دیده بان حقوق حیوانات/ سجاد عسگری*: دو کانگوروی قرمز و دو ببر تا پایان امسال در حالی به مجموعه باغ‌وحش تهران اضافه می‌شوند که هنوز ببر ماده مبتلا به بیماری مشمشه در قرنطینه به سر می‌برد و همین‌طور زمینه حضور کانگورو به خاطر کمبود فضا و نبود دانش نگهداری از این حیوان وجود ندارد. باغ‌وحش تهران یکی از بزرگترین باغ‌وحش‌های ایران است که با وسعت پنج هکتار در اتوبان تهران – کرج واقع شده است. در این مجموعه ۱۲۱ گونه جانور بومی و غیربومی نگهداری می‌شوند که دوستداران حیات وحش نسبت به وضعیت و محل زندگی گونه‌های جانوری موجود در این مکان، از دیرباز تاکنون انتقاداتی داشته‌اند. گرچه باغ‌وحش‌ها با سه هدف؛ آموزش، کمک به مطالعات علمی و حفاظت از گونه‌های در معرض خطر انقراض ایجاد می‌شوند اما در باغ‌وحش تهران به هیچ کدام از این اهداف پرداخته نمی‌شود. عادت غلط غذا دادن غیراصولی به حیوانات که منجر به تغییر عادت غذایی حیوانات می‌شود و تولیدمثل حیوانات با ترکیبات غیرطبیعی از جمله ایرادات وارده از سوی دوستداران حیات‌وحش به مجموعه باغ‌وحش تهران است. در سال‌های اخیر باغ‌وحش تهران و سازمان حفاظت از محیط‌زیست کشور علاقه فراوانی به احیای ببر مازندران و ورود حیوانات غیربومی به این مجموعه از خود نشان دادند. حاصل این تفکر ورود یک جفت ببر سیبری از روسیه به تهران بود. این ببرها قرار بود پس از نگهداری در مجموعه باغ‌وحش تهران، به میانکاله منتقل شوند و از این طریق ببر مازندرانی منقرض شده ایرانی دوباره احیا شود. اما متاسفانه بر اثر خوردن گوشت الاغ به جای خوراک و تغذیه استاندارد، ببرها به بیماری مشمشه مبتلا شدند. ببر نر بر اثر این بیماری که از گوشت الاغ به او سرایت کرده بود، جان سپرد و همچنین ۹ شیر مجموعه باغ‌وحش به خاطر مشکوک بودن به این بیماری کشته شدند. ببر ماده نیز دو سال است در یک مرکز نامناسب در قرنطینه به‌سر می‌برد و کسی از وضعیت آن آگاه نیست. البته این پایان سناریوی ببرکشی در باغ‌وحش تهران نیست. ببر بنگالی که به ایران منتقل شده بود نیز در مرداد ماه سال جاری بر اثر بیماری صرع و تشنج داخل گودال آب واقع در قفس افتاد و خفه شد. این اتفاقات تکان‌دهنده و وضعیت اسف‌بار حیوانات در مجموعه باغ‌وحش تهران نشان می‌دهد که این مجموعه نه‌تنها توان مدیریت حیوانات بومی را ندارد، بلکه هنوز به آن دانش و توانایی مورد نیاز نرسیده که بتواند حیوانات غیربومی را نگهداری کند.
حال با تمام این اتفاقات ناگوار مدیر باغ‌وحش تهران اخیرا اعلام کرده که دو کانگوروی قرمز و دو ببر تا پایان سال جاری وارد ایران می‌شوند. این در حالی است که کارشناسان اعلام می‌کنند ورود این حیوانات تکرار اشتباهات گذشته است و خواستار برخورد با این موضوع هستند.
باغ‌وحش تهران استاندارد نیست
سیدجاوید آل‌داوود، عضو هیات علمی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران با اشاره به استانداردهای نگهدای کانگورو در باغ‌وحش می‌گوید:«فضای کافی، غذا و بهداشت سه اصل مهم در نگهداری اولیه حیوانات در باغ‌وحش هستند. در باغ‌وحش تهران نیز باید دو یا سه بار کل مساحت فعلی باغ‌وحش تهران برای کانگورو اختصاص داده شود، اما هم‌اکنون این فضا وجود ندارد. از سویی تجربه نگهداری ببرهای سیبری نشان می‌دهد استاندارد غذایی در باغ‌وحش تهران وجود ندارد و همه این عوامل باعث می‌شود این باغ‌وحش استانداردهای نگهداری حیوان جدیدی مانند کانگوروی قرمز یا ببر را نداشته باشد.»او معتقد است که تکرار کردن تجربه ورود حیوانات غیربومی به باغ‌وحش تهران کار درستی نیست و هنوز تغییری در وضعیت باغ‌وحش تهران صورت نگرفته است.
