد نگاه شود ممکن است ارگان های دولتی وظیفه های خود را نیز به این انجمن ها بسپارند.

امیری شریفی توضیح می دهد: ماهیت کار سازمان های مردم نهاد به این شکل است که آنها باتوجه به تخصص خود هرجا که کمبود احساس کنند، وارد عمل می شوند. درواقع آنها برای حل مشکلی که در سازمان های دولتی برایش نیرو و بودجه تعریف شده است، وارد عمل نمی شوند.

عبدالله اشتری، بنیانگذار و مدیرعامل انجمن حفظ محیط کوهستان نیز در گفت و گو با جام جم خاطرنشان می کند: مشکلات سازمان های مردم نهاد متفاوت است برای نمونه ایده آل برخی از این سازمان ها این است که نایلون، کیسه و دستکش داشته باشند تا به پاکسازی طبیعت بپردازند، اما انجمن ما به این نتیجه رسیده که تمام تعهدات خود را اجرا کرده و اکنون انتظار داریم بخش های دولتی برای تصویب قانون کوهستان قدم بردارند.

وی با بیان این که برخی مسئولان در عمل کوتاهی می کنند، عنوان می کند: می توان تعداد سازمان های مردم نهاد را افزایش داد، اما فعالیت آنها از نظر کیفی مهم است.

ما بنیانگذار پاکسازی کوهستان هستیم، اما پاکسازی هدف ما نبود بلکه راهی برای آموزش مردم بود، اکنون ما از مسئولان توقع عمل داریم که تلاش های ما را به ثمر بنشانند. درواقع می توان گفت سازمان های دولتی ما ظرفیت پذیرش سازمان های مردم نهاد را ندارند، چون باتوجه به این که سازمان های مردم نهاد قدرت اجرایی ندارند، از یک مرحله به بعد سازمان های دولتی باید تلاش های سازمان های مردم نهاد را پیگیری کنند.

بعلاوه باید یادآور شد مشکلات سازمان های مردم نهاد زیست محیطی در شهرستان ها متفاوت است، زیرا اغلب آنها از نبود نگاه درست به کارکردشان و برگزار نشدن دوره های آموزشی گلایه دارند. انجمن سبز چیا، یکی از این سازمان هاست. عرفان حسینی، عضو هیات موسس این انجمن در گفت و گو با جام جم تاکید می کند: مشکل اصلی ما در شهرستان مریوان این است که متاسفانه هنوز به تمام کارهای انجمن با دید منفی نگاه می کنند. برای نمونه ما برای گرفتن مجوز برگزاری مراسمی مانند درختکاری باید هفت خوان رستم را پشت سر بگذاریم. این در حالی است که برای حل این مشکل می توانند فعالیت های ما را بررسی و قضاوت کند.

وی با اشاره به این که سال 81 درخواست تشکیل انجمن داده و سال 87 موفق به تاسیس انجمن چیا شده اند، ادامه می دهد: ما ادعا نمی کنیم انجمنی تخصصی هستیم، اما باید سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان جنگل ها کلاس های آموزشی برای اعضای انجمن برگزار کنند. متاسفانه این سازمان ها در این زمینه ضعیف عمل می کنند.

حسینی ابراز می کند: دست کم انتظار داریم مسئولان برای دادن مجوز به ما کمک کنند، مثلا برای برگزاری مراسم کاشت نهال درخواست مجوز می کنیم، اما زمانی به ما مجوز می دهند که دیگر فرصتی برای اطلاع دادن به اعضا و مردم وجود ندارد.

استفاده صوری از سازمان های مردم نهاد

علاوه بر این باید تاکید کرد برخی مواقع از سازمان های مردم نهاد استفاده صوری می شود، مثلا در خبرها از تعداد افزایش آنها گفته می شود، اما باید پرسید آیا این سازمان ها فعالیت تخصصی نیز دارند یا می توانند باری از دوش محیط زیست بردارند یا نه؟ درواقع وقتی ادعا می شود تعداد سازمان های مردم نهاد چند برابر شده باید دید مخاطرات زیست محیطی نیز کاهش پیدا کرده یا دفاع از محیط زیست نیز چند برابر شده است. باید هشدار داد اگر این اقدامات صورت نگرفته باشد به نظر می رسد برای مسئولان فقط جنبه کمی موضوع مهم است.

مدیر دیدبان حیات حقوق حیوانات در این باره تصریح می کند: برای عملکرد بهتر سازمان های مردم نهاد باید برنامه ریزی کرد و با حمایت معنوی و با دخالت دادن این نهاد ها در تصمیم گیری ها به آنها انرژی داد تا بهتر از قبل عمل کنند.

این در حالی است که برخورد نامناسب با سازمان های مردم نهاد می تواند عملکرد مثبت آنها را تحت تاثیر قرار دهد، مدیر دید بان حیات حقوق حیوانات درباره فعالیت های این سازمان مردم نهاد که بتازگی رقم خورده، یادآور می شود: برای نمونه انجمن ما برای ممنوع کردن فعالیت سیرک ها در کشور اقدام کرد و سازمان حفاظت محیط زیست نیز ادعا نکرد که این کار امنیتی است و به این شکل اکنون در 21 استان فعالیت سیرک ها ممنوع شده است.

