دیده بان حقوق حیوانات: لزوم یا عدم لزوم وجود حیوانات آزمایشگاهی مقوله ایست که در سال های اخیر با گرایشات مختلف موافق و مخالف به بوته نقد کشیده شده. برخی دانشمندان قایل به واجب بودن آزمایش بر حیوانات هستند و در مقابل قریب به اتفاق حامیان حیوانات و فعالان حقوق حیوانات با این قضیه مخالفند. با اینحال در کشور ما به دلیل عدم نظارت کافی و سیستم نظارتی صحیح، شرایط زیستی این حیوانات چندان مناسب نیست.
پیشرفت علم و نیاز به انجام آزمایشات و یا کالبد شکافی های آموزشی بدن حیوانات سبب پیدایش پرورشگاه های جدیدی از حیوانات معروف به حیوانات آزمایشگاهی شده. در خلقت طبیعت چنین موجوداتی ایجاد نشده اند و اکثر قریب به اتفاق این حیوانات با دستکاری های ژنتیکی یا نسل گیری های انتخابی و بر خلاف اصول طبیعی تولید و تکثیر شده و گام به گام از طبیعت خود دور شده اند. حیوانات آزمایشاهی امروزین امکان زندگی در شرایط طبیعی را دارا نیستند و این مساله مستقیما به دلیل دخالت آدمیزاد در طبیعت آنهاست. مساله ای که بسیاری معتقدند از آغازین گام ها غیر اخلاقی بوده است.
در کشور ما بسیاری از محیط های آکادمیک، آزمایشگاه ها، بیمارستان ها، مراکز تحقیقاتی و حتی در گرایش های علوم تجربی در مدارس دوره متوسطه، استفاده مستقیم از بدن حیوانات جهت کالبد شکافی، زنده گشایی و انجام آزمایشات و تحقیقات به روندی ثابت تبدیل شده است. با توجه به نبود فعالیت های موثر فرهنگی- آموزشی در سالهای گذشته، متاسفانه چنین روندی بدون هر گونه توجه مناسب به مقوله حقوق حیوانات در اذهان عمومی و مدیریتی محیط های دانشگاهی جای گرفته است. به همین دلیل لزوم آموزش و برخورد دانشگاهی با مقوله حقوق حیوانات، آسایش حیوانات و لزوم جلوگیری از آزار حیوانات، و همچنین ورود نگرش های مرتبط با حقوق حیوانات به مسایل مدیریتی حاکم بر سیستم آموزش علوم و تخصص های مرتبط با حیوانات احساس می شود.
هفته گذشته انتشار تصاویری از برخوردهای غیر اخلاقی برخی دانشجویان به هنگام کار با حیوانات در یکی از دانشگاه ها موجب خشم و عکس العمل شدید حامیان حقوق حیوانات شد. در همین زمینه دیده بان حقوق حیوانات نظر تنی چند از فعالان حقوق حیوانات را در زمینه های زیر جویا شد:
1- وقوع چنین رخدادی در یک محیط آکادمیک و علمی، و انتشار افتخار آمیز تصاویر آن در شبکه های اجتماعی.
2- توجیه پذیری آزمایش، تشریح و زنده گشایی حیوانات در دانشکده های دامپزشکی، محیط زیست و دبیرستان ها.
3- راه حل اصلاحی یا نظارتی جهت جلوگیری از تکرار این اتفاقات در محیط های دانشگاهی.
بی توجهی به شئون حرفه ای و اخلاقی/ تشریح هدف نباشد.
جناب دکتر محمد لطفی زاده
مدیرمسئول مرکز مجازی پژوهشهای راهبردی دامپزشکی (حکیم مهر)– فعال حقوق حیوانات
1- نوع عکس گرفتن این دوستان با سر بریده یک حیوان کاری بسیاری اشتباه بوده و ناشی از کم اطلاعی آنان و البته عدم توجه به شئون حرفه ای و اخلاقی است.
شما هیچگاه نمی بینید که یک پزشک بر بالین جسد کالبدگشایی شده یک انسان دیگر با افتخار بایستد و اینگونه عکس بگیرد.
این موضوع هرچند برای آن دوستان یک شوخی بوده اما شوخی درستی نیست و این کار در شأن دامپزشکان نیست و دامپزشکان هم این موارد را تایید نمی کنند.
2 – اول باید مشخص کنیم که تشریح به چه هدفی انجام می شود. من همانطور که بارها در مصاحبه های مختلف و حتی در جلسه سخنرانی پیرامون این موضوعات در دانشگاه ازاد اسلامی واحد علوم تحقیقات گفتم تشریح حیوانات صرفاً به دلیل اینکه تشریحی انجام داده باشیم کار اشتباهی است و باید حتماً اینکار با محدودیت فراوان و با رعایت اصول اخلاقی انجام شود و حتی المقدور از حیوانات بیمار یا ناتوان برای تشریح استفاده گردد و این تشریح هم جنبه کاربردی داشته باشد و صرفاً خود تشریح کردن هدف نباشد، ضمن آنکه با تشریح و آزمایش بر روی حیوانات در دبیرستان چون هدف کاربردی پشت آن نیست مخالفم و آنرا کاری اشتباه می دانم و بجای آن فکر می کنم می توان به جایگزین های بسیاری فکر کرد.