این متخصص بیماریهای داخلی دانشکده دامپزشکی می‌افزاید:«در بسیاری از کشورهای دنیا باغ‌وحش‌ها به صورت پارک‌وحش تعریف شده‌اند و حیوان در فضای گسترده‌ای نگهداری می‌شود. اما متاسفانه در باغ‌وحش تهران شاهد هستیم که ببر را در یک قفس چند متری نگهداری می‌کنند. ببر نیاز به فضاهای طبیعی، عمودی و مخفیگاه دارد و نگهداری آن در قفس باعث ایجاد مشکلات مفصلی، قلبی و عروقی می‌شود.»آل داوود با انتقاد از اینکه هزینه گزافی بابت تامین زیستگاه در میانکاله، نگهداری و تغذیه دو ببر سیبری به کشور تحمیل شده و نتیجه‌ای در بر نداشته است، عنوان می‌کند: «قبل از ورود هر حیوانی به ایران باید مکان‌سنجی و کار مطالعاتی روی زیستگاه و تغذیه حیوانات صورت گیرد و سپس حیوان جدید به چرخه حیات‌وحش ایران اضافه شود. حال وارد کردن دو ببر و دو کانگوروی قرمز بدون پشتوانه کار مطالعاتی و امکان‌سنجی تکرار اشتباهات گذشته است.» او خاطرنشان می‌کند: «امروز مردم کشور حیوانات ایرانی را هر روز شکار می‌کنند و با این روند فعلی، اولویت با حیوانات بومی است. باید به جای هزینه‌هایی چون خرید ببر سیبری به بهانه احیای ببر مازندرانی که سودی را نیز دربر ندارد، به فکر راه چاره برای حفظ حیات‌وحش ایران باشیم.»
۲ برابر فضای استاندارد را مهیا کرده‌ایم
ایمان معماریان، دامپزشک باغ‌وحش تهران نیز درباره استانداردهای نگهداری کانگورو در باغ‌وحش می‌گوید: «استانداردهای نگهداری حیوانات در کشورها و مجامع مختلف جهانی متفاوت است. کانگوروهای قرمز که اخیرا قرار است به مجموعه باغ‌وحش تهران اضافه شوند چون از اتحادیه باغ‌وحش‌های اروپا به ایران منتقل می‌شوند، استانداردها نیز بر اساس استانداردهای این اتحادیه در باغ‌وحش تهران لحاظ شده است.» او با اشاره به اینکه غنی‌سازی جایگاه نگهداری حیوانات یکی از اصول اصلی در باغ‌وحش‌هاست، ادامه می‌دهد: «میزان فضای نگهداری کانگورو، نوع فضاسازی محل زندگی کانگورو همچون فضا برای قائم شدن و فضای پوشیده و حداقل دارا بودن دو متر فنس از جمله استانداردهای نگهداری این حیوان است. فضای نگهداری کانگورو بر اساس استانداردهای استرالیا ۱۹۰ متر مربع به اندازه هر جفت است و هم‌اکنون بیشتر از استانداردهای تعریف شده، برای نگهداری دو کانگوروی قرمز در باغ‌وحش تهران فضا لحاظ شده است.»این دامپزشک حیات وحش در پاسخ به این پرسش که آیا این حیوانات برگه تایید سلامت دارند، اضافه می‌کند: «هر حیوانی که از اتحادیه باغ‌وحش‌های اروپا گرفته می‌شود، سازمانهای محیط‌زیست مبدا و مقصد باید برگه تایید سلامت برای آن صادر کنند. کانگوروهای قرمز از کشور هلند به ایران منتقل می‌شوند و قاعدتا آن کشور قبل از انتقال آنها را معاینه کرده و یک برگه مجوز سلامتی برای آنها با اعتبار سه تا ۱۰ روزه با توجه به مدت زمان انتقال، صادر می‌کند.»
