دیده بان حقوق حیوانات: باغ وحش‌های ایران مانند زندانهایی هستند که در آن حیوانات محکوم به افسردگیند. در این مکانها حیوات وحش پشت میله‎های قفس همه ابهت سلطه‎‌گرانه‌شان فرو ریخته، غرورشان شکسته شده و در انتظار مرگ به سر می‌برند.

 به گزارش خبرنگار مهر، ایران کشوری است که از لحاظ جغرافیایی چهار اقلیم آب و هوایی را داراست. این وضعیت نادر باعث شده که اکوسیستم ایران حیوانات و گیاهان متفاوت را درون خود رشد دهد. در شمال غرب گوزن زرد ایرانی و قوچ؛ در شمال پلنگ، یوز [؟!] و درنا؛ در جنوب و جنوب غرب شیر ایران و در آبهای خلیج فارس دلفین و نهنگ حیواناتی بودند که در ایران یافت می شدند اما متاسفانه در چند دهه اخیر به علت شکار بی رویه، عدم مدیریت و مشخص نبودن وظایف دستگاههای دولتی حیات وحش ایران در معرض نابودی قرار گرفته است. این در حالی است که ضرورت ایجاد مراکزی برای حفظ ذخائر ژنتیکی و تحقیق بر روی گونه های در حال انقراض و آموزش مردم برای آشنایی با موهبت های طبیعی به شدت احساس می شود.

امروزه یکی از ویژگی های کلان شهرهای دنیا توسعه نهادهایی است که علاوه بر حفظ محیط زیست خود ارتباط شهروندانش را با محیط زندگی خود بیشتر کند. باغ وحش به عنوان یکی از این نهادها توانسته علاوه بر جنبه آموزشی، فرهنگی به عنوان نماد توریستی این شهرها نیز استفاده شود.

نگهداری حیوانات در باغ وحش  های ایران غیر اخلاقی است

در این رابطه یک کارشناس محیط زیست با بیان اینکه نگهداری حیوانات در باغ وحش به سبکی که در ایران انجام می‌شود غیر اخلاقی است می گوید: در باغ وحشهای کشورهای دنیا به هیچ عنوان حیوانات را در قفس تنگ و یکنواخت مانند آنچه که در ایران رایج است نمی اندازند و حیات وحش را آزار نمی دهند.

کورش خزلی کارشناس محیط زیست اضافه می کند: شرایط نگهداری حیوانات در باغ وحشهای ایران به قدری وحشتناک است که اغلب منجر به مرگ گروهی و یا تکی این حیوانات می شود.

وی با بیان اینکه اصولاً با نگهدای حیوانات در قفس برای درآمدزایی مخالفم می گوید: البته در حال حاضر اوضاع حیات وحش در باغ وحش های ایران به قدری رقت انگیز است که هیچ توریستی را جذب نمی کند که بخواهد درآمدی داشته باشد.

به گفته خزلی، در باغ وحش های کشورهای اروپایی برای هر حیوان شرایطی که در زیستگاه طبیعی آن حیوان حاکم است مهیا می کنند به عنوان مثال برای خرس های قطبی فضای گسترده ای مانند قطب و برای حیوانات گرمسیری مانند میمون زیستگاه گرم و.. فراهم است.

به اعتقاد وی، البته در کشورهای اروپایی رفتار انسانها با حیات وحش به قدری دوستانه و مهربان است که حیات وحش در باغ وحش های آنها به هیچ عنوان روحیه عصبانی و تهاجمی حیوانت باغ وحش های ایران را ندارند.

 فاصله دور شرایط نگهداری حیوانات با معیارهای جهانی

جاوید آل داوود، رئیس انجمن حمایت از حیوانات نیز در مورد وضعیت نامناسب باغ وحش های کشور می گوید: روش نگهداری حیوانات در باغ وحش ما با معیارهای جهانی فاصله زیادی دارد که باعث شده استقبال از این مراکز روند نزولی داشته باشند، به همین دلیل درآمدزایی خوبی نداشته و بالطبع منجر به آن می شود تا مسوولان باغ وحش ها هزینه ها را کاهش دهند. نتیجه آن که نامرغوب و کم شدن غذاهای حیوانات را شاهد هستیم.

به گفته وی، در باغ وحش های ایران حیوانات گرمسیری و سردسیری در فضای مشابه هم نگهداری می شوند، این شیوه نگهداری اثر نامطلوبی بر حیوانات می گذارد.

رئیس اداره اجرایی و شکار وصید سازمان محیط زیست نیز با اعلام اینکه باغ وحش های ایران با ضوابط سازمان محیط زیست و استانداردهای روز دنیا بسیار فاصله دارند می گوید:در حال حاضر در کمتر کشوری مشاهده می‌شود که حیوانات در قفس محدودی به شکلی که در ایران مرسوم است نگهداری شوند.

