برچسب: اسارتگاه حیوانات

دیده بان حقوق حیوانات: از روزگاران قدیم در ایران نگهداری برخی از جانوران و پرندگان در پاره یی خانواده ها مرسوم بوده است و گاه در گوشه و کنار شهر حیوانی را برای تماشا می آوردند. برای مثال میمون بازی در دوره فتحعلی شاه در سبزه میدان بود که یک شیر و یک خرس که صاحبش آنها را زنجیر کرده بود در معرض نظاره اهالی و به احتمال به صورت نوعی کسب و کار،قرار می دادند. همچنین در نطقه جنوب غربی دارالخلافه در محلی که به فیلخانه شهرت داشت ، فیلی نگهداری می شد که در برخی مراسم مورد استفاده قرار می گرفت .

در دوره قاجار ایرانیان با باغ وحش های اروپایی آشنا شدند. اما نخستین باغ وحش یا «مجمع الوحوش » در دوره ناصرالدین شاه در خیابان لختی سعدی کنونی در جایی که زمانی نام خیابان باغ وحش و بعد ماشین خانه و سرانجام اکباتان =پیروز ملت نامیده شد، تاسیس گردید که البته هیچ گاه به صورت باغ وحش کاملی در نیامد و گاه اهالی شهر برای تماشای چند حیوان بدانجا می رفتند. ناصرالدین شاه پس از سفرهای خود به اروپا و دیدن باغ وحش های اروپایی ، علاقه خاصی به باغ وحش و حیوانات پیدا کرد و به همین دلیل محل دوشان تپه را انتخاب کرد که از پیش در سال ۱۲۶۹ قمری ۱۸۵۳ میلادی عمارت باشکوهی در آن برپا کرده بود و با استفاده از قنات ، دریاچه یی نیز پدید آورده بود که منظره های بسیار زیبا و دیدنی آن اهالی را به خود جلب می کرد. [1]

با ذکر این مقدمه، تاریخچه مجمع الوحوش ناصری را به قلم مورخ بزرگوار معاصر، داریوش شهبازی پی بگیرید:

مجمع الوحوش ناصري يا باغ وحش تهران[2]

از آن روزي كه بشردركره خاكي آفريده شد ،تا روزي كه توانست تفوق منتهي به حكومت بلامنازع خود را بر ديگر جانوران به ثبت برساند، راهي بس طولاني را پيموده است، راهي كه تمامی اقوام و ملل به تناسب حضور و تاثیر در آن نقش داشته و دارند. حكومت ناجوانمردانه انسان بر جانوران و طبیعت، بار سنگين و غيرقابل انفصال بر دوش آنها ست ،كه محصول نهايي اش در آينده ، بسيار ناخوشايند و گریبانگیر خود آدمی است. در اين حكومت بشر از گوشت و پوست، چربي ودیگر اعضای نهنگ عظیم الجثه دريا تا بال رنگين و مسحوركننده پروانه و از گوشت کوسه تا پوست خز استفاده کرده است.انسان میلیونها حیوان از جنس مرغ،خروس،گاو،گوسفند،خوک و دیگر جانوران را هر روز برای تامین غذای خود می کشد.بشر هرآنچه به فكر و انديشه اش رسيده و در توانش بوده، در این طمع ورزی ،بکار بسته و از آن بهره گرفته، تا جايي كه بسياري از نسل هاي جانوران زبان بسته، ريشه كن شده، و خود و هم طبيعت را از خير وجودشان بي نصيب كرده است.تعرض به طبیعت هم، آن چنان بوده ،که نشانه هایی از آن خرابی در لایه اوزن و دیگر اعضای پیکر آن، بروشنی قابل رویت است. پرداختن به اين امر خطير بيرون از حوصله اين مطلب است، آنچه بیان شد،مقدمه ای است،بر  تاریخچه «باغ وحش»تهران :

در بررسی و مطالعه تاریخ باغ وحش در ايران،در اسناد و کتب ایران باستان به كرات بر نگهداري حيوانات و وجود آنها در دستگاه سلطنتي ايران براي نمايش و اجراي مراسم مختلف تاكيد شده است. در گستره وسيع ايران زمين پيش از اسلام كه هندوستان تا مصر را شامل مي‌شد، حيوانات گوناگوني زندگي مي‌كردند،كه پای بسیاری از آن حیوانات نظیر؛فیل،شتر،شیر،خرس وغیره به مراسم پادشاهان ايران باز شده بود.