او خاطرنشان می‌کند: «ایران هم‌اکنون جزء کنوانسیون حمایت از گونه‌های در معرض انقراض(ساتیس) است و چون این حیوانات از مبادی قانونی وارد کشور می‌شوند و به صورت قاچاق یا نیمه‌قاچاق مانند ببر بنگالی وارد ایران نمی‌شوند، احتمال کمتری وجود دارد که حادثه ببرها در این دوره برای این حیوانات تکرار شود.»
ترویج قاچاق حیوانات
شهرام امیری‌شریفی، رئیس انجمن دیده‌بان حقوق حیوانات نیز با اشاره به انتشار خبر ورود دو کانگوروی قرمز به مجموعه باغ‌وحش تهران می‌گوید:«کانگورو اصولا حیوانی است با جهش چند متری است بنابراین زیستگاه آن در منطقه وسیعی قرار دارد که به راحتی بتواند پرش کند و در فضای باز، به زندگی بپردازد. کل مساحت باغ‌وحش تهران پنج هکتار است که این فضا برای نگهداری کانگورو ناچیز بوده و یک سوم فضای واقعی زیستگاه این حیوان هم نیست. این فضای محدود باعث می‌شود حیوان جهش نداشته باشد و در نتیجه عصبی شود و زندگی سختی داشته باشد بنابراین ممکن است به سرنوشت ببر بنگال دچار شود.»
او با انتقاد از اینکه نگاه مسئولان باغ‌وحش و سازمان محیط‌زیست کشور به حیوانات به عنوان یک کالای سودآور است، می‌افزاید: «این دیدگاه غلط باعث شده ما شاهد باشیم در باغ‌وحش تهران بچه‌های حیوانات را از پدر و مادر اصلی خود جدا می‌کنند و پس از جدایی با هدف سودآوری، باغ‌وحش کودکان راه‌اندازی شده و به بچه‌های حیوانات مانند اسباب بازی نگاه کنند. از سویی با اسم‌های فکاهی روی حیوانات وحش، بیشتر سعی در جلب توجه مردم به سمت باغ‌وحش دارند تا به سودآوری خود بیش از پیش برسند.»این دوستدار حیات‌وحش معتقد است: نگهداری حیوانات غیر بومی به جای حفاظت، باعث تجارت و قاچاق حیوانات می‌شود و به این روند کمک می‌کند. بنابراین این پرسش را باید از مسئولان باغ‌وحش تهران پرسید که حیواناتی که در باغ‌وحش تکثیر می‌شوند، به کجا می‌روند؟ ما امروز خود به روند قاچاق حیوانات کمک می‌کنیم. امروز تجارت قاچاق حیوانات وحش از نظر حجمی در رتبه دوم و از لحاظ پولی در رتبه سوم در میان قاچاق‌های مطرح جهان همچون اسلحه و مواد مخدر قرار دارد.
فعلا از مصاحبه معذوریم
روزنامه فرهیختگان در تلاش بود با مدیریت مجموعه ارم یا باغ‌وحش تهران مصاحبه‌ای درباره استانداردهای مهیا شده برای ورود این دو کانگوروی قرمز و دو ببر تا پایان سال‌جاری داشته باشد اما مسئولان پارک ارم با وجود اعلام خبر رسمی این موضوع در مصاحبه با باشگاه خبرنگاران جوان و صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران، از مصاحبه کردن امتناع و اعلام کردند تا زمان ورود حیوانات از مصاحبه معذور هستیم و گوشی را قطع می‌کنند.
