برای دیدن تصویر در اندازه اصلی روی آن کلیک کنید.
دیده بان حقوق حیوانات: چندسالی است که با نزدیک شدن به نوروز، مباحث مربوط به ماهی قرمز سفره هفت سین همه گیر می شود. نزدیک به یک دهه قبل عده ای برای کاهش درد و رنج این حیوان به بهانه نوروز، ماهی قرمز را موجودی آلوده و بیماری زا معرفی کردند! با رنگ باختن این دیدگاه، ماهی قرمز چینی و وارداتی شد، برخی برایش گونه جایگزین معرفی کردند و برخی تحریمش کردند، فارغ از اینکه عدم تمرکز بر مساله حقوق حیوانات و ارایه راهکارهای جانبی شرایط ماهی قرمز را بدتر کرده است.
ماهی قرمز و مسایل زیست محیطی
ماهی قرمز نمونه تزیینی شده کپورماهیان است و به شکل فعلی زیستگاه طبیعی ندارد. این ماهی در طول هزاران سال زندگی در کنار بشر در چین و ایران [خاستگاه اصلی محل تردید است] توسط ساکنین آسیای شرقی دچار تغییرات ظاهری شده و به مرور زمان تزیینی تر شده است.
ماهی قرمز مقاوم وهمه چیز خوار است و رهاسازی آن در زیستگاه های طبیعی توسط منجر به خورده شدن تخم، لارو و غذای گونه های دیگر توسط این گونه مهاجم شده و اثرات سوء بر گونه های بومی رودخانه ها و زیستمندان عرصه های طبیعی دارد.
در گذشته دید صرفا زیست محیطی برخی افراد و گروه ها، تلاش برای نجات ماهی قرمز هفت سین را نوعی احساس گرایی صرف تعبیر می کرد. منطق فعلی فعالان حقوق حیوانات و بررسی علمی، اخلاقی و منطقی این مساله در سال های اخیر منجر به اصلاح این دیدگاه شده است.
مسایل پزشکی
بر خلاف آنچه تا کنون برای کاهش خرید ماهی قرمز گفته شده است، در دهه اخیر هیچ مورد ابتلا به بیماری خاص که مستندا از ماهی به انسان منتقل شده باشد وجود نداشته است. تبلیغ بیماری زایی ماهی قرمزی که هرگز خطرناک پنداشته نمی شد، منجر به ایجاد واهمه اجتماعی و بدبینی به تمام حیوانات شهری نظیر سگ و گربه شد که نتیجه تاسف برانگیزی در موذی خواندن و برخورد با این حیوانات داشته است. همچنین مقبولیت اجتماعی حامیان حیوانات را با شک و تردید همراه کرده است.
مسایل اخلاقی
آزار و کشتن حیوانات امری غیر اخلاقی است. به دلیل وجود سیستم عصبی، جانوران درد و رنج را حس می کنند. نسبت به محرک های دردآور و آزارنده عکس العمل نشان می دهند و جهت ایجاد تغییر در شرایط آزارنده تلاش می کنند. این تلاش گاه به شکل فرار است و گاه به شکل برخورد متقابل (نیش زدن، گاز گرفتن و …) ماهی قرمزی که با شرایط فعلی تولید می شود، بر خلاف حق طبیعیش، امکان تلاش برای حفظ جان و موجودیتش را دارا نیست و در تنگ های محدود شیشه ای با تنگی نفس مزمن دست به گریبان است. به دلیل نگرش کالا گونه به آن در پروسه تولید و توزیع هیچ گونه توجهی به جان و آسایش این موجود نمی شود.
مسایل فرهنگی و تاریخی
مسایل تاریخی – فرهنگی مرتبط با ماهی قرمز نیاز به بررسی بیشتر و رسیدن به اجماع متخصصان دارد. برخی آن را موجودی وارداتی می دانند که 80 سال قبل وارد ایران شده و برخی سابقه ماهی قرمز در ایران را بیش از 2500 سال می دانند. گاه یک تابلوی نقاشی کمال الملک نقش سند تاریخی ایرانی نبودن ماهی قرمز هفت سین را بازی می کند و گاه تصویر کپور ماهیان بر ظروف مکشوفه تاریخی سند صدور این گونه از ایران به چین می شود. یا این حال گویا هیچ کشور حوزه نوروز تا کنون چنین رسمی نداشته است.
مسایل قانونی
هر سال سازمان حفاظت محیط زیست رسما اعلام می کند که فروش ماهی قرمز توسط توسط دست فروش ها و مراکز غیر مجاز اکیدا ممنوع است. با این حال مشاهدات روزمره سطح شهر نشان از عدم برخورد کافی و بازدارنده با این تخلف دارد. امکانات یگان حفاظت برای برخورد با میزان بالای خرید و فروش غیرقانونی ماهی قرمز کافی نیست. نیروهای انتظامی نیز عملا این جرم مشهود را نادیده می گیرند. شاید تربیت نیروی واکنش سریع در گارد سازمان و حذف بروکراسی صدور حکم ماموریت، همچنین صدور دستورالعمل های انتظامی مبنی بر برخورد ناجا با این تخلفات پاسخ قابل قبولی باشد در برابر این تخلف پر شمار. به هر روی نظارت و برخورد با سرشاخه ها منطقی تر و قابل کنترل تر به نظر می رسد.
مسایل مذهبی
هیچ نگرش دینی آزار و کشتن بی دلیل حیوانات را مجاز نمی داند. در دین اسلام بر محبت با جانداران تاکید بسیار شده است. روایات بسیاری از برخورد معصومین با آزار حیوانات وجود دارد و بخشی از نهج البلاغه به حقوق حیوانات اختصاص دارد. سیره معصومین سرشار از احترام به حق حیات جانداران بوده و پیامبر و ائمه توجه خاصی به رفاه حیوانات داشته اند.
در آیین کهن ایرانی، زرتشت نیز حق حیات جانداران گرامی داشته شده و رسوم قابل توجهی در زمینه حقوق حیوانات و رفاه حیوانات وجود دارد.