در نقوش برجسته روي سنگ باز مانده از دوره ساساني، وجود حيوانات گوناگون، مشاهده مي‌شود.

در پایتخت کنونی ایران، تاريخ نگهداري حيوانات براي اجراي مراسم و نيز تشکیل باغ وحش از دوره قاجاريه آغاز مي‌شود؛ هرچند بايد از ياد نبرد، كه در عصر صفويه در اصفهان، باغ وحشی وجود داشت،که سياح آلماني آدام اولئاريوس (Adam Oloorius) در سال 1058 قمري برابر 1637 ميلادي بدين نكته اشارتي دارد.

با روی کار آمدن آقا محمد خان و پایتختی تهران، زمینه توسعه و تشکیل بسیاری از مجموعه های نو ظهور در این شهر فراهم شد.دوره آقا محمد خان مناسبتی با این گونه فعالیت ها نداشت،اما با برقراری سلطنت فتحعلی شاه فضای مناسب فراهم آمد. جيمز موريه انگليسي كه در روز 17 فوريه 1809 ميلادي (محرم 1224 قمري) به حضور فتحعلي شاه رسيده است، در مسير راه ارگ سلطنتي در دو طرف ميدان شهر يك شير و يك خرس را كه به زنجير كرده بودند، مشاهده مي‌كند ،که او در نوشته هايش بدان اشاره کرده است. اين سابقه و وجود مارگيرها و عنتري ها و ميمون بازها و… همه نشانه هايي است، از حضور حيوانات و نقش آنها در مراسم سلطنتي و سرگرمي هاي مردم. در دوران سلطنت هر سه پادشاه اوليه قاجاريه پيش از ناصرالدين اين چنين سوابقي وجود دارد، اما باغ وحش به معناي واقعي در دوران پادشاهي ناصرالدين شاه پديد آمد.

ناصرالدين شاه به شكار و نگهداري حيوانات بسيار علاقه مند بود، و در سفر به اروپا از باغ وحش كشورهاي آن قاره ديدن كرد، و طرح نگهداري حيوانات را در انديشه اش پروراند، و با ايرانياني كه با اروپا ارتباط داشتند، تبادل نظر نمود. تا اينكه دختر فتحعلی شاه و همسر آقا خان که ساکن هندوستان بود،چند حیوان چون ؛فیل و غیره،برای نوه برادر خود، ناصرالدین شاه به ایران فرستاد.حضور و ورود این حیوانات، شاه را خوش آمد،واین بهترین دلیل برای تشکیل باغ وحش تهران شد .بنا بر این وی در باغ لاله زار در شمال و خارج حصار صفوي براي نخستين بار اقدام به تاسيس باغ وحش كرد.بعد ها بر شمار حیوانات این باغ افزوده گردید. او در اين باغ شير، ببر، پلنگ و مار و انواع پرندگان شكاري را نگهداري مي‌كرد، و به آنها علاقه فراواني داشت.

بعدها با گسترش تهران و فروش باغ لاله زار (گرچه دكتر طولوزان، طبيب شاه اين باغ را به ريه شهر تشبيه مي‌كرد و بارها قصد انصراف او را از فروش باغ داشت) باغ وحش به باغ دوشان تپه در شرق شهر منتقل شد، و مدت ها در اين باغ حيوانات شاه را نگهداري كردند، و تمامي سياحان اروپايي و مورخان آن دوره از اين دو محل به نام باغ وحش تهران ياد كرده اند. البته بايد متذكر شد، كه در باغ شاه نيز ظاهراً زماني تعدادي جانور نگاه داشته مي‌شد.