رضا فرجی اضافه می کند: از حدود یک سال پیش کمیته ویژه ای در سازمان محیط زیست متشکل از دفاتر حیات وحش، دفترشکار و صید، دفتر زیستگاهها، دفتر حقوقی و نمایندگان استانها برای تدوین دستورالعمل ویژه و تهیه استاندارد ها ف ضوابط برای باغ وحش ها و پایش عملکرد آنها تشکیل شده است.

به گفته فرجی، درباغ وحش های مدرن علاوه بر عموم مردم گروههای هدف مانند دانشجویان، دانش آموزان و محققان در نظر گرفته می شوند و در طراحی فضاها و گونه ها به نیازهای این گروهها توجه می شود.

فرجی با بیان اینکه باید اصلاح وضعیت باغ وحش های ایران از سالها پیش آغاز می شد یادآور می شود: اکنون که این حرکت آغاز شده نباید تصور کرد که ظرف چند ماه شرایط باغ وحشها تغییر اساسی می کند و به طور کامل مطابق استاندارد ها شود بلکه این پروژه زمان بر است و نیاز به اعتبارات بسیار کلانی دارد.

متولی باغ وحشها اغلب دستگاههای دولتی هستند

رییس اداره اجرایی و شکار وصید سازمان محیط زیست با اشاره به اینکه در ایران متولی باغ وحشها اغلب دستگاههای دولتی هستند تأکید می کند: به دلیل کم درامد بودن باغ وحشها بخش خصوصی کمتر متقاضی تولیت این مکانها هستند. البته فضاهای بسیاری در اقصی نقاط کشور وجود دارد که به شکل خصوصی اقدام به نگهداری حیات وحش می کنند ولی این مکانها طبق تعریف سازمان محیط زیست باغ وحش نامیده نمی شوند.

به گفته فرجی، کمیته ساماندهی وضعیت باغ وحش ها در سازمان محیط زیست برنامه های کوتاه مدت، میان مدت و دراز مدت تدوین کرده است و افراد یا دستگاههایی که از سال گذشته متقاضی احداث باغ وحش جدید هستند مکلفند استانداردها و ضوابط روز دنیا را کاملاً رعایت کنند.

استقبال از مشارکت شهرداریها

فرجی در پاسخ به اینکه چرا شهرداری متولی هیچیک از باغ و حش‌های کشور نیست گفت: شهرداری در هیج جای کشور متولی مکانی که طبق ضوابط باغ وحش نامیده شود نیست اگر چه در برخی پارکها تعدادی از حیوانات را نگهداری می کنند البته سازمان محیط زیست از اینکه شهرداریها مدیریت باغ وحش ها را به عهده بگیرند استقبال می کند.

از سویی دیگر دکتراسماعیل کهرم استاد دانشگاه و پدر محیط زیست ایران نیز معتقد است شهرداری بایستی برای مدیریت و کنترل باغ وحش های کشور وارد گود شود. به عقیده وی برای برون رفت از وضعیت نامطلوب باغ وحش های کشور که عملا مکانی نیست تا گردشگران برای آن بها بپردازند، بهتر است شهرداری وارد گود شود و با تمهیداتی باغ وحش را به استاندارد قابل قبولی ارتقا دهد. در غیر این صورت این مراکز را باید تعطیل کنند، زیرا نبودنشان بهتر از بودنشان است.

تنها 14 باغ وحش مجوز سازمان محیط زیست دارند

رئیس اداره ساماندهی دفتر حفاظت و شکار و صید سازمان محیط زیست هم در این باره می گوید: از باغ وحش‌های موجود در سطح کشور تنها 14 باغ وحش مجوز سازمان محیط زیست دارند.

سید مسعود حسینی اضافه می کند: در ایران در مجموع 70 باغ وحش، مرکز نگهداری حیوانات و باغ پرندگان وجود دارد که هیچیک به طور کامل مطابق استانداردها و ضوابط سازمان محیط زیست نیستند.

به گفته وی، سازمان محیط زیست به ادارات محیط زیست 31 استان کشور ابلاغ کرده که به باغ وحشهایی که با استانداردهای این سازمان فاصله دارند تذکر جدی مبنی بر ساماندهی و بهسازی شرایط نگهداری حیوانات داده شود.

حسینی در پاسخ به اینکه آیا تا کنون هیچ باغ وحشی توسط سازمان محیط زیست تعطیل شده می گوید: سازمان تعطیلی باغ وحش ها با حدود 50 تا 100 حیوان را غیرمنطقی می داند زیرا نه هیچ باغ وحش دیگری ظرفیت نگهداری از این حیوانات را دارد و نه سازمان محیط زیست مرکزی برای نگهداری آنها همچنین با تعطیلی یک باغ وحش ممکن است برای چند روز وضعیت تغذیه حیوانات مختل شود که از لحاظ اخلاقی درست نیست.