بر اساس ضوابط اسلامی ماهی قرمز حیوانی پاک محسوب می شود و حتی مدفوع، جسد و اعضای آن نیز نجس نیست.
مسایل آموزشی
ماهی قرمز ازمعدود حیوانات مورد تایید عموم اقشار ایرانی است. این موجود زیبا تنها حیوانی است که سالانه به خانه تمام ایرانیان وارد می شود و می تواند در صورت برخورد صحیح، بانی آموزش محبت به حیوانات برای کودکان باشد. عمر بالای این حیوان، کم آزار بودن و نیاز کمتر به رسیدگی روزانه در مقایسه با سایر حیوانات خانگی و همچنین هزینه پایین نگهداری آن، می تواند آن را به یکی از جذاب ترین و ماندگار ترین حیوانات خانگی تبدیل کند اما شرایط حاضر به گونه ای است که فرزندان ایران نه تنها ماهی را موجودی با قابلیت زندگی 40 ساله نمی بینند، بلکه با اشتباه و کم کاری بزرگتر ها، حامیان حیوانات و مسوولین، ماهی قرمز را در حد یک کالای تزیینی چند روزه می بینند.
خرید و فروش
حیوان به عنوان کالا به هیچ عنوان مورد تایید مجامع جهانی حامی حقوق حیوانات نیست. دید به حیوانات باید دید اخلاقی به یک موجود جاندار باشد که درد و رنج، گرسنگی و بیماری، ضربه و ایراد صدمات بدنی را درک می کند. به دلیل قیمت بسیار پایین ماهی قرمز و تولید انبوه آن، عملا تلاشی برای حفظ سلامت و جان ماهی نمی شود و با شلیک توپ آغاز سال نو، بازمانده ماهیها که برای فروشنده سودی ندارند به جوی خالی از آب یا مجاری فاضلاب سپرده می شوند تا بمیرند.
تولید صنعتی حیوانات
تولید صنعتی به مفهوم تولید انبوه در مراکز محدود مورد تایید هیچ ارگان فعال در زمینه حقوق حیوانات نیست. در فرایند تولید انبوه، حقوق، آسایش و رفاه تک تک حیوانات اهمیتی ندارد و این آمار تولید و خروج از مرکز پرورش است که اهمیت پیدا می کند. تولید میلیونی ماهی قرمز به صورت سالانه و آمار تاسف بار و غیر قابل باور از مرگ قریب به اتفاق این ماهی ها گواه بی دقتی در تولید و توزیع این جانداران است.
راه حل
ماهی قرمزیک شبه بر سفره هفت سین جای نگرفته است. منطقی است فعالان حقوق حیوانات با مدیریت زمان دار و برنامه ریزی شده به صورت اصولی برای اصلاح وضع موجود اقدام کنند. ایجاد ترس و برخورد صرفا احساسی اقدامی ناپایدار است که تبعات ناشناخته ای بر حقوق حیوانات در پی خواهد داشت.
در کوتاه مدت
باید تلاش شود با آگاهی رسانی عمومی از درد و رنج ماهی های تولید و توزیع شده کاسته شود. تا حد ممکن نسبت به تهیه و معرفی حوضچه های جایگزین اقدام شود. اقدام جدی جهت نظارت موثر بر نحوه تولید، توزیع و فروش ماهی قرمز انجام شده و مشروط به بازدارنده بودن جرایم و احکام قضایی، با فروشنده و توزیع کننده های غیر مجاز و غیر قابل نظارت برخورد جدی شود. از ایجاد جو دشمنی با اعتقادات عمومی جلوگیری شود. روش نگهداری صحیح و اصولی ماهی های توزیع شده تا پایان عمر طبیعی تبلیغ شود.
در میان مدت
اقدام عملی جهت اصلاحات فرهنگی، مصوبات قانونی بازدارنده آزار حیوانات، سیستم پایش و کنترل در تعامل با مراجع قانونی انجام شود. مطالعه جدی بر تاریخچه ماهی قرمز و نوروز انجام و اجماع صاحب نظران، مورخان و ایران شناسان در زمینه ماهی قرمز سفره هفت سین و امکان یا عدم امکان حذف آن از سفره هفت سین حاصل شود. نتیجه اجماع صاحب نظران فرهنگی اجرا و تهدید ایرانیت نوروز خنثی شود.
در بلند مدت
مسایل فرهنگی، آموزشی و اعتقادی که در کوتاه مدت غیر قابل تغییر هستند بررسی و هرگونه اشتباه موجود اصلاح شود. با انجام پایش و چک و بازرسی دقیق با هرگونه آزار، کشتار و نقض حقوق ماهی قرمز برخورد بازدارنده و قاطع شود.
دیده بان حقوق حیوانات به عنوان مرجع رسمی حقوق حیوانات معتقد است شرایط حاضر ماهی قرمز قابل قبول نیست. همچنین در صورت تشخیص صاحب نظران مبنی بر حضور ماهی قرمز بر سفره هفت سین، این حضور شرایطی دارد که در نظر گرفتن حقوق حیوانات و همچنین رفاه حیوانات در تمامی مراحل تولید، توزیع و نگهداری به عنوان کف خواسته های دیده بان حقوق حیوانات خواهد بود.
دیده بان حقوق حیوانات: یک بریتانیایی با پرداخت صدها دلار هزینه عمل جراحی، ماهی قرمز خود را که دچار یبوست شده بود درمان کرد.
صاحب این ماهی قرمز که در نورفولک واقع در شرق بریتانیا زندگی می کند ابتدا ماهی بیمار خود را به مرکز دامپزشکی شهر نورثوالشام برد تا دلیل بیحالی حیوان خانگیاش را بداند.
دکتر فی بتل در این مرکز دامپزشکی، بیماری ماهی قرمز را یبوست تشخیص داد و به صاحبش گفت که هزینه عمل جراحی حدود ۳۰۰ پوند، ۴۶۰ دلار، می شود.