از شدت علاقه ناصرالدين شاه به حيوانات، داستان جالبي نقل مي‌كنند، كه فرصت نقل همه آنها نيست.فقط اشاره شود، روزي يكي از شيرهاي باغ وحش مي‌زايد. به فرمان شاه شيربان مامور مي‌شود، لحظه به لحظه وضع شير و بچه اش را از طريق تلگراف به شاه گزارش دهد. به همين سبب در يكي از تلگراف ها به شاه مخابره می کند:

«بحمدا… حال حيوان ها خوب است.»

شاه با ديدن اين تلگراف، سخت ناراحت مي‌شود، كه چرا شیر بان، شير مورد علاقه او را حيوان خطاب كرده است،و با عصبانیت مي‌گويد:

«حيوان كسي است ،كه او را حيوان خطا كرده…»

و بلافاصله دستور بركناري او را صادر مي‌كند.

معيرالممالك، نوه ناصرالدين شاه مي‌گويد:

« در باغ وحش شير، ببر، پلنگ، خرس، كفتار، بوزينه، ميمون و… هستند. طاووس هاي بسياري نيز در باغ آزادانه به هر سو مي‌پريدند، و بر جلوه آن دو چندان مي‌افزودند.»

دكتر فووريه طبيب شاه نيز در اين باره نوشته است:

« در باغ وحش يك ميمون و چهار شير نر و ماده از كوه هاي شيراز و سه ببر از مازندران و يك يوز و سه پلنگ از جاجرود و پنج خرس از دماوند و… وجود داشت.»

اعتماد السلطنه در الماثر والاثار در اشاره به باغ وحش مي‌نويسد:

« در دولت هاي متمدن دنيا براي معرفت اصناف حيوان و تكميل اين شعبه از حكمت طبيعي از هر جنس جانور جفتي و يا بيشتر مسخر ساخته در باغي نگه مي‌دارند…»

وهم او در تاريخ« منتظم ناصري» آورده است:

« مدت ها سرپرستي باغ وحش به عهده من بود و بعد به امير زاده سلطان حسين ميرزا پيشخدمت حضور واگذار شد.»

مخبرالسلطنه در« خاطرات و خطرات» از شيري كه مأنوس ناصرالدين شاه بود، و كسي را زخمي كرده بود، حكايتي نقل كرده است.

در همین زمینه: باغ وحش، آری یا نه؟/ بخش یکم

———-———-———-———-——————–———-———-———-———-

[۱] برگرفته از مطلبی با عنوان “بایاد شب های سهراب کشون و سیاوش کشون” روزنامه اعتماد

[2] برگرفته از مطلبی با عنوان “مجمع الوحوش ناصري يا باغ وحش تهران” به قلم نیلوفر قائنی، ۵آبان ۱۳۸۳، همشهری آنلاین

دیده بان حقوق حیوانات: آنچه در کشور ما به باغ وحش معروف است، زندان و اسارتگاهی است که نه با اصول نگهداری حیوانات همخوانی دارد، نه با اصول گردشگری، نه با اصول زیبایی شناسانه، نه با اصول معمارانه و طراحی محیطی و نه حتی با اصول بهداشتی. این مسایل هر کدام متولی خاصی دارد و آنچه چون همیشه بی متولی باقی می ماند، حیواناتند که نه زبان دفاع دارند و نه قدرت برخورد. هنوز خبرگزاری های ایران از به کار بردن واژه “حقوق حیوانات” بیم دارند و گردانندگان اسارتگاه های عمومی و خصوصی حیوانات، بدون نظارت در خور و بایسته مشغول سوء استفاده مقرون به آزار حیوانات در شهر های مختلف این مملکتند.

آنچه از واژه طنز گونه “باغ وحش” بر می آید، باغی است برای نگهداری حیات وحش اما آنچه در عالم واقع مشاهده می شود، اسارتگاهی است برای ارضای خودخواهی افرادی که با پرداخت یک اسکناس هزار تومانی، خود را صاحب حیوانات اسیر در آن می دانند.