3 – اینجانب عمیقاً معتقدم که باید اولاً با آموزش فکر و ذهن بسیاری از مردم اصلاح شود که کشتن و تشریح حتی یک سوسک در آزمایشگاه کاری عادی نیست و دوم اینکه یقیناً استفاده از امکانات شبیه سازی و ماکت های آموزشی شبیه نمونه واقعی کمک زیادی می کند. البته یقییناً گاهی آزمایش با رعایت اصول اخلاقی در برخی موارد به پیشرفت علم کمک می کند و راه وسیعی برای نجات بسیاری از انسانها و حتی حیوانات باز می کند که با این توجیه و صدا البته با لحاظ کردن اصول اخلاقی انجام آزمایشات محدود از نظر من بلامانع است.
تأکید میکنم که انجام آزمایشات بیهوده روی حیوانات و مثلاً تست بیهوش کردن و یا تشریحهای بی مورد که می تواند با روشهای دیگری جایگزین گردد یقیناً باید مورد ملاحظه و دقت اساتید دانشگاه قرار بگیرد.
دکتر محمد لطفی زاده
مدیرمسئول مرکز مجازی پژوهشهای راهبردی دامپزشکی (حکیم مهر)
www.hakimemehr.ir
www.drlotfi.blogfa.com
استفاده از روش های جایگزین/ نظارت شدنی نیست.
سرکار خانم دکتر روشنایی، فعال حقوق حیوانات و عضو گروه مخالفان آزمایش روی حیوانات:
اخلاقیات قربانی کسب و کار/ لزوم وجود دستور العمل مدون
جناب سپهر سلیمی، فعال حقوق حیوانات:
1- قبل از هر سخنی تصور می کنم بهتر باشد نظر افراد حاضر در عکس ها را در این مورد جویا شد ، بی شک در اینصورت قضاوت درست تری می توان داشت . شاید افراد حاضر در عکس قصد داشته اند ادای انسانهای بد و حیوان ستیز را در بیاورند و یا شاید در اندیشه خلق تصاویری بوده اند که هر کسی با دیدن آنها پی به مظلومیت حیوانات بی پناه کشته شده در چنین مکانهای به اصطلاح علمی ببرد.
مورد دیگر آنکه به نظر من در حال حاضر نباید حساسیتی روی مرتبط بودن رشته تحصیلی دانشجویان با حیوانات داشت . البته قطعاً انتظار جامعه اینست کسانی که در رشته های مرتبط با حیوانات تحصیل می کنند علاقه و حساسیت بیشتری نسبت به حیوانات داشته باشند ولی متاسفانه در حال حاضر چنین شرایطی بطور کامل وجود ندارد. افزایش ظرفیت رشته های دانشگاهی ، بی توجهی به آموزش مسائل اخلاق حرفه ای در دانشکده ها و مشکلات اقتصادی مبتلابه جامعه باعث شده که رشته های دانشگاهی به عنوان وسیله ای برای رسیدن به شغل و امرار معاش تبدیل شود و متاسفانه در این مسیر، در بیشتر موارد اخلاق قربانی کسب در آمد می شود. بنابراین من بی توجه به رشته تحصیلی این افراد، از دیدن این تصاویر متاسفم .
2- این سوال کلی است و نمی توان برای این سوال جواب آری یا خیر داد ولی آن چه مسلم است، این است که کالبد گشایی ها و آزمایش های انجام شده در حیوانات در بسیاری از موارد غیر ضروری است و روشهای جایگزین فراوانی برای آنها وجود دارد. آموزش از طریق کشتن و کالبد گشایی موجودی زنده شاید آسان ترین راه باشد ولی بی شک بهترین راه نیست و در بسیاری از موارد می شود از فیلم و ابزار آموزشی جدید استفاده کرد.
ضمن اینکه تا وقتی در این مورد قانون یا آیین نامه مشخصی وجود نداشته باشد نمی توان در این مورد بصورت واضح اظهار نظر کرد و این از دیکته نوشته نشده غلط گرفت. باید هر چه سریعتر دستور العملی در این خصوص تهیه شود و بر اساس آن و با توجه به شرایط مختلف می توان اظهار نظر کرد و به مرور این دستور العمل را در جهت حمایت از حقوق حیوانات کامل تر کرد.
3- در هر شرایطی بزرگ ترین و بهترین ناظر، وجدان و اخلاق است. باید به مباحث اخلاقی در واحد های دانشگاهی توجه بیشتری کرد و حساسیت دانشجویان رشته های مرتبط با حیوانات را نسبت به حقوق حیوانات بر انگیخت. مدیران دانشگاهها باید اجازه دهند با حمایت سازمانهای مردم نهاد خارج از دانشگاه، گروههای دانشجویی حامی حقوق حیوانات در دانشگاهها ایجاد شود تا این گروههای دانشجویی به عنوان ناظر در خصوص مسائلی این چنینی عمل کنند.
نظارت دستوری بدترین و سخت ترین نوع نظارت است و باید ناظران از جنس مردم ودانشجویان باشند چون در این حالت رابطه بهتری بین دانشجویان و ناظران برقرار خواهد شد و هیچگاه شاهد دور زدن قانون نخواهیم بود.
