دیده بان حقوق حیوانات: فضایی مجلل با نورپردازی زیبا و هزینه‌ای که برای ورود پرداخت می‌شود اصلا با پشت پرده اجرای حرکات خنده‌دار و نمایشی جور در نمی‌آید. حقیقت این است حیوانی که اکنون برای خنده و شادی لحظه‌ای ما نمایش اجرا می‌کند اصلا هنرمند و با استعداد نیست بلکه به شیوه‌های آموزشی دردناک آن را وادار به یادگیری کرده‌اند.
به گزارش ایسنا، زندگی حق مسلم و اجتناب‌ناپذیر تمامی جانداران است و همگی می‌توانند در زیستگاه خود و متناسب با رفتارهای طبیعی خودشان رشد و به صورت غریزی برای رفع احتیاج به رفع خواست‌ها و نیازهای اولیه و طبیعی عمل کنند، اما وقتی انسان به فرآیند منظم و پیچیده آنها وارد شود و سعی در تغییر آن کند، روند حقی را در این بین مختل کرده است.
واقعیت تلخی که سال‌هاست به آن پی برده‌ایم این است که دخالت انسان موجب شده حیوانات جنگل و بیابان، گرفتار میله‌هایی شوند که تمام اختیاراتشان را سلب کرده که گاهی اجازه کوچک‌ترین حرکتی را به آنان نمی‌دهد؛ دنیایی پر از شکنجه‌های اجباری برای یادگیری و اجرای نمایش‌هایی که برای حیوانات نیست؛ حیواناتی که مجبورند طبق برنامه‌های دردناک مربیان خود حرکات غیرطبیعی را که از آنها به اجبار خواسته می‌شود انجام دهند و در این بین مشخص است که جز شکنجه، کتک، گرسنگی و تشنگی، سیخ‌های کشنده، جریانهای برق و ده‌ها مورد زجرآور شیوه آموزشی دیگری وجود ندارد.
حیوان نگون‌بختی که دیگر هیچ چیز ندارد برای به دست آوردن تکه‌ای غذا بعد از روزها گرسنگی مجبور است از بین آتش که جز وحشت برای او تداعی‌کننده چیز دیگری نیست، بپرد در حالی که چنین کارهایی هرگز برایش عادی نمی‌شود.
نکته تلخ‌تر اینکه بسیاری از این حیوانات حین آموزش‌ها یا بعد از سپری شدن مدتی، علاوه بر بیماریهای جسمی فراوان دچار بیماریهای روانی و عصبی بی‌شماری می‌شوند که تنها نشان از یک چیز دارد، هوشمندی انسان نسبت به آنها به عنوان اشرف مخلوقات؛ غافل از اینکه برتری نسبت به حیوانات به معنی مالکیت بر سایر جانداران و شکنجه آنها نیست چراکه آنان نیز دردی را که انسان درک می‌کند می‌فهمند و عذاب می‌کشند.
نکته دیگر اینکه در بسیاری از کشورها برپایی سیرک‌هایی که در آنها از حیوانات برای خنده و سرگرمی استفاده می‌شود، تقریبا منسوخ شده و یا با مخالفت‌های دولتی و مردمی بسیار زیادی رو بروست.
شکنجه‌گاه‌ها تا کی فعال هستند؟
در همین ارتباط مسعود عالیخانی – مدیردفتر صید و شکار سازمان حفاظت محیط زیست به خبرنگار ایسنا می‌گوید: اخبار و تصاویری که از سیرکها و باغ وحش‌ها منتشر می‌شود مواردی نیست که مربوط به امروز باشد بلکه از سالیان گذشته چنین برخوردهایی با حیوانات وجود داشته اما چون در گذشته ارتباط زیادی بین مسئولان محیط زیست و مردم و خبرنگاران وجود نداشت این رفتارها انعکاس پیدا نمی‌کرد، علاوه بر آن حساسیت مردم در مسائل محیط زیستی به دلیل روشنگری مناسب در جامعه بالا رفته است.
به گفته وی، از ابتدا موضوع استفاده از حیوانات در اجرهای سیرک در دنیا نیز مرسوم بوده اما با فراز و فرودهایی در مساله توجه به حقوق حیوانات طی کرده استانداردهایی برای آن تعریف شده. به طور مثال در گذشته بسیاری از گونه‌ها برنامه اجرا می‌کردند اما اکنون سیرک‌داران به سمتی سوق پیدا کرده‌اند که از گونه‌های اهلی بیشتر استفاده کنند.
