دیده بان حقوق حیوانات: یک لحظه انفجار رخ می دهد و دقایقی بعد لاشه ماهی ها روی آب شناور می شود؛ همین نزدیکی، جایی نزدیک شیراز؛ در دریاچه سد درودزن. برخی با انداختن مواد منفجره داخل آب، آبشش ماهی ها را پاره می کنند تا آنها را صید کرده و در بازار بفروشند. می گویند یک انفجار کافی است تا در چند دقیقه بتوان صدها کیلو ماهی را بار وانت کرد و برد.
به گزارش خبر جنوب مدیر کیفیت آب منطقه ای فارس می گوید بارها از این که چنین اتفاقی برای ماهی ها رخ داده، خبردار شده است. او ادامه می دهد: «این جنایتی جبران ناپذیر در محیط جانوری است. البته گشت های محیط زیست نظارت می کند. ولی سودجویان می توانند در چند دقیقه صدها کیلو ماهی را به این شیوه صید کنند.»
از قرار ماهی هایی چون قزل آلا و کپور در آب دریاچه سد زندگی می کند. فصل صید هم عمدتا از اواخر اردیبهشت شروع می شود و در طول تابستان ادامه دارد.
آیا دریاچه سد درود زن آلوده می شود؟
آنگونه که مدیر کیفیت آب منطقه ای فارس می گوید ورود فاضلاب های کشاورزی، صنایع کشاورزی، انسانی، روستایی و… به آب دریاچه تهدیداتی متوجه آن خواهد کرد. به گفته وی کشاورزی در بالادست سد با کود شیمیایی و همچنین نبود سیستم تصفیه فاضلاب در مرکزهای پرورش ماهی و ورود پساب این مرکزها به آب رودخانه کر خطر آلودگی آب دریاچه را بیشتر می کند. البته مدیر کیفیت آب منطقه ای فارس به این نکته هم اشاره می کند که هم اکنون نیترات آب سد عدد 3 است. به باور او کیفیت آب دریاچه را از آب معدنی هم بیشتر می کند.
احمدرضا عیسایی با تاکید براینکه وضع آب دریاچه سد هم اکنون مطلوب است و باید این وضع را حفظ کرد، ادامه می دهد: «ما روزانه آب دریاچه را پایش می کنیم. خوشبختانه تاکنون هیچ مورد غیراستانداردی مشاهده نشده و به شهروندان با اطمینان می گویم که خیالتان راحت باشد آب سد درودزن کیفیتی با استاندارد جهانی دارد، ضمن اینکه این آب قبل از استفاده برای شرب به طور کامل تصفیه شده است.»
20 درصد آب شرب مصرفی مردم شیراز از سد درودزن می آید. عملیات اجرایی خط دوم انتقال آب شیراز هم با سرعت در حال اجراست. به زودی این سد باید 40 درصد آب شرب مصرفی شهروندان شیرازی را تامین کند. سد درود زن بخشی از آب مصرفی روستاها و شهرهایی پایین دست خود را هم تامین می کند. بنابراین آلودگی آب دریاچه در دراز مدت می تواند امنیت آب شرب نزدیک به یک میلیون نفر را به خطر بیندازد. عیسایی هشدار می دهد که با ادامه خشکسالی و کمبود بارندگی غلظت مواد آلاینده ای که از زمین های بالادست سد وارد دریاچه می شود بیشتر خواهد شد، برای همین مدیریت بحران و شورای تامین استان باید برای جلوگیری از بروز این بحران فکری کند. او می افزاید: «در بالادست بیشتر سدها همواره تعدادی روستا و زمین کشاورزی وجود دارد که آب های برگشتی آنها به رودخانه ها وارد می شود. وقتی این آلودگی ها به رودخانه راه پیدا کند به نوعی با آب رودخانه خودپالایی می کند. در نهایت هم آلودگی های باقی مانده به پشت سد می رسد و مقدار زیادی از آن ته نشین شده و غلظت نیترات را کمتر می کند.»
عیسایی ادامه می دهد: «تداوم خشکسالی و کاهش حجم آب پشت سد می تواند در بالاتر رفتن غلظت آلایندگی موثر باشد. به همین خاطر در سال های اخیر تلاش کرده ایم که از توسعه کاربری های فاضلاب زا در بالادست درودزن جلوگیری کنیم. باید راهکاری بیابیم که بیش از این پساب وارد رودخانه نشود.»
