دیده بان حقوق حیوانات: به علت وضعیت خاص طبیعی به ویژه پوشش گیاهی و اقلیم خاص، زندگی جانوری در استان کردستان از تنوع خاصی برخوردار است، در این استان تعداد متنوعی از مهره‌داران وجود دارند که علاوه بر اهمیت بوم‌شناختی، برخی گونه‌ها در اکوسیستم‌های منطقه دارای ارزش‌های ویژه بوده که به صورت ملی حفاظت می‌شوند.
به گزارش ایسنا گونههای جانوری کردستان عبارتند از جانوران کوهستانی ساکن در مناطق جنگلی همچون قوچ، میش، بزکوهی، گوزن و خرس، همچنین جانوران مزارع و مراتع کم‌ارتفاع مانند گراز، کفتار، شغال، گرگ، روباه، راسو، سمور و گورکَن، جانوران مناطق کوهستانی و ارتفاعات بلند مانند کل، بز و پلنگ که به‌صورت نادر و کمیاب یافت می‌شوند.
بر اساس مطالعات انجام شده، 23 گونه خزنده شامل مارها، سوسمارها، مارمولک‌ها و لاک‌پشت‌ها در استان کردستان شناسایی شده است، سمندر آتشین نیز تنها گونه جانوری است که پراکنش آن در استان کردستان وجود دارد.
خزندگان از مهمترین عناصر اکوسیستم هستند که با تغذیه کردن از حشرات و جوندگان کوچک، علاوه بر کنترل آفات، با تغذیه شدن توسط جانوران در سطوح بالاتر هرم غذایی، نقش بسزایی در حفظ چرخه اکوسیستمی و بقای این جانوران دارند.
متأسفانه در طول چند سال گذشته وجود پدیده‌ای به نام قاچاق گونههای مختلف جانوری در استان کردستان به سایر نقاط کشور و حتی کشورهای آسیای میانه، به عاملی جهت انقراض گونههای نادر تبدیل شده است که در این میان قاچاق سنجاب ایرانی بسیار رایج است و سبب به خطر افتادن حیات این جاندار باارزش میشود.
براساس آمار موجود 34 شکارگاه در منطقه وجود دارد که گونههای متنوعی از انواع پستانداران و پرندگان در آنها یافت میشود. استان کردستان دارای 5 شکارگاه درجه یک، 10 شکارگاه درجه دو، 16 شکارگاه درجه سه و 3 شکارگاه درجه چهار و شکارگاه منطقه حفاظت شده بیجار است.
منطقه حفاظت شده بیجار، تنها ذخیره‌گاه طبیعی استان کردستان است، این منطقه در شمال شرقی استان قرار گرفته و در حدود 23 هزار هکتار وسعت دارد و از شمال به روستای حسن چاروق و حسن‌آباد یا سوگند و رودخانه قمچقا و از غرب به جاده آسفالته در دامنه‌های غربی کوه سلیم و از طرف جنوب به جاده کمرزرد و امتداد رودخانه قزل اوزن و از طرف شرق به جاده قدیمی زنجان محدود میشود.
منطقه حفاظت شده بیجار به دلیل قرار گرفتن در میان رشته ارتفاعات و تحت تأثیر جریان‌های رطوبتی، از ریزش‌های جوی نسبتاً کافی برخوردار بوده و به همین دلیل تعداد زیادی چشمه دایمی و فصلی در این منطقه دیده میشود و از لحاظ حیات وحش غنی و گونههای مختلفی از پستانداران پرندگان و خزندگان در آن وجود دارند. گونههای اصلی پستانداران بزرگ در این منطقه قوچ و میش ارمنی است که زیستگاه آنها تپه ماهورها و نقاط کم ارتفاع است. تعداد کمی آهو نیز در این منطقه زندگی می‌کنند.
علاوه بر این جانورانی مانند خرس قهوه‌ای، گراز، گرگ، گربه پالاس و خرگوش در این منطقه وجود دارند. در اطراف و داخل منطقه گونههای بسیاری از پرندگان بومی و مهاجر مشاهده میشود که از جمله این پرندگاه می‌توان از دلیجه، کبک، انواع چکاوک و حواصیل خاکستری نام برد. دیگر مناطق حفاظت شده استان منطقه حفاظت‌شده سرشیو، زرینه اوباتو و شاهو است.
ویسی، رییس اداره نظارت بر حیات وحش محیط زیست استان کردستان گفت: متاسفانه قریب به ١٤ گونه جانوری در استان کردستان در خطر انقراض قرار دارند و وضعیت برخی دیگر از گونه های جانوری نیز مناسب نیست.
وی افزود: گونههای جانوری مانند خرس قهوه ای، پلنگ، سیاه گوش، گربه وحشی، گربه جنگلی، سگ آبی، سنجاب ایرانی، کل وبز، قوچ ومیش، عقاب طلائی، عقاب مارخور، کرکس (دال) هما، سمندر کردستانی، سمندر آتشین در خطر انقراض قرار دارند.
وی افزود: وضعیت خیلی از حیوانات دیگر مانند کبک با این روند برخورد و شکار آن اصلآ مناسب نیست.