اتفاقات اخیر باغ وحش ارم تهران، سبب جلب توجه عامه به مقوله مشکلات ناشی از عدم نگهداری صحیح حیوانات در باغ وحش ها شد. از نهم دیماه که ببر نر سیبری در باغ وحش تهران جان داد تا کنون بالغ بر دویست خبر و گزارش در رسانه های مختلف منتشر شد و در میان این تعداد قابل توجه، حتی یک گزارش نیز مساله را از زاویه حقوق حیوانات ندید.

دیده بان حقوق حیوانات، وظیفه رسانه ای خود می داند ضمن روشنگری در این زمینه، آغازگر مباحث مربوط به بررسی باغ های وحش ایران باشداز منظر حقوق حیوانات، حقوقی که خالق به آنها عطا کرده و بندگانی ناصالح سلبش می کنند. در این راستا از امروز شاهد سلسله گزارش ها و تصاویری از شرایط موجود حیوانات در باغ وحش های ایران خواهیم بود با این امید که گامی باشد برای اصلاح روند موجود.

تاریخچه باغ وحش و نگهداری حیوانات وحشی در ایران[1]:

حيات وحش كه به تمام زيستمندان [طبیعی و غیر اهلی] خاكي اطلاق مي شود سرشار از زيبايي و شگفتي است. امروزه بسياري از انسان ها به دليل دور شدن از طبيعت زندگي ملال آوري پيدا كرده اند. بعلاوه دوري از طبيعت سلامت رواني جامعه را نيز به خطر انداخته است. باغ وحش ها از جمله مراكزي هستند كه به اين امر مهم پرداخته و به نگهداري حيوانات مي پردازند.
باغ وحش ها نمايانگر گوشه اي از زيبايي هاي حيات وحش هستند و در تلطيف و آرامش روحيه انسان شهرنشين بسيار موثرند.
باغ وحش ها مراكزي هستند كه به حفاظت [؟] گونه هاي جانوري و تكثير جانوران در اسارت مي پردازند.البته اينكه باغ وحش به چه نحوي بنا شود و چه اهدافي را دنبال كند، بسته به كلا س جهاني كشورهاي مختلف،متفاوت است.

پيشينه باغ وحش در جهان
نشان قديمي ترين باغ وحش جهان يكهزار و 400 سال قبل از ميلاد در مصر و يكهزار و 100 سال قبل از ميلاد در چين است. روميان نيز گروهي از حيوانات درنده مانند شير، ببر و درندگان ديگر را براي نبرد با گلادياتورها نگهداري مي كردند.
نخستين باغ وحش عمومي در سال 1793 در پاريس تاسيس شد. قديمي ترين باغ وحش، فيلادلفياست كه در سال 1859 ايجاد و در سال 1874 افتتاح شد.
باغ وحش پكن در چين و نربكس در نيويورك و سن دياگو در كاليفرنيا از بزرگترين باغ وحش هاي دنيا هستند.

پيشينه باغ وحش در ايران
به دليل علاقه وافر ايرانيان به شكار و سروكار داشتن آنها با حيوانات تا آن حد كه بعضي از حيوانات را سمبل قرار داده اند، مي توان يقين حاصل كرد در ايران پيش از اسلام باغ وحش وجود داشت و اعراب فن تاسيس و اداره آن را از ايرانيان آموختند. در رستم التواريخ كه نوشته اي طنزگونه است آمده: شاه سلطان حسين صفوي هم باغ وحشي داشته كه در آن از انواع قوش ها، تازي ها، سگان شيرگير، فيلان منگلوسي، اسب هاي برق رفتار، بوقلمون ها و … نگهداري مي شد.

