دیده بان حقوق حیوانات/ کوشان مهران*: بازخوانی تجربه موفق هندی‌ها (که در حفاظت گونه‌های حیات‌وحش سر و گردنی از ما ایرانیان غیور بالاترند) شاید منظر جدیدی را به روی کسانی بگشاید که صرفا دنبال منافع کوتاه‌مدت هستند و مردم و معیشت و اقتصاد‌شان را بهانه قرار می‌دهند.
روزگاری از ساحل دریای عرب در استان گجرات و بیابان تار راجستان تا سند و بلوچستانِ پاکستان و ایران گورخر هندی (خور) Equus hemionus khur به تعداد فراوانی وجود داشت ولی شکار و فشار دام و بویژه از دست دادن آبشخورها باعث شد آخرین مشاهدات گور در بلوچستان و سند به دهه ۱۹۶۰ محدود شود (هرچند در منطقه شمالی کشمیر آزاد تعداد انگشت شماری گورخر کیانگ تبتی همانند گوران کولان مهاجر به سرخس مشاهده می‌شوند). جز مغولان و افغان‌ها، اقوام هندی مایل به شکار گور بنابر دلایل مذهبی نبوده و در قرن نوزدهم نیز استعمارگران بریتانیایی جز در موارد پژوهشی میلی به شکار گور نداشته‌اند. با این وجود با شروع قرن بیستم بیابان‌های نمکزار Little Rann of Kutch استان گجرات آخرین زیستگاه گور در هند به شمار می‌آمد.
در سرشماری سال تعداد گوران در حدود سه هزار و ۵۰۰ سر برآورد شد ولی در سال ۱۹۶۰ تنها ۳۲۶ گور شمرده شد. برخلاف کشورهای دیگر در گجراتِ هند می‌توان شاهد چرای خونسردانه گورخران در کنار بلک‌باک و چینکارا در مزارع بود و پایه اعتقادی مردم آن گونه قوی است که نه تنها به خود اجازه شکار این گونه‌ها را نمی‌دهند بلکه در چند سال پیش بر سر لاشه چینکارای شکار شده بدست متخلفی، مزاری برای یادبود او درست کردند. به احتمال بسیار زیاد شیوع بیماری دامی باعث کاهش شدید در تنها جمعیت این زیرگونه گور آسیایی شد.
از سال ۱۹۶۹ دولت هند با پایه‌گذاری منطقه‌ای حفاظت شده برای پایداشت این زیست‌بوم، گامی بزرگ در راستای حفظ گور هندی و سایر گونه‌ها به ویژه هوبره بزرگ هندی برداشت و به دلیل مدیریت پایدار و پیوسته و به دور از دیدگاه‌های سلیقه‌ای (مشکل بزرگ مدیریت در ایران) در سال ۲۰۰۹ تعداد گورها ۴۰۳۸ سر تخمین زده شد که در مقایسه با سال ۲۰۰۴ در حدود چهار و نیم درصد افزایش داشته است (یکی از مهم ترین راهکارها بهسازی آبشخورها بوده است). با این حال وجود یک جمعیت منحصر بفرد تنها در یک زیستگاه همواره با خطر و دشواری روبروست ( نمونه شیرهای جنگل گیر گجرات).
بنابراین کارشناسان به فکر احیای جمعیت گور در بیابان تار راجستان به شیوه معرفی مجدد افتاده‌اند. در حال حاضر به آرامی سرریز جمعیت گوران شروع کرده‌اند به مهاجرت و یافتن قلمرو های جدید (همانند شیرهای جنگل گیر) و اکنون ثابت شده عده‌ای از گورها با عبور از مرز به پاکستان رفته و یک جمعیت کوچک (ده سری[ده فردی]) را تشکیل داده و تعدادی گور نیز در روستاهای جنوبی راجستان هم مرز با گجرات دیده شده‌اند.
زیستگاه گور هندی با دارا بودن گونه‌هایی چون بلک‌باک، چینکارا، نیلگای ( گاو آبی بزرگترین آنتیلوپ آسیا)، گرگ هندی و انبوه پرندگان مهاجر نظیر درنای طناز پس از جنگل گیر و شیران آن در استان گجرات نقش به سزایی در جذب گردشگران داشته و به دلیل داشتن مرز مشترک با پاکستان و احیای جمعیت گور به دلیل مهاجرت نمونه‌هایی از هند نقش بی‌مانندی در ایجاد ارتباط در سطوح علمی بین دو کشور دارای روابط تیره داشته است.
و اما در ایران …
نماینده مردم مرودشت در مجلس پس از سخنان استاندار فارس برای حل مشکل معدن سنگ آهن نی‌ریز گفت: دوسال پیش در منطقه دره باغ بوانات محیط زیست يك هزار هکتار را برای پرورش گور خر فنس‌کشی کرده که می تواند گور خرهای موجود در منطقه معدن سنگ آهن نی ریز را به منطقه یاد شده منتقل کند.
می‌گویند در روزگاری دور ماموران پس از مدت ها موفق شدند چند راهزن را دستگیر کنند و آنها را کت‌بسته نزد حاکم ببرند. در این میان مردی بود که لاف شاعری می‌زد و مدعی بود ناخواسته به بند حرامیان گرفتار آمده و در گواه ادعای خویش دفتر شعرش را بر امیر عرضه داشت. امیر تورقی نمود و ناگاه برخروشید که بزنید گردن این شوخ چشم بی‌شرم را! اطرافیان عرضه داشتند خدای‌گانا گناه این شاعرک چیست؟ امیر با افسوس لبی گزاند و سری تکان داد و گفت به آن کاغذ پاره‌هایش بنگرید. دریغا از یک بیت شعر که از غم بند حرامیان گفته باشد، تمام وصف زلف یار و جام شراب است. این بی‌صفت در کنام حرامیان خسبیده و با وجود توانایی گریختن برای تن‌پروری برجای مانده و جرمش فزون‌تر از حرامیان است.
مقامات محترم در روزگار ما به گمان نگارنده به هیچ روی تقصیرکار نیستند چون هیچگاه چه در دوران تحصیلات پایه و تکمیلی و چه حین کار و چه از رسانه‌های عمومی آموزش و اطلاع‌رسانی درخوری درباره اهمیت پاسداشت موجودی به نام گورخر به آنها داده نشده است. تقصیرکار فنس‌بازان و پروژه بگیران و بزرگان شناخته شده آن‌کاره محیط زیست است که به بهای پایمال شدن حقوق حقه محیط‌بانان آمدند و خوردند و بردند و … و ای کاش که پس از گرفتن پول پروژه‌ها می‌رفتند و بیش از این دلال مظلمه و محلل منطقه فروشان نمی‌شدند.
پی نوشت: این کتابچه برای تورق و آشنایی بیشتر با گور هندی خالی از لطف نیست.
* این مطلب به قلم کوشان مهران در وبلاگ آتش نوشت منتشر شده است.
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.