دیده بان حقوق حیوانات:روزنامه ایران در مطلبی در رابطه با قاچاق پرندگان حمایت شده کشور، به شکلی عجیب انواع روش های صید و حمل و قاچاق پرندگان شکاری و طعمه هایشان را به همراه قیمت روز بازار قاچاق منتشر کرده است. به نظر می رسد خبرنگاران بخش محیط زیست رسانه ها نیازمند هوشمندی خاصی هستند تا با فوران مدیریت نشده اطلاعات صدمه زدن به میراث طبیعی کشور را آموزش نداده و مردم را برای این کار ترغیب نکنند.
در حفره‌هایی که نامش را کوخه گذاشته‌اند، ساعت‌ها انتظار بحری، هوبره، شاهین، بالابان و دلیجه می‌کشند. پرنده بالاخره اسیر خواهد شد. می‌گویند شیخ نشین‌های خلیج فارس مشتری‌های خوبی هستند؛ بال و پر زبان بسته‌ها را قیچی می‌کنند، پلک بعضی‌ها را می‌دوزند و با کارتن‌های موز به آن سوی آب می‌فرستند. سرنوشت بعضی هم مرگ است.
از استپ‌های یخ زده سیبری، با عبور از دریاها و کوه‌ها و دشت‌ها در مسیر سرزمین‌های گرم شمال آفریقا، چند روزی میهمان کشورمان هستند، پرندگان زیبایی که برخی از آنها در معرض انقراضند و دور نیست که دیگر آسمان پروازشان را از یاد ببرد.
کیوان هوشمند، فعال محیط زیست می‌گوید: «پرندگان شکاری پس از عبور از مرزهای شمالی و شمال شرقی به 2دسته تقسیم می‌شوند. گروه‌هایی که تا پایان سال می‌مانند و گروهی که بعد از کمی استراحت ادامه مسیر می‌دهند و خود را به کشورهای گرمتر می‌رسانند.
گونه‌هایی از بازهای شکاری که در کشورهای عربی بویژه کویت، امارات و قطر خواهان بسیاری دارد، مورد توجه ویژه صیادان نیز هستند. بنابراین شکارچیان در دشت و صحرا با پهن کردن دام و با شگردهایی عجیب دست به زنده‌گیری می‌زنند.»
صیادان در مرسوم‌ترین روش که به کوخه نشینی معروف است با کندن زمین و ایجاد یک چاله بزرگ داخل آن می‌روند و روی گودال را با پارچه‌ای همرنگ خاک می‌پوشانند و بعد با رها کردن کبوتر، قمری یا گنجشکی که به پایش طناب نازکی بسته شده توجه پرندگان شکاری را جلب می‌کنند.
بعد از آن با پایین آوردن طناب و کشیدن پرنده، طعمه به سوی کوخه کشیده می‌شود. لحظه غافلگیری نزدیک است. هوشمند می‌گوید: «در روشی دیگر که به شناطه شهرت دارد، صیاد با بستن رشته‌های دایره دایره به پشت کبوتر، پرنده را به وسیله طنابی که به پاهایش بسته شده رها می‌کند و طعمه با پرواز و تقلا برای رها شدن در تیررس چشمان تیزبین پرنده شکاری قرار می‌گیرد.
بازشکاری با حمله به کبوتر چنگال هایش را به بدن طعمه‌اش فرو می‌برد و رشته‌ها دور چنگال‌ها گره می‌خورد و اسیر می‌شود. اما در حقه‌ای دیگر صیاد به خاطر اینکه در دام محیط بانان قرار نگیرد با موتورسیکلت به راه می‌افتد و کبوتر را با طناب به دنبال خود می‌کشد و پس از نزدیک شدن باز شکاری و گرفتار شدنش، در کمترین زمان از منطقه خارج می‌شود.»
ترانزیتی دردناک
کیوان هوشمند می‌گوید: «صیادان بازهای کمیاب را به قاچاقچی با قیمت‌هایی بین 8تا10میلیون تومان می‌فروشند و با دست به دست شدن این پرندگان در جنوب کشور قیمت تا70میلیون بالا می‌رود. قاچاقچیان برای ترانزیت محموله‌های زنده چندین روش را برای هر گونه به کار می‌برند، گونه‌ای را با بستن بال‌ها و پاهایشان داخل کارتن موز می‌گذارند و بعضی را هم برای اینکه دچار استرس نشوند و رنگ چشمانشان تغییر نکند پلک‌هایشان را می‌دوزند یا برایشان چشم بندهایی عجیب تهیه می‌کنند تا در طول مسیر چند روزه به خود آسیبی نرسانند.»
بیان جزئیات این سرنوشت تلخ برای پرندگان شکاری کمی سخت است زیرا برای خیلی از دوستداران طبیعت و حیات وحش بحث انگیز است که چطور این صیادان و قاچاقچیان می‌توانند به خاطر پول براحتی جانداری را تا این اندازه آزار دهند؟
به گفته هوشمند، با توجه به سود بالایی که از زنده‌گیری خانواده بازها عاید برخی سودجویان می‌شود و از سویی جریمه نامناسب در صورت دستگیر شدن، عده‌ای از روستاییان که روستای شان در مسیر مهاجرت قرار دارد برای بازگیری به دشت و صحرا می‌روند و تله‌های خود را پهن می‌کنند به امید اینکه بتوانند پرنده‌ای بگیرند و اگر حتی یک پرنده شکاری بگیرند برای چندماهی دغدغه خرج زندگی شان را ندارند.