خانم بتل با اشاره به مبلغی که صاحب ماهی قرمز برای درمان آن پرداخته می گوید: “در نهایت همه کسانی که حیوان خانگی دارند نسبت به سلامت حیوانات خود احساس تعهد می کنند.”
این دامپزشک علت یبوست ماهی قرمز را به وجود آمدن غده ای در شکم ماهی دانست که باید با عمل جراحی خارج می شد: “این یبوست ربطی نوع تغذیه ماهی نداشت.”
دکتر بتل پیش از شروع جراحی، ماهی قرمز را در آب حاوی مواد بیهوشکننده قرار داد تا پس از بیهوشی ماهی بتواند غده را خارج کند.
این عمل جراحی حدود یک ساعت به طول انجامید و دو پرستار خانم بتل را همراهی می کردند.
دکتر بتل می گوید: “یک پرستار مسئول وارد کردن گاز بیهوشی به لوله ای بود که از دهان و آبشش ماهی می گذشت، و پرستار دوم با ابزاری که در اختیار داشت ضربان قلب ماهی را تحت نظر داشت.”
به گفته این دامپزشک، پیش از شروع جراحی همه گزینه های دیگر با صاحب این ماهی قرمز مطرح شد اما سرانجام “او تصمیم گرفت که ماهیاش جراحی شود.”
دیده بان حقوق حیوانات/شاهین سپنتا*: نوشتاری که در پی میآید پاسخی است که با پیگیری دوستان درباره یادداشت روزنامه قانون زیر عنوان «ماهی قرمز، نه ایرانی است نه اخلاقی»، نوشتم. مقاله یاد شده در روزنامه قانون به شماره 384 در تاریخ سه شنبه 20 اسفندماه 1392 منتشر شده بود. این پاسخ علیرغم قولِ قبلی و اعلام آمادگی نویسنده آن برای مناظره و بر خلاف قانون در آن روزنامه منتشر نشد.
ماهی قرمز در سفره نوروزی پارسیان (زرتشتیان) شهر حیدرآباد هندوستان
سردبیر گرامی روزنامه قانون؛
در پاسخ به نوشتاری زیر عنوان «ماهی قرمز نه ایرانی است نه اخلاقی» که در آن روزنامه وزین شماره 384 به تاریخ سهشنبه 20 اسفندماه 1392 منتشر شد، نکاتی جهت اطلاع خوانندگان گرامی و نویسنده یادداشت تقدیم میشود. خواهشمند است برای پرهیز از دامن زدن به شایعات بیپایه و نگرانی خانوادهها و تشویش اذهان عمومی در آستانه نوروز، این پاسخ را طبق قانون مطبوعات در همان صفحه منتشر فرمایید:
1- پدیدههای فرهنگی یکشبه و با نامه و بیانیه شکل نمیگیرند که افرادی بخواهند با جمعآوری امضا یا نوشتن مقاله یا جنبش و یا کمپین رسانهای آنها را از پیکره فرهنگی جامعه حذف کنند. نهادن ماهی قرمز سفره هفت سین نیز از این قاعده مستثنی نیست.
2- مهمترین دلایلی که برای مخالفت با ماهی قرمز بیان میشود یعنی «ایرانی نبودن این سنت»، «آسیب رساندن به محیط زیست» و «بیماریزا بودن» و «غیراخلاقی بودن» عمدتاً شایعاتی بیپایه هستند که بارها از سوی کارشناسان حوزههای مختلف فرهنگی و علمی به آنها پاسخ داده شده است.
3- یکی از این اظهارنظرهای اشتباه، «عدم سابقه تاریخی آشنایی ایرانیان با ماهی قرمز و ورود این گونه جانوری در صد سال پیش از چین به ایران» است. اما بررسیهای اخیر نشان میدهد که ایرانیان بیش از 2500 سال پیش با انواع کپورچه که ماهی قرمز هم یکی از آنهاست، آشنایی داشتهاند. یکی از این نمونهها، تندیسک ماهی قرمز مربوط به دوران هخامنشی است. این تندیسک طلایی یکی از اشیاء «گنجینه آمودریا» است که از محوطه باستانی «تخت قباد» به دست آمده است.
4- ماهی قرمز در دهها سند معتبر تاریخی حضور فعال و پررنگ دارد که نشان از دیرینگی آشنایی ایرانیان با ماهی قرمز است که برای نمونه میتوان به ظروف دوره ساسانی که همزمان با نوروز نقش شدهاند و یا قالیهای باغی و درختی ایرانی اشاره کرد که در موزههای بزرگ فرش نگهداری میشوند و صرف نبودن آن در یک تابلوی نقاشی – به دلایل نامعلوم – نمیتواند دلیل کافی بر نوظهور بودن آن باشد.
با وجود دهها سندی که ارتباط بین ماهی و نوروز را نشان میدهد، نویسنده محترم یادداشت نوشتهاند: «در این چند ساله هیچکدام از منتقدان نتوانستهاند کوچکترین مدرکی درباره حضور تزئینی ماهی قرمز در سفره هفتسین ایران در طول تاریخ ارائه دهند.»
نویسنده این مطلب به این نکته توجه نکردهاند که فرم امروزی بسیاری از آیینهای ما در متون تاریخی نیامده هرچند که دارای ریشههای تاریخی و فرهنگی هستند. برای این که ذهن ایشان در این مورد روشن شود از ایشان میپرسیم که اصلا عبارت «سفره هفت سین» و ترکیبات آن در کدام متن تاریخی یا ادبی کهن آمده است؟ و در میان دهها سند و مدرکی که در قالب نوروزنامه، سفرنامه و نقاشی از سدههای گذشته درباره نوروز به دستمان رسیده است، (بجز تابلوی کمال الملک که مربوط به دوره معاصر است) کدام یک اشارهای واضح به سفره هفت سین داشتهاند؟
بنابراین باید توجه داشته باشید که فرم امروزی پدیدههای فرهنگی را نمیتوان و نباید در لابلای متون تاریخی جستجو کرد و تنها بنمایهها هستند که ردشان در اسناد تاریخی دست یافتنی است، چون پدیدههای فرهنگی و اساسا ساختار فرهنگی یک ملت در گذر سدهها و هزارهها شکل گرفته و عناصر فرهنگی دوران معاصر نیز بخشی از این کلیت فرهنگی هستند که متناسب با زمان به ساختار کهن و اصلی افزوده شدهاند.