دیده بان حقوق حیوانات: رئیس اداره ساماندهی دفتر حفاظت و شکار و صید سازمان محیط زیست گفت: از باغ وحش‌های موجود در سطح کشور تنها 14 باغ وحش مجوز سازمان محیط زیست دارند.

سید مسعود حسینی در گفتگو با خبرگزاری مهر افزود: در ایران در مجموع 70 باغ وحش، مرکز نگهداری حیوانات و باغ پرندگان وجود دارد که هیچیک به طور کامل مطابق استانداردها و ضوابط سازمان محیط زیست نیستند.

به گفته وی، سازمان محیط زیست به محیط زیست 31 استان کشور ابلاغ کرده که به باغ وحشهایی که با استانداردهای این سازمان فاصله دارند تذکر جدی مبنی بر ساماندهی و بهسازی شرایط نگهداری حیوانات داده شود.

حسینی در پاسخ به اینکه آیا تا کنون هیچ باغ وحشی توسط سازمان محیط زیست تعطیل شده اظهار داشت: سازمان تعطیلی باغ وحش ها با حدود 50 تا 100 حیوان را غیر منطقی می داند زیرا نه هیچ باغ وحش دیگری ظرفیت نگهداری از این حیوانات را دارد و نه سازمان محیط زیست مرکزی برای نگهداری آنها.

وی افزود: حیات وحش کالا نیستند که هر جایی نگهداری شوند و سازمان محیط زیست نیز این وظیفه را برعهده ندارد، که جایی را برای نگهداری این حیوانات تعیین کند. ضمن این‌که فضای مناسبی را برای اختصاص دادن به این حیوانات در اختیار نداریم.

به اعتقاد حسینی، همچنین با تعطیلی یک باغ وحش ممکن است برای چند روز وضعیت تغذیه حیوانات مختل شود که از لحاظ اخلاقی درست نیست. بنابراین رویکرد ما اصلاح شرایط با اولتیماتوم و یا ایجاد انگیزه در متولیان این اماکن است.

دیده بان حقوق حیوانات: یک فعال محیط زیست گفت: باغ وحش مشهد از لحاظ تنوع گونه‌ای بهترین باغ وحش ایران است اما مثل تمام باغ وحش ها در ایران از همان شیوه‌ی بدوی که خلاصه می‌شود در نگهداری چند حیوان بینوا کنج قفسهای کوچک با کف سیمانی و دیوارهای میله ای پیروی می‌کند.

مرضیه ناظری در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان این مطلب افزود: در باغ وحش مشهد به جز یک اسم که نوشته شده روی پلاکاردی کوچک، هیچ اطلاعاتی راجع به حیوانات به بازدیدکننده ها داده نمی شود و اگر نگه داری گاه به گاه از حیوانات آسیب دیده ای که از حیات وحش گرفته شده و برای مداوا به این جا منتقل می شوند را به حساب نیاوریم، می شود گفت که هیچ کمکی به محیط زیست نمی کند.

به گفته وی، مفاهیمی مانند پروژه های تحقیقاتی علمی و کمک به حفظ گونه های در خطر که در اغلب باغ وحش های دنیا مرسوم است، در چهارگوشه ی آهنی پر از قفس باغ وحش مشهد نمی گنجد.

 ناظری اظهار داشت: این باغ وحش هیچ گونه امکان توسعه ای در آینده ندارد و احتمالا برای سالها به همین وضع می ماند.

 این فعال محیط زیست با اشاره به یکی از خاطرات دوران کودکی اش گفت:با دیدن عقابی پشت میله های قفس با نگاههای بی رمق و سکوت مرموزحس می کردم پشت آن میله ها این پرنده با شکوه احساس میکند غرورش شکسته و بیشتر از اینکه برای تنهایی و اسارت و وضعیت فلاکت بارش پشت آن میله ها ناراحت باشم، دل نگران غرورش بودم که پیش چشم مردمی که می آمدند برای دیدنش و در نهایت سبک بالی می خنیدند و می رفتند، می شکست.

 به اعتقاد وی، وقتی شانس نوازش آهوها، پلنگ ها و قوچ و میش ها برای بازدید کنندگان باغ وحش وجود ندارد جای تعجب است که دیدن باغ وحش احتمالا چه لذتی برایشان دارد.

ناظری تأکید کرد: باغ وحش ها زمانی می توانند برای مردم و به ویژه آموزنده باشند که جلوه های طبیعی حیات وحش را بتوانند از نزدیک ببیند به عنوان مثال مردم باید عقاب ها را به شکل آزاد و چرخ زنان در اوج آسمان در حالیکه صدای جیغ وحشیانه شان همه جا را پر می کند ببیند تا با طبیعت آن آشنا شوند نه پشت میله ها ی قفس که همه آن ابهت سلطه گرانه فرو می ریزد و غرورشان می شکند.