سد درودزن نزدیک به یک میلیارد مترمکعب گنجایش دارد. در 8 سال اخیر هرگز ظرفیت این سد به طور کامل پر نشد. امسال اندکی بیشتر از 500 میلیون مترمکعب از حجم سد، آبگیری شد. با رهاسازی بخشی از آب پشت سد برای کشاورزی در روزهای آینده حجم آب سد به 300 میلیون مترمکعب کاهش می یابد که این هم باید برای پایداری سد نیاز است. عیسایی به تهدیداتی اشاره می کند که در بالادست سد وجود دارد: «پساب بیش از 90 درصد مرکزهای پرورش ماهی در سراسر کشور تصفیه نمی شود. در بالادست درودزن هم نزدیک به 10 مرکز پرورش ماهی وجود دارد.»
او هشدار می دهد: «با این وضع و با توجه به اینکه خط دوم انتقال آب از درودزن هم دارد به سرعت اجرا می شود باید شورای تامین استان و مدیریت بحران برای این وضع فکری کرده و به هیچ وجه در حوزه آب ریز سد هیچ مجوز جدیدی صادر نشود. البته ما با همه این تفاسیر روزانه آب سد را پایش می کنیم و تاکنون مشکلی نبوده است.»
زمین های بالادست چه بر سرِ آب ها می آورند؟
آن طور که مدیر کیفیت آب منطقه ای فارس می گوید یکی از موارد مشاهده در آب سدها، فسفات است که از کود شیمیایی مصرفی در زمین های کشاورزی به رودخانه و سپس و دریاچه سدها راه پیدا می کند. چیزی که نتیجه استفاده بی رویه کشاورزان از کودهای شیمیایی است. این موضوع، شکوفایی جلبک و کاهش اکسیژن آب را به دنبال دارد و باعث می شود آب، رنگ و بو بگیرد. این تغییر طعم و بو طی چند سال گذشته در مواردی در فارس رخ داد. او ادامه می دهد: «از اکنون باید مدیریت ریسک را جایگزین مدیریت بحران کنیم. مدیریت آب را باید از سرچشمه شروع کرده و نباید گذاشت که سرچشمه های آب آلوده شود. جهاد کشاورزی وظیفه دارد که بر سم و کود نظارت کند.»
عیسایی تاکید می کند: «برخی کودهای فسفات که از آفریقای جنوبی وارد می شود و کشاورزان از آن استفاده کردند به فلز کادمیوم آغشته بود. کادمیوم اگر وارد دانه برنج شود و غلظت آن بالا برود بیماری های بسیاری در پی دارد. مشابه این اتفاق سال ها پیش در ژاپن رخ داد و بسیاری به بیماری هایی چون سرطان و راشیتیسم دچار شدند و نوزادان هم اغلب عقب مانده زاده می شدند.»
آن زمان این بیماری به «میامیا» معروف شد. هم اینک هم بخش عمده زمین های بالادست دریاچه سد درودزن، زمین های کشت برنج است. مدیر کیفیت آب منطقه ای فارس می افزاید: «یک سری از کودهای فسفات وارد شده از آفریقای جنوبی مشکوک به آلودگی کادمیوم بود. از این رو جهاد کشاورزی وظیفه دارد که کودهای بیولوژیک را جایگزین کودهای شیمیایی کند.»
او با اشاره به اینکه کشاورزان هم باید از استفاده بی رویه کودهایی که از آفریقای جنوبی وارد می شود خودداری کنند ادامه می دهد: «کاربرد کودهای شیمیایی مشکوک به کادمیوم باعث ورود این فلز به آب می شود و نباید از آنها استفاده کرد. من به کشاورزان توصیه می کنم که از تجربه کارشناسان جهاد کشاورزی بهره گرفته و از استفاده بی رویه کودهای فسفاته و نیتراته خودداری کنند. این استفاده غیراصولی از انواع کودهای شیمیایی در نهایت به زیان کشاورزان هم هست زیرا بافت خاک را از هم می پاشاند و میزان محصولات را در سال های آینده کاهش می دهد. بسیاری از سمومی که امروزه از چین به کشور وارد می شود هم استاندارد نیست.»
اینک به جز کمبود آب نگرانی دیگری هم پیش روی حیات در فارس هست؛ آلودگی منابع آب. چیزی که کارشناسان می گویند به صورت خزنده دارد در فارس گسترش پیدا می کند و می تواند فاجعه ای را رقم بزند.
______________________