وی هچنین ارائه مجوز برای برپایی سیرکها را در ایران جزو مسئولیت‌های وزارت ارشاد اسلامی برمی‌شمارد و اضافه می‌کند: تنهاصدور اجازه استفاده از حیوانات در سیرکها به عهده سازمان محیط زیست است.
مدیر دفتر صید و شکار سازمان محیط زیست در همین ارتباط به دستورالعمل‌های سیرکها اشاره می‌کند و می‌گوید: در این دستورالعمل‌ها، تعریف سیرک، گونه‌های قابل نمایش، شرایط محل برگزاری، نما و وضعیت کلی سیرک قید شده بود که این دستورالعمل تا کنون مورد استفاده قرار می‌گرفت اما زمانی که آن را بازبینی کردیم به این نتیجه رسیدیم که دستور فعلی برای وضع امروز مناسب نیست و باید در آن بازنگری شود.
عالیخانی با بیان این که برای بازنگری دستورالعمل یادشده استانداردهای سیرکهای اروپا به خصوص سیرک ایتالیا را مورد مطالعه قرار دادیم، می‌افزاید: تا کنون 10 جلسه برای بازبینی این دستورالعمل با حضور ان .جی. اوها، دانشگاهها و استادان مدیریت حیات وحش و کارشناسان، همچنین نماینده‌ای از طرف دفتر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی برگزار شده تا بازبینی کامل با هدف تعریف یک استاندارد مناسب برای رسیدگی به وضعیت سیرکها تشکیل شود.
مدیر دفتر صید و شکار محیط زیست می‌گوید: در حال حاضر در مراحل نهایی تدوین دستورالعمل جدید هستیم که پس از برگزاری یک جلسه تکمیلی و نظرخواهی از چند کارشناس دامپزشکی حیات وحش بازبینی و پس از انجام این مراحل این دستور العمل در سازمان محیط زیست به نظرخواهی گذاشته می‌شود.
عالیخانی ادامه می‌دهد: سعی کرده‌ایم استانداردهای دستوالعمل تا حدودی سختگیرانه تعریف شود تا سیرکها به خود اجازه فعالیت به این شکل کنونی را ندهند.
وی در رابطه با تفاوت‌های این دستور نسبت به مشابه قبلی می‌گوید: در نسخه اخیر تعداد گونه‌ها و تعداد سرجمع حیوانات مورد استفاده در سیرک را محدود کرده‌ایم. همچنین فضای در اختیار حیوانات را به سمت استاندارد جهت داده‌ایم. علاوه بر این جانمایی بیش از یک حیوان در یک قفس ممنوع است و سختگیری‌هایی برای شرایط حمل و نقل آنان نیز اعمال خواهد شد.
او ادامه می‌دهد: حیوانات وحشی نیز باید در حداقل ممکن باشند و بیشتر به سمت استفاده از حیوانات اهلی و گونه‌هایی که در معرض خطر نبیتند باید حرکت شود.
مدیر دفتر صید و شکار سازمان محیط زیست همچنین تاکید می‌کند: می‌توانیم به طورکلی ادعا کنیم که با ابلاغ این دستورالعمل بخشی از سیرکها نمی‌توانند فعالیت خود را ادامه دهند و این نشان می‌دهد که ما در کاربازنگری موفق بوده‌ایم .
بیایید نظارت سازمان را از امروز به بعد ارزیابی کنیم
با انتشار هر فیلم و عکس و روایت از حیوان‌آزاری در باغ وحش‌ها یا مکانهایی که به نام باغ وحش فعالیت می‌کنند ، سیرکها و سایر مراکز تفریحی این سوال به ذهن بیننده متبادر می‌شود که چه کسی در سازمان محیط زیست جوابگوی این مسائل است؟
عالیخانی در این ارتباط هم می‌گوید: در گذشته فضا برای سیرکها آزاد بوده و به همین دلیل توجه زیادی به نوع فعالیت آنها نشده است اما از زمانی که تیم جدید روی کار آمده‌اند نظارت چارچوب بهتری پیدا کرده است.