5- نویسنده یادداشت مذکور پرسیده است که «حیوانات بسیاری در اساطیر ایران جایگاه برجستهتری از ماهی قرمز دارند. اما چگونه از میان آن همه، ماهی قرمز را باید با نوروز مرتبط کرد؟» در پاسخ به ایشان میتوان گفت: ماهی، نام برج دوازدهم سال و معادل اسفند ماه است و در هنگام تحویل سال، سال از برج حوت یا ماهی به حمل یا بره تحویل میشود. نکته مهم این که تقویم هجری شمسی بُرجی تا سال 1304 خورشیدی در ایران رواج داشته است و هنوز نیز نفوذ این تقویم را در سالنماهای کشور میتوان دید چنان که تصویر نمادهای این «برج»های دوازدهگانه هنوز نیز در سالنماها چاپ میشود.
نام ماههای «گاهشماری هجری شمسی برجی» برگرفته از نام 12 صورت فلکی منطقةالبروج است و از همین روی «بُرج» نامیده شدهاند. نام برجهای دوازدهگانه به ترتیب عبارت بودند از : «حمل، ثور، جوزا، سرطان، اسد، سنبله، میزان، عقرب، قوس، جدی، دلو و حوت». اگرچه این نامها ظاهری عربی دارند اما ریشه کاملا ایرانی دارند و در برخی ار متون کهن که آگاهیهایی از ایران باستان به ما میدهند، میتوان نامهای ایرانی این برجهای دوازدهگانه و نگاه ایرانیان به آنها را به خوبی دریافت. برای نمونه در کتاب «بندهش» که متنی به زبان پارسی میانه (پهلوی ساسانی) است، در بخش دوم با عنوان «درباره فراز آفریدن روشنان» درباره برجهای دوازهگانه میخوانیم: «اورمزد در میان آسمان و زمین روشنی را آفرید. [نخست] ستارگان اختری و نیز نااختری را ، سپس خورشید را [آفرید] . چنین گوید: نخست سپهر را آفرید و ستارگان اختری را بر آن گماشت. [ستارگان] مایهور این دوازدهاند که نامشان بره، گاو، دوپیکر، خرچنگ، شیر، خوشه، ترازو، کژدم، نیم اسپ، بز، دلو و ماهی است … ». البته در متون گوناگون به جای « خوشه » از « دوشیزه »، به جای «دلو» از «آبریز» یا «سقا» یا «دول»، به جای «نیم اسب» از «کمان» یا «قوس» و به جای «ماهی» از «دوماهی» نیز استفاده میشود.
توجه به دو سند تاریخی که در زیر به آن اشاره میکنیم، در اثبات این ارتباط مهم است. جامی در بیتی سروده است: «تپد حوت گردون ز حسرت چو بیند / که ماهی در آن حوض باشد شناور » ( جامی ) و یا «روز شنبه … خورشید به نقطه اعتدال رسیده، از برج حوت به برج حمل تحویل میشود .» (افضل الملک).
6- نویسنده محترم بار دیگر ادعای بیاساس بیماریزا بودن ماهی قرمز را مطرح کردهاند بدون این که حتی از بیماری مشخصی نام ببرند یا اطلاعی از نحوه انتقال بیماری های زئونوز داشته باشند. فقط بر اساس برداشت اشتباه از چند هشدار بهداشتی که میتواند در هر موردی حتی خوردن میوه و سبزی مصداق داشته باشد، نوشتهاند: «نه تنها تماس دست کودک با بدن ماهی قرمز میتواند در انتقال بیماری به کودک موثر باشد، بلکه آلودگیهایی که از طریق فضولات ماهی وارد آب میشود نیز میتواند باعث ایجاد برخی از انواع بیماریهای پوستی شود.»
در این ارتباط بار دیگر تاکید میکنیم که بسیاری از هشدارهایی که معمولا در آستانه نوروز درمورد خطر بیماریزا بودن ماهیهای قرمز توسط رسانههای غیر مسئول و افراد غیرکارشناس منتشر میشود پایه و بنیاد کارشناسی و علمی ندارد. برای نمونه، گفته میشود که در اثر تماس با ماهی قرمز احتمال ابتلا به بیماریهایی همچون «پسوریازیس» و «سالمونلا» و «سل پوستی» وجود دارد. این در حالی است که بیماری «پسوریازیس» توسط ماهی به انسان سرایت پیدا نمیکند و یک بیماری «خود ایمنی» است که به صورت ژنتیکی انتقال مییابد و حتا از انسانی به انسان دیگر نیز به صورت افقی قابل انتقال نیست. همچنین تاکنون گزارشی از آلوده شدن به مایکوباکتریوم ها با منشاء ماهی قرمز سفره هفت سین و ابتلا به «سل پوستی» ثبت نشده است. در ضمن جامعه دامپزشکان ایران نیز بارها در بیانیههای خود تاکید کرده است که ماهیان قرمز ناقل باکتری سالمونلا نیستند. این متخصصان تاکید کردهاند: «اگر چه انتقال باکتری سالمونلا به عنوان یک بیماری مشترک میان انسان و حیوان از طریق منابع آبی آلوده تحت شرایط خاصی وجود دارد، اما احتمال انتقال آن از طریق ماهی غیر محتمل است.»
7- موضوع غیر اخلاقی بودن یا نبودن خرید ماهی قرمز نیز به نظر میرسد که نمیتواند دست آویز محکمی برای ماهی ستیزان باشد چون اساساً نگاه افراد به پدیدههای فرهنگی و اجتماعی نسبی است. هیچکس نمیتواند ادعا کند که نگاه او به این مسائل باید معیار اصلی و تعیین کننده باشد و لزوماً همه کسانی که همچون او نمیاندیشند اندیشه و منشی خارج از چارچوب اخلاق دارند.