باغ وحش تهران:

در زمان ناصرالدين شاه در تهران دو باغ وحش بود. يكي در انتهاي خيابان لاله زار فعلي قرار داشت كه بعدها ناصرالدين شاه آن را به 90 هزار تومان فروخت. در اين باغ وحش از شير، پلنگ، خرس، گرگ و بعضي از طيور و حيوانات كوهي نگهداري مي شد.
ديگري در دوشان تپه تپه خرگوش قرار داشت. در اين باغ وحش از شير ميمون هايي كه بين شير و ميمون بودند، دو عدد شير، يك خرس، دو عدد ببر، تعدادي گوزن و آهو و بزكوهي نگهداري مي شد.
مظفرالدين شاه هم بعد از مراجعت از فرنگ باغ وحشي به سبك آنجا تاسيس كرد كه حيواناتش از گرسنگي مردند، چون بودجه آن را متصديان مربوطه بالا كشيدند. پس از انقراض قاجاريه اقدامي براي تاسيس باغ وحش صورت نگرفت و تنها عملي كه انجام شد، داير كردن باغ وحش خصوصي و حقير در محوطه اي نامناسب واقع در خيابان وليعصر در سال 1332 بود.
اين باغ وحش توسط شخصي به نام دولتشاهي از ايران و يوهانس از كشور آلمان غربي به صورت اشتراكي تاسيس و راه اندازي شد.
در اين باغ وحش بيش از همه گونه هاي آسيايي و اروپايي خود رانشان مي دادند و دو گونه نيز از كشور استراليا وجود داشت. گونه هايي نيز از آمريكاي شمالي و آفريقا خودنمايي مي كرد. گونه هايي از قبيل: شير، ببر، خرس، كرگدن، گورخر، ميمون، فيل، قوچ و ميش، كل و بز، زرافه، پلنگ، گرگ، روباه، مرال، شترمرغ و چندگونه از پرندگان و خزندگان در شرايط و محيطي بسيار نامناسب زيرنظر متخصصان خارجي نگهداري مي شدند.
به هر صورت اين باغ وحش اولين مركز نگهداري از حيوانات وحشي در ايران به حساب مي آمد كه تحت مديريت قرار گرفته است. در زمان تاسيس، اين باغ وحش در منطقه اي حومه شمال شهر تهران قرار داشت. ولي از سال 1355 ه.ش به دليل توسعه شهر تهران از هر سو اين باغ وحش در قلب منطقه اي مسكوني قرار گرفت كه موجب مزاحمت توليد بو، صدا، تردد بازديدكنندگان و… همسايگان را فراهم كرد. طي اعتراض ها و شكايت هاي متوالي اهالي، پس از پيروزي انقلاب اسلامي،  در سال 1366 باغ وحش تهران تعطيل اعلام شد و بلافاصله ساخت باغ وحش جديد در محلي واقع در شمال اتوبان تهران -كرج در مجاورت پارك ارم شروع شد كه عمليات ساخت و بهره برداري آن زير نظر بنياد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامي قرارگرفت.

در كنار اين باغ وحش جديد، قسمت هايي از پارك هاي مختلف تهران نيز به نمايش برخي حيوانات وحشي ايران اختصاص يافت كه در اين ميان مي توان پارك ملت، ساعي و جمشيديه را نام برد.
در سال 1372 نيز موزه آثار طبيعي و حيات وحش ايران در دارآباد تهران به نمايش توام نمونه هاي تاكسيدرمي  شده و زنده حيوانات ايران و جهان پرداخت.
استقبال عمومي از اين مراكز باعث شد تا سازمان پارك ها و فضاي سبز شهر تهران، به منظور ايجاد باغ وحش چند منظوره آموزشي، تفريحي، تحقيقاتي و حفاظتي دست به اقدام برنامه ريزي شده بزند. هم اكنون در تهران، شيراز و مشهد باغ وحش داير است.