علاوه بر این می توان به کمپین پرواز که برای اطلاع رسانی و برخورد با کشتار پرندگان مهاجر در فریدونکنار ایجاد شد نیز اشاره کرد.

عضو هیات موسس انجمن چیا نیز درباره فعالیت های این انجمن خاطرنشان می کند: در سال 89 حدود 935 حادثه آتش سوزی در جنگل های مریوان و سروآباد اتفاق افتاد اما با آموزش های انجمن درباره اطفای حریق این آمار در سال 93 به 200 مورد رسیده است.

علاوه بر این باید یادآور شد توبه شکارچیان و شکستن سلاح هایشان به دلیل تلاش های انجمن سبز چیا در کشور کلید خورد.

این در حالی است که سازمان حفاظت محیط زیست بتازگی صفحه ای به نام کنشگران مجازی کشور ایجاد کرده و از تمام کنشگران کشور برای ثبت نام در این سامانه دعوت کرده است. مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در این باره می گوید: به این شکل تلاش می کنیم سازمان های مردم نهاد را براساس دغدغه و فعالیتشان رتبه بندی کرده و در کمترین زمان نظرات آنها را به گوش مدیران سازمان حفاظت محیط زیست برسانم.

وی درباره چگونگی ثبت و تشکیل سازمان های مردم نهاد یادآور می شود: افراد متقاضی می توانند در تهران به سایت وزارت کشور و در شهرستان ها به سایت استاندارهای مراجعه کرده و فرم های مربوط را پر کنند، چون این افراد قصد فعالیت زیست محیطی دارند، درباره آنها از سازمان حفاظت محیط زیست نیز استعلام گرفته می شود. ما تلاش می کنیم در کمتر از 30 روز کار آنها انجام شود.

درویش ادامه می دهد: برخی دیگر از شروط نیز شامل یکسری ویژگی های عمومی است که هر شهروند ایرانی باید داشته باشد، علاوه بر این برخی از اعضای هیات موسس نیز باید در حوزه ای که قصد فعالیت دارند ، متخصص باشند.

کمبود منابع مالی؛ مشکل همیشگی

کمبود منابع مالی همواره یکی از چالش هایی است که فعالیت سالم سازمان های مردم نهاد را تهدید می کند، زیرا اگر این سازمان ها برای تامین هزینه های خود به سازمان های دولتی نزدیک شوند، دیگر نمی توان نام آنها را سازمان مردم نهاد گذاشت. در دنیا سازمان های مردم نهاد موفق هزینه های خود را از طریق کمک های مردمی و به دست آوردن جایزه های بین المللی تامین می کنند. مدیر دیدبان حقوق حیوانات با بیان این که بیشتر هزینه این انجمن از طریق فروش کالا هایی مانند دستبندهای نارنجی رنگ حمایت از حیوانات و کمک های اعضا تامین می شود، خاطرنشان می کند: فرهنگ کمک کردن به سازمان های مردم نهاد در کشور ما رشد نکرده و ضوابط لازم هم در این باره وجود ندارد. این در حالی است که در کشورهای پیشرفته افراد حقوقی و حقیقی می توانند مالیات خود را به سازمان های مردم نهاد زیست محیطی پرداخت کنند. بنیانگذار و مدیرعامل انجمن حفظ محیط کوهستان نیز با بیان این که بیشتر سازمان های مردم نهاد برای تامین هزینه های خود مشکل دارند، ادامه می دهد: سازمان های مردم نهاد نیز دفتر و کارمند داشته و باید هزینه های خود را تامین کنند، اما هیچ تعریفی برای حمایت از آنها وجود ندارد.

علاوه بر این میزان کمک های مردمی نیز خیلی کم است، زیرا اغلب مردم تمایل دارند به خیریه ها کمک کنند نه به انجمن های زیست محیطی.

اشتری تصریح می کند: قرار بود کارخانه های آلاینده یا آنها که اجناس خود را در بسته بندی های تجدیدناپذیر قرار می دهند هزینه ای به سازمان حفاظت محیط زیست پرداخت کرده و به این شکل بخشی نیز به سازمان های مردم نهاد برسد، اما این طرح نیز هیچ وقت عملی نشد.

این در حالی است که برخی سازمان های مردم نهاد بخشی از هزینه های خود را از طریق اجرای طرح هایی که سازمان هایی مانند جنگل ها، مراتع و آبخیزداری، حفاظت محیط زیست و صندوق تسهیلات جهانی محیط زیست به آنها واگذار می کند، تامین می کنند.

افزون بر این باید تاکید کرد: اگر فعالیت سازمان های مردم نهاد به درآمدزایی ختم شود، داوطلبانه بودن کار آنها زیر سوال می رود، زیرا به این شکل رقابت نیز برای به دست آوردن پروژه بین آنها ایجاد شده و عملکرد آنها به فعالیت شغلی تبدیل می شود. مدیر دیدبان حیات حقوق حیوانات نیز در این باره عنوان می کند: اگر حمایت ها از سازمان های مردم نهاد معنوی باشد، کتمان حقایق صورت نمی گیرد، اما اگر حمایت غیرمعنوی شود بعید نیست سازمان های مردم نهاد برای از دست ندادن حمایت ها حقایقی را پنهان کرده یا روند انتشار آزاد اطلاعات را با اخلال رو به رو کنند.