پدیدههای فرهنگی از چنان پیچیدگی برخوردارند که به راحتی نمیتوان خط کش به دست گرفت و آن ها را دو دسته اخلاقی و غیر اخلاقی دسته بندی کرد. از آنهایی که ادعای غیراخلاقی بودن نگهداری از ماهی قرمز هفتسین را دارند باید پرسید که در راستای افزایش آگاهی مردم برای نگهداری درست از ماهیها کدام گام را برداشتهاید؟ آیا پاک کردن صورت مساله که راحتترین و کوتاهترین راه است لزوما بهترین راه نیز برای رسیدن به مقصود هست؟ حتی شما برای ترساندن مردم به دروغ بحث بیماری زا بودن ماهی قرمز را مطرح نمودید و آیا دروغ پردازی از نگاه شما کاری اخلاقی است؟
8- نگاهی به آمار پرورش ماهیان زینتی از جمله ماهی قرمز در سالهای گذشته و مقایسه آنها نشان میدهد که آمار پرورش این ماهیها هر سال نسبت به سال گذشته رشد چشمگیری داشته و این موضوع نشان میدهد که نه تنها تبلیغات ماهیستیزان برای حذف ماهی قرمز بین مردم موثر نبوده است بلکه با بالاتر رفتن سطح آگاهیهای بهداشتی مردم و گرایش روز افزون آنها به تاریخ و فرهنگ ایران، هرسال بیش از گذشته در حفظ و پاسداشت آیینهای ایرانی کوشا هستند.
9- البته حامیان حیوانات و دلسوزان محیط زیست و حقوق حیوانات به دور از هرگونه بحث احساساتی و بیمنطق بارها اعلام کردهاند: به منظور رعایت بیشتر حقوق ماهیهای قرمز پیشنهاد میشود: افرادی که از آگاهی لازم و لوازم مناسب جهت نگهداری ماهی قرمز برخوردار نیستند از این کار صرف نظر کنند یا بر آگاهی خود درباره اصول اولیه نگهداری از این موجود زیبا بیافزایند.
* دامپزشک، موسس انجمن حمایت از حیوانات اصفهان و پژوهشگر جشنهای ملی/ انتشار یافته در ایران نامه.
دیده بان حقوق حیوانات/امیر هاشمی مقدم*: چند سالی میشود که ماهی قرمز بهعنوان نماد نوروز و سفره هفتسین، جای خودش را در خانههای ایرانیان باز کردهاست. رسانههایی که وظیفهشان آگاهیرسانی است، عمدتاً خودشان دارند فرهنگی نادرست را ترویج میدهند و حاضر نیستند کمی خلاف جریان آب شنا کنند. چرا که ممکن است خلاف ذائقه مشتریان (یا همان مخاطبان) باشد و بنابراین مشتریان را از دست بدهند، اما چرا ماهی قرمز نباید خرید؟ دهها دلیل برای این کار وجود دارد که در اینجا برخی از مهمترینها را در چهار دسته «ایرانی نبودن این سنت» «آسیب رساندن به محیط زیست» «بیماریزا بودن» و نهایتاً و مهمتر از همه، «غیراخلاقی بودن این عمل» مورد بررسی قرار خواهیم داد.
دیده بان حقوق حیوانات: محصول جایگزین ماهی قرمز سفره هفت سین تولید شد.
یک شرکت تولید کننده محصولات چوبی، با تولید بسته ماهی قرمز چوبی تلاش کرده است از مرگ و میر ماهی های هفت سین بکاهد. این محصول با قیمت 11 هزار تومان از فروشگاه اینترنتی این مجموعه قابل خرید است.
هر ساله میلیون ها ماهی قرمز کوچولو برای اینکه جایی در تنگ های زیبا بر سر سفره های هفت سین ایرانیان داشته باشند در روزهای پایانی سال خریداری میشوند و اکثر ماهی قرمز های کوچک به علت نگهداری نادرست در همان روزهای آغازین سال که همه مشغول شادی هستند، در غم و تنهایی میمیرند! واقعا غم انگیز است. این درحالیست که عده ای معتقدند ماهی قرمز جزء فرهنگ هفت سین ایرانی نبوده و این سرخی ماهی های قرمز از فرهنگ چین وارد هفت سین ایرانی ها شده است. عده ای نیز معتقدند که ماهی قرمز کوچک عنصری جدا نشدنی از سفره هفت سین ایرانی ها است و بدون آن عید نمی شود.
ماهی قرمز کوچک چوبی سر سفره هفت سین چوبیتابا تمام این عقاید باز هم ماهی قرمزهای کوچک قربانی سهل انگاری ما می شوند و جان خود را برای شادی شب عید ما میدهند. ولی آیا حتی اگر هم از رسوم هفت سین باشد، بهتر نیست که برای حمایت از جان این موجودات کوچک و فرهنگ سازی برای نسل های بعد به فکر این باشیم که ماهی قرمز نخریم؟
چوبیتا برای اینکه سهمی در این فرهنگسازی داشته باشد و در عین حال سرخی را بر سر سفره های هفت سین ایرانیان بیاورد و به عقاید همه گروه ها احترام بگذارد، اقدام به تولید ماهی قرمز چوبی برای سفره های هفت سین کرده است و توانست با شعار: “ماهی کوچک من هرگز نمی میرد” محصولی عرضه کند تا سرخی را بر سر سفره های هفت سین بیاورد و برای کسانی که باور به وجود ماهی قرمز بر سر سفره هفت سین دارند، جایگزینی زیبا پیشنهاد دهد. ماهی قرمز چوبی کوچک در تنگ چوبی خود تا ابد زنده خواهد ماند. با خرید ماهی چوبی، میتوانید قدمی در کمک به حفظ این موجود دوست داشتنی بردارید و با معرفی آن به دوستان خود، میتوانید سهمی بیشتر در این فرهنگ سازی داشته باشید.