وضعيت فعلي باغ وحش تهران
همانطور كه قبلا ذكر شد باغ وحش تهران در خيابان وليعصر قرار داشت و به دليل ايجاد آلودگي و مزاحمت منجر به اعتراض همسايگان اطراف شده و در سال 1366 تعطيل اعلام شد.
در سال 1369 ساخت باغ وحش فعلي در محلي واقع در شمال اتوبان تهران – كرج كيلومتر 4 در مجاورت پارك ارم شروع شد كه عمليات ساخت و بهره برداري آن زير نظر بنياد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامي قرار گرفت و در خرداد سال 1371 افتتاح شد و حيواناتي كه از باغ وحش قبلي باقيمانده بود به اين مكان انتقال يافت.
بودجه باغ وحش از طريق بنياد مستضعفان تامين مي شود و باغ وحش داراي 60 پرسنل است. گونه هايي كه در اين باغ وحش نگهداري مي شوند به اين ترتيب هستند:
گوشتخواران: شير، خرس قهوه اي، گرگ، كفتار، شغال، روباه، گربه جنگلي
علفخواران: گوزن قرمز، گوزن زرد،  مرال،  گوزن خالدار، كل و بز، آهو، قوچ و ميش.
پرندگان: درناي ساروس، جغد، فلامينگو، عقاب، دال، طوطي،  عقاب شاهي ، طوطي بند، مرغ عشق، طاووس، مرغ شاخدار، شاه بوف، قوي گنگ، اردك سرسبز، لك لك سفيد، قرقي، قرقاول، پليكان، مرغابي، درناي تاجدار، غاز خاكستري و حيوانات ديگر شامل خرگوش، سنجاب،  تشي، گروهي از خزندگان و…
درياچه زيبايي درباغ وحش به چشم مي خورد كه پرندگان آبزي و چندگونه ماهي در آن زندگي مي كنند.
طول عمر حيوانات در اين باغ وحش زياد بوده[؟] و اين به دليل شيوه هاي مراقبت اعم از تغذيه و مراقبت هاي پزشكي و… است.
حيواناتي كه زيستگاه آنها خارج از ايران است، غذاي موجود در زيستگاه به آنها داده مي شود و در هر فصل درجه حرارت مطابق محل زندگيشان تامين مي شود. مثلا ميمون ها در زمستان در فضايي با درجه حرارت بالا نگهداري مي شوند.
شبكه دامپزشكي كل كشور تمام حيوانات را تست كرده اند و از نظر بيماري هاي مشترك بين انسان و دام هيچ موردي وجود نداشته است.

كنترل خوي وحشي حيوان
حيواناتي كه از وحش گرفته شده و قرار است در باغ وحش زندگي كنند به دليل اينكه داراي خوي وحشي هستند بايد كنترل شوند. راه هاي متفاوتي براي كنترل خوي وحشي حيوانات وجود دارد كه چند نمونه از آنها نام برده مي شود:
۱- زدن حيوان
۲- شرطي كردن
۳- گرسنگي دادن
۴- گاهي از واليوم براي آرام كردن حيوان استفاده مي شود.

قرنطينه حيوان
حيوانات را براساس سن، جنس، جثه و اينكه از كجا به باغ وحش منتقل شده اند قرنطينه مي كنند. محل زندگي قبلي حيوان و علفخوار يا گوشتخوار بودن روي طول دوره قرنطينه تاثير گذار است. مثلا اگر حيوان را از وحش گرفته باشند به دليل وجود آلودگي ها و انگل ها طول دوره قرنطينه بيشتر خواهد شد.
طول دوره قرنطينه در علفخواران يك هفته و در گوشتخواران دو هفته است زيرا آلودگي انگل ها در آنها بيشتر است.
در طول هفته از شنبه تا پنج شنبه، صبح تا ظهر قسمت اعظم بازديدكنندگان را مدارس تشكيل مي دهند. از ظهر تا ساعت 3 باغ وحش خلوت شده و مجددا از ساعت 3 به بعد پذيراي بازديدكنندگان مي شود.
پنج شنبه و جمعه در همه ساعات در باغ وحش جمعيت زيادي به چشم مي خورد.