پرندگان بی‌گناه پس از سفر زمینی با لنج و قایق‌های کوچک به حاشیه خلیج فارس می‌روند و این بار در سفری دریایی و بدون آنکه آب و غذایی داشته باشند ساعت‌های زیادی در کارتنی تنگ و تاریک با بال‌هایی بسته سرانجام به مقصد نهایی می‌رسند و اگر زنده باشند دعوا بر سر قیمت آغاز می‌شود.
نوع، گونه، رنگ پرها، پیری و جوانی و حتی رنگ چشم پرندگان تفاوت نرخ بین آنها را تعیین می‌کند. قیمت‌ها از 100میلیون شروع می‌شود و تا چندصد میلیون بالا می‌رود اما کار به اینجا ختم نمی‌شود زیرا خریداران طعمه می‌خواهند تا بازهایشان شکار کنند.
دام‌هایی برای هوبره
کیوان هوشمند فعال محیط زیست می‌گوید: «همزمان با مهاجرت پرندگان شکاری، پرنده‌ای به نام هوبره وارد کشورمان می‌شود و با توجه به علاقه «قوش بازان» یا پرنده بازان عرب برای شکار هوبره توسط بازهای شکاری، این پرنده بی‌آزار و کمیاب نیز در دایره زنده‌گیری صیادان قرار می‌گیرد.
در شمال و شمالشرق کشور این پرنده با روشی متفاوت شکار می‌شود. صیادان برای گرفتن هوبره رشته‌ای بلند که گاه طولشان به یک کیلومتر هم می‌رسد زیر خس و خار و خاک پنهان می‌کنند و هر یک یا دو روز برای بررسی وضعیت تله‌ها مراجعه می‌کنند و هوبره‌های گرفتار را همراه خود می‌برند و در این میان برخی از هوبره‌ها پیش از سر رسیدن صیاد یا طعمه حیوانات دیگر می‌شوند یا به خاطر بی‌آبی و بی‌غذایی به کام مرگ فرو می‌روند.»
این پرندگان با قیمتی بین 700هزار تا یک میلیون تومان به قاچاقچی‌های حیات وحش فروخته می‌شوند و وقتی هوبره ها به جنوب کشور و بنادر جنوب می‌رسند قیمتی بین 2تا2میلیون و 500هزار تومان پیدا می‌کنند و آن سوی مرز انگار طلای ناب باشند…
پرندگان شکاری چند ماه آموزش‌های ویژه‌ای می‌بینند و برای شکار تربیت می‌شوند و بر فراز شن‌های روان پرواز می‌کنند و به ناچار هنگام استراحت جایی ندارند جز شانه‌های ارباب. با یک حساب سرانگشتی می‌شود فهمید که یک «قوش باز» دست کم برای یک باز 100میلیون و برای هر هوبره که قرار است شکار شود 7میلیون بپردازد چه پولی خرج می‌کند تا لحظاتی را بر تپه‌های سوزان شنی به خوشگذرانی بپردازد و البته برخی‌ها اعتقاد دارند این یک سنت قدیمی است!
هوبره‌های مهاجر در سرزمین غریب از ترس شکار شدن گاهی می‌پرند و گاهی می‌دوند و با بازهای شکاری چند صد میلیونی که دیگر بازیچه شده‌اند سناریوی غم انگیزی را همراه هم به اجرا می‌گذارند.
راهکارهایی ضروری
به عقیده کیوان هوشمند اکوسیستم یک زنجیره است و حذف هر یک از حلقه‌های آن بویژه در سطوح بالاتر، می‌تواند زیان بسیاری را به محیط طبیعی وارد کند، پرندگان شکاری در کنترل جمعیت خزندگان، جوندگان و حتی پرندگان کوچک که گاهی می‌توانند برای محیط زیست و مزارع و باغ‌ها تبدیل به یک آفت شوند، تأثیرگذارند و کم شدن تعداد آنها یعنی افزایش جمعیت گروه طعمه و بروز مشکلات زیست محیطی، شیوع آلودگی، به خطر افتادن منابع طبیعی و… که در نهایت زیان آن بیش از قیمت چند باز و هوبره است.
این فعال محیط زیست می‌گوید: «یک شاهین که از خانواده بازهاست و جزو پرندگان در حال انقراض جهان محسوب می‌شود پس از انتقال به کشورهای حاشیه خلیج فارس، به قیمت چندصد میلیونی فروخته می‌شود و این در حالی است که جریمه کسی که دست به این کار می‌زند 20میلیون تومان است. این یعنی رابطه نامتناسب بین جرم و مجازات.
وقتی برخورد جدی‌تری با پدیده بازگیری و قاچاق صورت نمی‌گیرد نتیجه‌اش می‌شود تشویق محلی‌ها برای زنده‌گیری هوبره و پرنده‌های شکاری و ریسک‌پذیری آنان. زیرا دیگر می‌دانند اگر گرفتار قانون شوند مجازاتی جدی در انتظارشان نخواهد بود و در صورت موفقیت پول خوبی به دست خواهند آورد.»
پرواز را به خاطر بسپارید چون با این اوصاف آسمان با جیک‌جیک و چه‌چه و قارقار و بغبغوی فنچ و مرغ عشق و هفت رنگ و سره و طرقه و بلبل و قناری و قمری و زاغ و بلدرچین و سار و گنجشک و کبوتر و یاکریم و باز و شاهین و بالابان و دلیجه و هوبره غریبه خواهد شد. پرنده مردنی است.