دیده بان حقوق حیوانات: به گزارش موج، ماهی قرمز که همه ساله میهمان سفره هفت سین ایرانیان است، در گروه ماهیان زینتی طبقه بندی می شود. اما تولیدکنندگان ماهیان زینتی به هیچ وجه به تولید این ماهی نمی پردازند.
رییس اتحادیه پرورش دهندگان ماهیان زینتی پیش از این گفته بود که به دلیل عدم صرفه اقتصادی تولید ماهی قرمز، تولیدکنندگان ماهیان زینتی کمتر تمایل به تولید این دسته از ماهیان زینتی دارند.
مسعود صالحی اعلام کرده بود که ماهی قرمز در استخرهای خاکی شمال کشور و در مزارع میوه پرورش می یابند. اما به رغم این سخنان، کارشناس مسئول تکثیر و پرورش ماهیان زینتی شهرستان بابلسر، کاشان و اصفهان را قطب تولید ماهیان زینتی می داند.
وی در پاسخ به این سئوال که چطور شهر خشکی نظیر کاشان تولیدکننده ماهی قرمز است، می گوید: در مناطق خشکی نظیر اصفهان، مردم به دلیل دوری از طبیعت، سعی می کنند فضای سبز و محیط طبیعی را به خانه های خود ببرند. شاید به همین خاطر است که در استان های شمالی، فروش ماهیان زینتی و گل و گیاه آپارتمانی بسیار کم است. اما در مناطق خشک، تقاضا برای آن زیاد و تولید را به صرفه کرده است.
صالحی با اشاره به اینکه واحدهای کوچکی در مازندران ماهی قرمز تولید می کنند، بیان می دارد: این واحدها، تولید انبوهی ندارند، بنابراین از سازمان شیلات نیز مجوز فعالیت نمی گیرند.
سالانه 5 میلیون ماهی قرمز برای تامین نیاز بازار تولید می شود و گردش مالی این بخش حدود 20 میلیارد تومان است.
به گفته رییس اتحادیه پرنده و ماهی فروشی نیمی از ماهیان قرمز تولیدی تا قبل از بازار رسانی از بین می روند.
اگرچه مهدی یوسفی خانی بر این باور است که امسال برای تامین ماهی قرمز مشکلی در بازار وجود ندارد اما محمد حسین گیلانپور تولیدکننده ماهی قرمز در بخش سنگر استان گیلان، این گفته را رد می کند.
این تولیدکننده ماهی قرمز با اشاره به اینکه امسال علیرغم آنکه سعی شده تا شرایط پرورش ماهی قرمز مشابه سال گذشته باشد، می گوید: متاسفانه میزان تولید ماهی قرمز در سال جاری بسیار کمتر از سال قبل بود.
وی ادامه می دهد: از هر استخر بین 10 تا 15 هزار ماهی قرمز گرفته شد. تلفاتی هم در استخرها مشاهده نکردیم اما این میزان برداشت تقریبا یک چهارم سال قبل است.
گیلانپور بهای ماهی قرمز خریداری شده از تولیدکننده را بین 350 تا چهار هزار تومان اعلام کرد.
ماهی قرمز از دسته کپور ماهیان است. این ماهی عمدتا در استخرهای خاکی که برای پرورش این دسته از ماهیان مناسب است، پرورش می یابد. دوره پرورش ماهی قرمز از 15 اردیبهشت آغاز و تا ابتدای اسفند ادامه می یابد. این آبزی در طول دوره پرورش هیچ واکسنی دریافت نمی کند. واحدهای پرورش دهنده ماهی قرمز، مجوز فعالیت خود را از شیلات دریافت می کنند. خرد و پراکنده بودن بخشی از واحدهای تولیدی سبب می شود کمتر تحت پوشش نظارت های بهداشتی از سوی دامپزشکی قرار گیرند. بنابراین همه ساله توصیه ها و هشدارهایی از سوی سازمان دامپزشکی برای مقابله با انتقال احتمالی بیماری های مشترک بین ماهی قرمز و انسان، در رسانه ها منعکس می شود. اما متاسفانه کمتر به مسایلی نظیر توجه به افزایش طول عمر ماهی قرمز و ارایه راهکارهایی برای بیشتر زنده ماندن این میهمانان نوروزی ارایه می شود.
باید توجه داشت که ماهی قرمز در ایام نوروز میهمان منازل ایرانیان است اما پس از اتمام نوروز، اگر قصد نگهداری از این میهمانان را نداریم باید آنها را در استخرهای محصور و اماکنی که بوسیله سازمان دامپزشکی برای رهاسازی ماهی معرفی می شود، آزاد کرد. رها کردن ماهی قرمز در آبهای آزاد مخاطرات زیست محیطی فراوانی به همراه دارد.
دیده بان حقوق حیوانات: رسم استفاده از ماهی قرمز در سفره هفت سین، منجر به مرگ تعداد زیادی از این جانداران در آغازین روزهای سال می شود.
دیده بان حقوق حیوانات: «ماهی قرمز خود را درست نگهداری کنیم»، عنوان پوستری است که امسال انجمن صنفی مسئولان و بازرسان بهداشتی دامپزشكي استان اصفهان در آستانه نوروز منتشر نموده است. این پوستر آموزشی در بازارچه ها و فروشگاه هایی که ماهی قرمز نوروزی را به مردم ارائه می دهند، توزیع و نصب شد تا با آموزش شهروندان، از آسیب های ناخواسته به این مهمان کوچک نوروزی سفره های هفت سین کاسته شود.