وقتی علم جایگاه خود را از دست داده باشد هر کس به خود اجازه می دهد بدونه دلیل و حتی بدون فکر نظراتی را اعلام کند که در مواردی با کمی فکر خنده دار هم خواهد بود! نظراتی همچون هر کانگورو ۱۶ هکتار جایگاه نیاز دارد! یا گونه های غیر بومی در باغ وحش تهران (کانگروی هلندی و ببر دانمارکی )! و وقتی بخواهید با جهت گیری از پیش مشخص شده مطلبی را خبر رسانی کنید مجبورید حقیقت را انتشار ندهید. در این مقاله چاپ شده در روزنامه فرهیختگان نظرات دوستان رادیکالی که با زنده بودن حیوانات در باغ وحش ها مخالف هستند و در این زمینه کوپکترین علمی ندارند انتشار داده شده و نظر تنها فردی که شاید اجازه نظر دادن در این باره را دارد سانسور شده! در ادامه توضحات دکتر امیر رستمی در این باره مطرح شده:
دکتر امیر رستمی
متخصص بیماریهای حیات وحش و
رئیس دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران
نگهداری حیوانات در باغ وحش ها استانداردهای مشخصی دارد که طبیعتاَ همه باغ وحش ها در جهان از جمله باغ وحش تهران ملزم به رعایت این استانداردها هستند. البته گاهی کشورهای مختلف برحسب برخی شرایط اختصاصی خود، اقدام به تدوین استانداردهای ملی نیز می کنند. در باغ وحش تهران نیز طی چند سال اخیر اقدامات خوبی در جهت تغییر جایگاهها و روشهای نگهداری جهت رعایت این استانداردها به عمل آمده است که البته با وجود محدودیت فضای فیزیکی کنونی و اعتبارات لازم، این امر با کندی و مشکلات فراوان روبرو است. در مورد حضور کانگروی قرمز و ببر در مجموعه باغ وحش تهران و شرایط نگهداری آنها نیز مبنا، استانداردهای بین المللی از جمله استانداردهای انجمن اروپایی باغ وحش ها و اکواریوم ها(EAZA) بوده است و باغ وحش تهران این موارد را در حد لازم رعایت کرده است. به عنوان مثال بر اساس استانداردهای جهانی حداقل فضای مورد نیاز برای نگهداری یک جفت کانگروی قرمز حدود ۲۰۰ مترمربع است که هم اکنون باغ وحش تهران حدود ۳۰۰ مترمربع فضا برای این حیوانات در نظر گرفته است. البته ظاهرا عده ای از دوستداران حیات وحش اعلام نموده اند که شرایط حضور این حیوانات در باغ وحش تهران وجود ندارد و به طور مثال اشاره کرده اند که برای نگهداری کانگرو، فضایی دو برابر مساحت فعلی باغ وحش نیاز است ؟! اما باید دید مبنا و مستندات این اظهار نظرها چیست و لذا نمی توان خارج از ضوابط و بدون ارائه مستندات متقن ، اظهار نظر کرد.
در خصوص پروسه نقل و انتقال حیوانات باغ وحشی نیز، مبنا قوانین بین المللی تجارت این حیوانات و قوانین بهداشتی سازمانهای دامپزشکی کشورهای مقصد و مبداء است که قطعا اطلاعات به روز مرتبط به کشورمان می تواند از طریق همکاران سازمان دامپزشکی اخذ گردد. البته اساسا این امر غیر ممکن است که همه انواع بیماری های عفونی و غیر عفونی محتمل در یک گونه را بررسی و چک نمود. لذا معمولا مواردی که غالباً از دسته بیماری های عفونی هستند از سوی سازمان دامپزشکی و مراجع قانونی کشور مقصد اعلام می گردد تا کشور مبدا آنها را بررسی و مستندات قانونی عدم ابتلا حیوانات مورد نظر را ارائه نماید.
در پاسخ به سوال در مورد انتقادات به ورود حیوانات غیربومی به مجموعه باغ وحش تهران نیز باید گفت که اصولا شکل گیری یک باغ وحش غنی به عنوان یک مجموعه آموزشی، پژوهشی و البته تفریحی، وابسته به این است که بسته به توان علمی و اجرایی، حتی الامکان بسیاری از گونه های جانوری شاخص موجود در جهان را دارا باشد و یکی از وجوه رقابت و تمایز باغ وحشهای مهم و معروف جهان نیز تعداد گونه های موجود در آنها است که طبیعتا بخش عمده ای از آنها غیر بومی هستند و باغ وحش تهران تا رسیدن به این جایگاه راه درازی در پیش دارد. پس به نظر بنده طرح این نقد از اساس اشتباه است. البته این نقد در خصوص ورود حیوانات غیر بومی به کشور و رها سازی در طبیعت کاملا صحیح است که خود موضوع جداگانه ای است و بحث خود را می طلبد.