در کردستان مطالعات عمیقی روی حیات وحش صورت نگرفته است
وی بیان کرد: متاسفانه در استان کردستان مطالعات جامع و عمیق روی حیات وحش وگونه های جانوری و گیاهی صورت نگرفته است و ما هنوز در باره خیلی از گونه هااطلاعات زیادی نداریم.
رییس اداره نظارت بر حیات وحش حفاظت محیط زیست استان کردستان، اعلام کرد: از جمله گونه های جانوری منقرض شده کردستان آهو است که زمانی دشتهای استان بخصوص جیران دوزی حسن آباد و یاسوکند بیجار جولانگاه این حیوان زیبا بوده و متاسفانه امروزه رد واثری از این گونه زیبا بصورت وحش باقی نمانده است.
وی با اشاره به اینکه میش مرغ یا میشه سی گونه جانوری دیگری بوده که آنهم متاسفانه چند سالی است در استان مشاهده نشده، اضافه کرد: سه چهار سال است این گونه جانوری در زرینه اوباتو که آخرین زیستگاه آن در استان بود، مشاهده نشده که بر این اساس حدسیات ندا دهنده انقراض آنها در کردستان می باشد.
ویسی تصریح کرد: امروزه با توسعه روز افزون جوامع بشری و افزایش فشار بر منابع طبیعی و محیط زیست به شمار عواملی که سلامت اکوسیستم ها و به طبع گونه ها را تهدید میکند افزوده میشود.
وی عوامل انقراض گونههای مختلف متفاوت دانست و گفت: علت مشترک و عمده گونههای جانوری تخریب و از بین بردن زیستگاه طبیعی آنهاست که این امر در استان کردستان هم دخیل است.
وی عنوان کرد: یکی دیگر از مهمترین عوامل انقراض گونه ها که بطور مستقیم یا غیر مستقیم زیان های بسیاری را متوجه و متاسفانه توجه زیادی نیز به آن نمی شود، معرفی عمدی و غیر عمدی گونه های غیر بومی است که در کردستان تاکنون چنین اتفاقی نیفتاده است.
به گفته این مقام مسئول بر همین اساس IUCN حل مساله گونه های مهاجم غیر بومی را در صدر فعالیت های جهانی خود قرار داده است.
ویسی با اشاره به وجود پدیده قاچاق گونه های جانوری در استان کردستان به سایر استان های کشور و همچنین قاچاق برون مرزی آن اعلام کرد: گونه های جانوری استان از جمله سمندر، عقاب و سنجاب برای خرید و فروش به صورت قاچاق به سایر استان های کشور و خارج از کشور منتقل می شود.
وی قاچاق جانداران عاملی مهم برای از بین رفتن گونه های جانوری نادر در استان دانست و بیان کرد: متاسفانه گونه های جانوری که قاچاق می شوند، به دلیل شرایط نامناسب نگه داری از بین می روند و همچنین در صورت کشف بازگشت آنها به طبیع و زیستگاه هشان بسیار سخت است.
رییس اداره نظارت بر حیات وحش اداره کل محیط زیست استان کردستان با اشاره به اینکه قاچاق گونه های جانوری در چند سال گذشته شدت داشته است، گفت: متاسفانه در سال های اخیر علاوه بر ماهی قرمز که در گذشته برای ایام نوروز قاچاق می شد، قاچاق گونه های دیگری از جمله سنجاب، لاک پشت، سمندر و غیره رواج یافته است.
وی تشریح کرد: شکار بی رویه و خارج از اصول و قائده انسانی یکی دیگر از عوامل انقراض گونههای جانوری در حیات وحش کردستان است. وی اضافه کرد: رویدادهای طبیعی مانند خشکسالی، آتش سوزی که در چند سال اخیر تاثیر منفی بر روی گونه های گیاهی و جانوری استان داشته و بهره گیری بی رویه از طبیعت موجب انقراض بعضی از گونه هاست.
وی اظهار داشت: عامل دیگر حضور دامداران در زیستگاهها، تصرف چشمه ها و همچنین تغییر کاربری چشمه ها و انتقال آب این چشمه ها به اراضی کشاورزی و خارج کردن آنها از دسترس وحوش است.
ویسی همچنین عدم وجود آگاهی و آشنایی مردم و جوامع با طبیعت و موجودات، نحوه برخورد با حیات وحش آن و در مجموع عدم وجود آموزش زیستمحیطی در میان مردم را عامل اصلی دیگر از بین رفتن گونه های جانوری در کردستان عنوان کرد.
وی از جمله اقدامات انجام شده در راستای کاستن از عوامل تهدید حیات وحش و جلوگیری از انقراض گونه ها ایجاد سایت تکثیر آهو در منطقه حفاظت شده بیجار دانست و افزود: در آینده نزدیک شاهد رهاسازی آن خواهیم بود.
رییس اداره نظارت بر حیات وحش اداره کل محیط زیست استان کردستان خاطرنشان کرد: افزایش سطح مناطق تحت حفاظت استان برای جلوگیری از تجاوز و تخریب زیستگاه های طبیعی و حفاظت از منابع آبی حیات وحش از دیگر اقدامات انجام شده در این راستاست.
وی در پایان یادآور شد: آموزش و حضور کارشناسان و تشکلهای زیست محیطی در میان جوامع محلی و ارتقاء فرهنگ زیست محیطی در راستای مقابله با انقراض گونه های جانوری امری موثر است.