به گزارش انجمن وت، دکتر فرهاد حکیمانه رئیس هیات مدیره انجمن صنفی مسئولان و بازرسان بهداشتی دامپزشکی استان اصفهان در این مورد گفت: « با توجه به این که بسیاری از خانواده های ایرانی یک یا دو تا از این ماهی های زیبا را برای سفره هفت سین خود می خرند و بچه ها نیز علاقه زیادی به تماشا و نگهداری از ماهی قرمز دارند ما در راستای حمایت از این موجود زنده و رعایت بهداشت عمومی، با هدف آموزش مردم و آگاهی رسانی برای نگهداری درست از آنها، این پوستر را منتشر نمودیم.»
یکی از شهروندان اصفهاني به نام مجيد 12 ساله كه به هنگام خريد ماهي قرمز با اين پوستر آموزشي روبرو شده، مي گويد: «بجز يكي دو مورد بقيه را نمي دانستم. من شنيده بودم اگر در تنگ ماهي يخ بياندازيم يا آن را در يخچال بگذاريم عمر ماهي بيشتر مي شود. يا شنيده بودم اگر چند ساعت در روز ماهي را زير نور مستقيم خورشيد بگذاريم رنگش قرمزتر مي شود اما حالا فهميدم كه همه اينها غلط بوده.»
فريبرز، 38 ساله ، یکی از فروشندگان ماهی قرمز در اصفهان، که این پوستر را برابر دید خریداران نصب نموده، در این مورد به خبرنگار انجمن وت گفت: «در سال های قبل تبلیغات زیادی برای حذف این ماهي ها از سفره هفت سین شد، غافل از این که میلیون ها نفر به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از پرورش و فروش آنها امرار معاش می کنند و این ماهی ها جای خود را در اقتصاد نوروزی این خانوارها دارند. البته تبلیغات منفی سال های اخیر خوشبختانه تاثیری در فروش ما نداشته و با توجه به وضعیت اقتصادی این روزهای اکثر خانواده های ایرانی، تولید و فروش ماهی قرمز اگر بیشتر نشده باشد کمتر نشده است.»
وی ادامه داد: « نوشتن توصیه های بهداشتی در سایت ها یا روزنامه ها خوب است اما کافی نیست. خیلی از مردم که برای خرید این ماهی ها به ما مراجعه می کنند، واقعا بلد نیستند که چگونه باید به آنها غذا بدهند یا در چه میزان آب و با چه دمایی آنها را نگهداری کنند. حتی خیلی ها فکر می کنند که این ماهی ها نیاز به غذا ندارند.»
این فروشنده ماهی قرمز افزود: «در این چند سال ندیدم که هیچ اداره اي برای بهتر شدن نحوه حمل و نقل این ماهی ها از استخرهای پرورش تا محل فروش، روش بهتری به توزیع کنندگان پیشنهاد کرده باشد واگر در حین حمل و فروش هم اصول را رعایت کنیم از تلفات این ماهی ها قبل از فروش و بعد از خرید به نحو چشمگیری کم می شود.»
گفتنی است، پیش از این نیز پوسترهایی آموزشی با موضوع «آشنایی با تب خونرزی دهنده کریمه کنگو» و همچنین «روز 14 مهرماه، روز دامپزشکی» برای معرفی بیشتر حرفه دامپزشکی نزد عموم مردم، توسط این انجمن منتشر شده بود.
دیده بان حقوق حیوانات: ماهی قرمز نماد برج (حوت) یا برج ماهی در گاه شماری شمسی برجی است. حوت صورت دوازدهم از صورت فلکی منطقه البروج است که در نیم کره شمالی آسمان به شکل ماهی تجسم شده و در اصطلاح گاهشماری برج دوازدهم از برجهای دوازده گانه پس از دلو و پیش از حمل برابر اسفند است.
به گزارش باشگاه خبرنگاران ماهی قرمز که تاریخچه 2500 ساله را پشت سر نهاده به عنوان قدیمیترین ماهی خانگی و زینتی به شمار مي آید در روزهای پایانی سال در دست پیران، جوانان و کودکان مشاهده میشود زیرا همه معتقدند که وجود ماهی نشانه برکت و پیروزی و سرزندگی است، در میان استقبال مردم از ماهی قرمز بیش از ماهی سیاه است زیرا قرمز نماد قدرت آرامش، تولد دوباره و نشانهای از سرخی خورشید بوده و رنگ سیاه نشانه غم و اندوه، تاریکی و یادآور مرگ است. علاوه بر آنکه رنگ زیبای این موجود آرامش را به انسان هدیه میدهد، تحرک و شور و شوقش باعث تحرک و شادابی کودکان نیز میشود.
در کشور چین با فرار رسیدن عید ماهی قرمز را رها میکنند تا زندگی جریان یابد ولی ما این ماهی زیبا را که نماد مینوی زندگی است در تنگ بلورین اسیرش میکنیم و همزمان با رشد سبزههای سفره هفتسین و باروری زمین هر روز او را به مرگش نزدیکتر میکنیم.
عمر این مهمان آبزی سفره هفتسین بین 12 تا 20 سال بوده که در شرایط مطلوب به 30 سال نیز میرسد اما حالا دراین تنگهای بلورین حتی شاید به یک روز هم نرسد.
گفتنی است: هر ساله در ایام نوروز حدود 5 میلیون قطعه ماهی قرمز به خاطر رنگ و لعاب سفره هفتسین و نگهداری درون ظروف دهانه تنگ و خیلی کوچک یا با رنگ تیره که مانع از ورود نور و اکسیژن میشود میمیرند در صورتیکه که اگر آنها را درون ظروف شیشهای بزرگ و دهان گشاد با رنگ روشن نگهداری کنیم، علاوه بر آنکه بر عمرشان میافزایییم میتوانیم در 13 فروردین به منزلگاه طبیعیشان باز گردانیم تا دریچهای برای شناخت بیشتر آئینهای نوروزی باشند.
دیده بان حقوق حیوانات: هر سال در آستانه سال نو، فعالان و مسئولان محیطزیست نسبت به خرید و فروش ماهی قرمز، سمندر لرستانی، لاکپشت و… هشدار میدهند.