در پاسخ به سوال در مورد تغذیه حیوانات در باغ وحشها نیز استانداردهایی در مورد ترکیبات غذایی، مقادیر و شیوه های تغذیه وجود دارد که معمولا تا حد قابل قبولی رعایت می گردد. البته همواره این مراکز با مشکلاتی در امر تغذیه حیوانات روبرو هستند که متاسفانه بخش عمده ای از این مشکلات به بازدید کنندگان و تغذیه حیوانات با ترکیبات نامناسب و بعضا غیر مغذی توسط آنها برمی گردد. البته تغذیه دستی حیوانات، جذابیت زیادی برای تعدادی از بازدید کنندگان خصوصا کودکان دارد که باید در باغ وحشها تمهیداتی برای آن اندیشیده شود اما بهر حال به عقیده من این مشکل با فرهنگ سازی و آموزش مناسب براحتی قابل حل می باشد.
ممنون از شما و پیام دکتر رستمی که ذیل دو مطلب کپی فرموده اید.
فعالان حقوق حیوانات بر خلاف آنچه شما تمایل دارید القا کنید، مخالف «زندگی حیوانات» نیستند بلکه مخالف «اسارت حیوانات» برای بلیط فروشی و کسب مال و هر گونه استثمار دیگر هستند. آنچه ظاهرا شما برای آن بسیار تلاش دارید، صنفی کردن مساله حقوق حیوانات است! حقوق حیوانات یک مساله غیر صنفی و چند بعدی است که با درمان حیوانات بیمار تفاوت ماهوی دارد و مباحث زیست محیطی و حیات وحش نیز حیطه های تخصصی دیگری هستند.
رسم است که افراد ذینفع در استثمار حیوانات از شکار گرفته تا سیرک و اسارت و … خود را سمبل علم و خرد معرفی می کنند و تلاش می کنند رفتارهایی که هیچ کجای جهان مورد قبول مدافعان حقوق حیوانات نیست را به دلایلی مثبت جلوه دهند.
منطق اصولی دارد که در رشته های مشخص دانشگاهی تدریس می شود و منطقی بودن و نبودن اعتقادات نیازمند سنجش غیر منفعت طلبانه و ناسودبر است.
مجموعه دیده بان حقوق حیوانات، داعیه دار منطقی ترین برخورد با مقوله حقوق حیوانات، رفاه حیوانات و مسایل زیست محیطی مرتبط است و عمده دیدگاه های مرتبط همواره مستند به دیدگاه های موجود کشورهای پیشرو و اسناد معتبر بین المللی همراه می شود. به عنوان مثال از آنجا که فعالان حقوق حیوانات با دید کالاگونه به حیوانات مخالفند، از تئوری سازی های سودجویانه پرهیز می کنند.
ممنون و خوشحال خواهیم شد اگر مایل هستید در رابطه با حقوق حیوانات و رفاه حیوانات مطلبی بنویسید یا از زبان یک حامی حیوانات بحث کنید، در این زمینه مطالعه داشته باشید تا با ذکر جملاتی چون اینکه فعالان حقوق حیوانات «با زنده بودن حیوانات در باغ وحش ها مخالف هستند» باعث شاد شدن مردم نشوید.
و نهایتا دوستان شما در دیده بان حقوق حیوانات زمانشان را برای «جهت گیری از پیش مشخص» و صد البته بی دلیل تلف نمی کنند./ تحریریه
از کی تا حالا دکتر امیر رستمی متخصص حیات وحش شدن جناب معماریان ؟ کدوم دانشگاه مدرک تخصصشون در حیات وحش رو گرفتن اون وقت ؟ نکنه ایشون هم از همون تخصص هایی دارند که شما دارید؟ تا جایی که خاطرمون هست ایشون یک مدرک تخصص DVSc دارند در زمینه حیوانات کوچک و فعلا هم فقط در زمینه پستانداران و خزندگان اگزوتیک فعالیت دارند و اونم یکبار در هفته بیشتر نیست کار بالینی ایشون ! بنابراین لطفا از یک Title علمی که می خواید جلوی اسم یک نفر استفاده کنید، اول مطمئن بشید که قابل پذیرش هستش یا نه. ضمنا نه ایشون نه شما منابع علمی ما برای قضاوت در مورد حیات وحشی نیستید. ما منابع بی طرف غیر تجاری و کاملا علمی رو ترجیح می دهیم.