مدیر دفتر صید وشکار سازمان محیط زیست می‌افزاید: از وقتی که مسئولیت را بر عهده گرفتیم نظارت را آغاز کردیم اما این نظارت با فراز و فرودهایی همراه بوده . در حال حاضر چک‌لیست‌هایی برای سیرکها آماده کرده‌ایم که یک تیم بر اساس آن در دروه های زمانی مشخص و نامشخص ارزیابی خود را اعلام کند تا با مستندات تصویری بانک اطلاعاتی از سیرکهای فعال را تکمیل کنیم.
وی همچنین با بیان اینکه بازدیدها نباید در دوره زمانی منظم باشد، می‌گوید: اگر واقعا اتفاقاتی که بین دو بازدید رخ می‌دهد اتفاقات مثبتی باشد اجازه فعالیت می‌دهیم و در غیر این صورت بر اساس ضوابط با متخلفان برخورد می‌شود.
مدیر دفتر صید و شکار سازمان محیط زیست همچنین با تاکید بر این که ساماندهی سیرکها زمان‌بر است، و به اقدام پایه‌ای نیاز دارد، می‌گوید: از سمن‌ها و نماینده دفتر حیات وحش، استادان دانشگاهها و دامپزشکان و حتی سیرک‌داران در بازنگری دستورالعمل مربوط به سیرکها نظرخواهی شده است.
سیرکها تنها مشکلات محیط زیست نیستند
معصومه ابتکار- معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست هم در این ارتباط می‌گوید: امکان تعطیلی یک شبه تمام سیرکهای کشور وجود ندارد؛ چراکه بسیاری از گونه‌های موجود در سیرکها از گونه‌های وارداتی هستند و نمی‌توانند به طبیعت بازگردند و هیچیک از باغ وحش‌ها نیز به نگهداری آنها علاقه‌ای ندارند.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست می‌افزاید: از طرف دیگر همچنان در کشور برای تاسیس سیرک تقاضا وجود دارد اما سازمان محیط زیست بر اساس بحث‌های کارشناسی به تدریج در ابتدا قوانین برپایی سیرکها را سختگیرانه‌تر کرده و در نهایت ظرف چند سال آینده برای جمع‌آوری این اماکن برنامه‌ریزی می‌کند.
ابتکار تصریح می‌کند: البته در حال حاضر و در جایی که بسیاری از گونه‌های حیات وحش طبیعی ایران در حال از بین رفتن هستند، سیرک تنها مشکل سازمان محیط زیست نیست اما افکار عمومی نسبت به این مسئله حساس شده و بسیاری از مردم خواستار جمع‌آوری هرچه سریعتر این اماکن هستند که بر همین اساس در قوانین و استانداردهای سیرکها و باغ وحش های سراسر کشور تجدید نظر کرده و ضوابط سختگیرانه‌تری را اعمال خواهیم کرد اما بیشتر از این وقت و انرژی خود را صرف مقوله سیرکها نخواهد کرد.
“سنگ مفت، گنجشک مفت”؛ این یک جمله پرکاربرد است که حیوان‌آزاری‌ای در آن ریشه دارد؛ در حالی که فرهنگ غنی ایرانی و اسلامی تاکید بسیاری بر حفظ محیط زیست و حقوق حیوانات دارند و اجداد ما آنها را به عنوان مخلوقات باری‌تعالی محترم می‌شمردند. در چنین جامعه‌ای و بعد از انتشار اخبار و تصاویر دردناک از حیوانات موجود در سیرک در کشور، همچنین در کشوری که مشکلات زیست محیطی‌اش آن‌قدر زیاد است که جان آدمیزاد دو پا را تهدید می‌کند و نمی‌توان برای آن کاری کرد، وظیفه سنگین تری بر عهده ما شهروندان وجود دارد؛ زیرا تجربه نشان داده بازنگری در دستورالعمل‌های اجرایی سیرک‌داران، نظارت دقیق یا هر خبر خوشی که مسئولان نوید آن را می‌دهند، هیچ یک به این اندازه کارا نخواهد بود که مراقب باشیم تا تفریحاتمان با زجر موجودات زنده و در نهایت تهدید حیات ماست، همراه نباشد.