باغ وحش مشهد:
باغ وحش مشهد در 5 كيلومتري مشهد در قسمت ييلاقي اين شهر در منطقه وكيل آباد قرار دارد. اين باغ وحش در سال 1340 تاسيس شد و در بدو تاسيس با يك شير، 2 خرس و 4 ميمون شروع به كار كرد. در بدو تاسيس، اين باغ وحش در خواجه ربيع مشهد قرار داشت و حدود 20 سال در اين مكان واقع بود. بعد از پيروزي انقلاب براي جلوگيري از آلودگي محيط زيست، عمليات ساخت باغ وحش در خارج از شهر به مساحت 4 هكتار آغاز شد و در اوايل سال 1360 حيوانات به محل جديد منتقل شدند.
از مهمترين مشكلات اين باغ وحش، تامين گرماي لازم در فصل سرد بود. چون بين خواجه ربيع و وكيل آباد اختلاف دماي زيادي بود و حيوانات به دماي معتدل عادت داشتند و وكيل آباد در منطقه ييلاقي و با درجه حرارت پايين تري قرار داشت.
باغ وحش مشهد از نظر تنوع گونه ها و تعداد آنها بسيار غني تر از باغ وحش هاي ديگر ايران است.
گونه هايي كه در اين باغ وحش نگهداري مي شوند عبارتند از:
گوشتخواران: ببر 3 نوع ببر منحصر به فرد بنگال، سيبري و اندونزي در اينجا نگهداري مي شوند. ببرسيبري در سال 71 از آلمان وارد شده و ببر بنگال از طريق دبي وارد شده است.خرس خاكستري، كفتار، گرگ، يك يوزپلنگ كه مدت 14 سال است در اينجا زندگي كرده است.
علفخواران: گوسفند سرسياه، قوچ و ميش، گوزن خالدار، گوزن قرمز، غزال، آهونيلگاه، در ايران تنها يك فيل وجود داشته كه در اين باغ وحش نگهداري مي شده ولي متاسفانه در مهر 82 مرده است.
پرندگان: مينا، پليكان، اردك كاكلي، قرقاول، فلامينگو، طاووسك، درنا و…
خزندگان: مار دو سر، مارزنگي، ماربوآ، بزمجه، كبري، پيتون و…
ديگر حيوانات: شامل تشي، شتر، ميمون، رزوس، لانگور

بازديدكنندگان باغ وحش مشهد را بيشتر زائران حرم امام رضاع تشكيل مي دهند و در فصل تابستان تعداد بازديدكنندگان پنج برابر بيشتر از زمستان است. بازديدكنندگان اينجا همانند تهران آگاهي چنداني از حيات وحش و ارزش آنها ندارند و به حيوانات آسيب مي رسانند. بعد از باغ وحش مشهد و تهران، باغ وحش شيراز در مقام سوم قرار دارد و در شهر اصفهان و ديگر شهرها نيز مكان هايي براي نمايش و نگهداري حيوانات به وجود آمده است. به عنوان مثال پارك وحش اراك شامل يك فضاي بزرگ است كه به طريق سنتي ساخته شده و انواعي از حيوانات شامل: آهو، مرال، گوزن زرد، خرس قهوه اي، شتر دوكوهانه، رزوس، بز برك، كفتار، اسب، شاه بوف، عقاب طلايي، سارگپه و… نگهداري مي شود. از آنجايي كه بشر از آغاز در طبيعت مي زيسته انس والفت خاصي با طبيعت و حيات وحش دارد و نيز به دليل زندگي شهرنشيني و مشكلات ناشي از آن نظير بيماري هاي ناشي از انواع آلودگي صوتي، هوا و… و اضطراب و افسردگي، نياز به وجود مكان هايي چون باغ وحش بيشتر احساس مي شود. در ضمن بايد فرهنگ حفظ حيات وحش و بازديد از باغ وحش را در بازديدكنندگان بالا برد به نحوي كه كمترين آسيب به فضا و جانوران وارد شود. براي جذب بازديدكنندگان بيشتر بهتر است از امكانات جنبي مثل نمايشگاه هاي مختلف حيوانات تاكسيدرمي شده، كتابخانه و آرشيو در باغ وحش ها استفاده شود.

———-———-———-———-——————–———-———-———-———-

[1] برگرفته از مطلبی با عنوان “باغ وحش در ايران و جهان/ زندان وحش يا باغ وحش” به قلم نیلوفر قائنی، 5آبان 1383، همشهری آنلاین