دیده بان حقوق حیوانات: چندين سال است يك شير پنج ساله در شهر خرمدره استان زنجان توسط يك سيرك‌باز دوره‌گرد، در قفسي كوچك پشت يك وانت نگهداري مي‌شود، اين سيرك‌باز از اين شير براي معركه‌گيري و اجراي نمايش در شهرها و روستاهاي اطراف استفاده مي‌كند، در حالي كه نه محل نگهداري اين حيوان از امكانات بهداشتی و فضاي كافي برخوردار است و نه غذاي مناسبي به آن داده مي‌شود.

به نوشته روزنامه «شرق»، مولانا در يكي از شعرهايش در ستايش محبت گفته بود «وز محبت شير موشي مي‌شود» شيري كه در قفس تنگ اين گزارش گرفتار است محبت نديده و به اين روز افتاده. سيرك‌باز دوره‌گرد خرمدره‌اي اين شير پنج ساله مظلوم را در قفس پشت وانت گذاشته و هر روز به روستاها و شهرهاي اطراف مي‌برد، نمايش مي‌دهد و با آن كشتي مي‌گيرد؛ شير بيچاره‌اي كه از خردسالي در قفس و اسير اين فرد است، حالا پنج ساله شده. شير را سلطان جنگل مي‌نامند، شير اين گزارش اما براي زنده ماندن و زندگي، شبانه‌روزش را در اين قفس تنگ مي‌گذراند و هر روز مجبور است براي اندك غذاي بي‌كيفيتي كه سهمش است در معركه‌هايي كه ترتيب داده شده با صاحبش كشتي بگيرد.

قفس پشت اين وانت محل دايمي و اصلي زندگي اين شير است، قفسي كه در آن نه نظافت رعايت مي‌شود و نه در حد و اندازه‌هاي اين حيوان عظيم‌الجثه است، اين وانت شب‌ها در يك دامداري در اطراف خرمدره پارك مي‌شود، صاحب شير هر روز دو يا سه بار به شير غذا مي‌دهد، غذايي كه تركيبي است از بقاياي دورريختني گوشت مرغ، شير بيچاره هم از سر اجبار و ناچاري به اين غذاي بي‌كيفيت عادت كرده است. گزارش‌ها حاكي از قفس كثيف و نامناسب زندگي اين شير است، هرچه نسل شيرهاي تاريخ در دشت‌هاي آفريقا و ديگر نقاط جهان با نعره‌هاي هولناك‌شان مو بر تن ديگر جانداران سيخ كردند و لقب سلطان جنگل و ترسناك‌ترين درنده را يدك كشيدند، اما حالا اين يكي در مظلوميتي بي‌مانند گرفتار شده است.

وانت محل زندگي شير تا چند ماه پيش از اين در خانه سيرك‌باز، پارك مي‌شد، همسايه‌هاي اين خانه اما از دست نعره‌هاي وحشت‌برانگيز و شبانه شير به نيروي انتظامي شكايت بردند و چند مامور هم براي رسيدگي ماجرا به سراغ سيرك‌باز آمدند، نتيجه اما حاصلي براي شير نداشت جز اينكه قفس محل زندگي‌اش به يك دامداري در اطراف شهر برده شود، حالا ديگر نعره‌هاي گاه و بيگاهش هم به جايي نمي‌رسد.

شير اسير، نه توان فرار دارد و نه حامي و حمايتگري به دادش مي‌رسد. سازمان محيط‌زيست و ديگر نهادهاي مسوول هم تاكنون هيچ اقدامي براي نجات آن انجام نداده‌اند، خلا‌هاي قانوني در اين زمينه هم كار را بدتر كرده است، براساس قانون كسي نمي‌تواند اين شير را از دست صاحبش خلاص كند.

شيرها در هفت سالگي به اوج رشد فيزيكي خود مي‌رسند. آنها در اين سن بزرگ‌ترين جثه را خواهند داشت، پوست شير هم در بازار ارزش مالي بسياري دارد، آن‌طور كه افراد محلي گفته‌اند از صاحب اين شير شنيده‌اند او منتظر رسيدن هفت سالگي شير است، زماني كه هيكل حيوان به بزرگ‌ترين حالت ممكن برسد وقت كشتن و بهره‌برداري از پوست اوست. مي‌گويند صاحب شير از همسايه‌ها خواسته است فقط دو سال ديگر صبر كنند. در سرگذشت اين شير بايد نوشت شيري كه در تولگي به اسارت درآمد و تا آخر عمر در قفس ماند براي رسيدن به هفت سالگي و مرگ.