به گزارش همشهری آنلاین در این میان برخی نهادها ازجمله شهرداری تهران با تمهیداتی تلاش میکنند مانع مرگ این حیوانات شوند اما هنوز سازوکاری برای مقابله با این رسم نادرست وجود ندارد. از همین رو، دوستداران محیطزیست، بهویژه حامیان حیوانات تلاش میکنند به شیوههای گوناگون ضمن اطلاعرسانی مانع از این رسم نادرست شوند. آنچه در پی میآید مطلبی است در همین زمینه به قلم مجید چاکری یکی از حامیان حیوانات.
براساس آمارهای غیررسمی سالانه دهها میلیون قطعه ماهی قرمز در کشور تولید و برای عرضه روانه بازار میشوند تعدادی بیشماری از آنها طی فرایند تولید، توزیع و انتقال با درد و رنج فراوان میمیرند و بقیه هم که به خانههای ما میرسند با گذشت چندماه از جشن نوروز تلف میشوند. این بدان معناست که هرساله برای برگزاری این رسم به دهها میلیون ماهی درد و رنج فراوان وارد شده و در انتهای راه نیز همه آنها نابود میشوند. با نگاهی به این آمار متوجه میشویم هر سال در آستانه سال نو حدود 10 میلیون قطعه ماهی قربانی آیینی مرتبط با جشن سال نو میشوند که هدف آن بزرگداشت زندگی و رویش مجدد است!
خرید و فروش و حق مالکیت بر حیوانات
حامیان حیوانات معتقدند درصورت خرید و فروش حیوانات باید با آنها با محبت و احترام رفتار کرد و شخص خریدار باید شرایط نگهداری صحیح از آن موجود را فراهم کند. این درحالی است که اکثر ما ماهی قرمز را بهعنوان یک کالای بیارزش میشناسیم و با توجه به هزینهای که برای آن میپردازیم خود را مالک زندگی او میدانیم. درواقع این نگاه باعث شده که این موجودات زیبا جایگاه خود را بهعنوان موجود زنده لایق احترام ازدست داده و به موجوداتی همسنگ مبل، مجسمه و… تبدیل شوند. در اغلب موارد در خانههای اکثر ما حتی شرایط برای تأمین نخستین نیازهای زندگی ماهی قرمز نیز وجود ندارد اما ما بیتوجه به این موضوع و تنها بهدلیل اینکه از داشتن ماهیهای قرمز در منزل لذت میبریم آنها را میخریم و ضمن شکنجه، مرگ زودهنگام ماهیهای قرمز را رقم میزنیم. حامیان حقوق حیوانات خرید و فروش و هرنوع برخورد کالاگونه با حیوانات را غیراخلاقی میدانند و با اصل تولید حیوانات برای فروش مخالف هستند و این اقدام را نقض حقوق حیوانات میدانند.
جایگزین کردن سایر حیوانات به جای ماهی قرمز در هفت سین
با ایجاد بازار خرید و فروش ماهیقرمز در اواخر هر سال، شرایط برای سوءاستفاده سودجویان هموار میشود تا آنجا که علاوه بر ماهی قرمز، به فروش جاندارانی چون سمندر، ماهی فایتر، مار، لاکپشت و… اقدام میکنند. بسیاری از افراد نیز این موجودات زیبا را میخرند وبرخی نیز این موجودات را جایگزین ماهیقرمز میکنند.
حامیان حیوانات معتقدند اگر قرار است با این کار ظلم به ماهی قرمز کمتر شود این عمل اقدامی نسنجیده است زیرا به جای ماهیقرمز، موجود دیگری قربانی میشود. بدیهی است هدف از حذف ماهی قرمز، پایان دادن به چرخه تولید، عرضه و نگهداری این موجود با هدف پیشگیری از ظلمی است که در حق این موجودات روا میشود. براین اساس، هر موجود دیگری هم که جایگزین ماهیقرمز شود بازهم گروههای حامی حیوانات و حمایت از حقوق حیوانات برای پایان دادن به این ظلم تلاش خواهند کرد.
در واقع کسانی که اقدام به جایگزینی ماهی قرمز میکنند احتمالا این کار را نه با هدف حمایت از ماهی قرمز بلکه تنها برای ارضای حس تملکطلبی خود انجام میدهند. در واقع آنها میخواهند حتما موجودی را بخرند و فرقی هم نمیکند که آن موجود ماهی قرمز باشد یا موجود درحال انقراضی همچون سمندر لرستانی.
زندگی را عیدی میدهیم
امسال شماری از گروههای حامی حقوق حیوانات با تشکیل کمپینی با عنوان «زندگی را عیدی میدهیم» کوشیدهاند ضمن فراخوان آثار و تعیین جوایزی برای آثار برتر، در این زمینه گامهای جدیتری بردارند. هدف گروههای حمایت از حیوانات مخالفت با خرید و فروش ماهیقرمز و حذف سیستمی است که حتی در بهترین حالتهای مورد تصور برای آن، باعث زندانی بودن، تحت تملک بودن، حیوان خانگی بودن و. . . یک موجود زنده میشود. در واقع گروههای حمایت از حیوانات و حمایت از حقوق حیوانات با تلاش برای رهایی ماهی قرمز از این سیستم میخواهند جلوی شکنجه و کشتار سالانه این موجود زیبا را بگیرند و احتمالا به همین دلیل است که نام زندگی را عیدی میدهیم را برای پویش خود انتخاب کردهاند.
دیده بان حقوق حیوانات/ سپهر سلیمی: چند سالی است همزمان با نزدیک شدن به نوروز، کمپین هایی در مخالفت با خرید ماهی قرمز سفره هفت سین به راه می افتد. نخستین بار دعوت به نخریدن ماهی از سوی گروهی مطرح شد که مدعی بود ماهی قرمز حیوان بسیار خطرناکی است و تماس با آن می تواند منجر به بیماریهای پوستی خطرناک و بعضاً مرگ شود. این ادعا یکی دو سالی باعث ایجاد وحشت عمومی از این حیوان شد ولی پس از یکی دوسال و با مشخص شدن ادعاهای دروغ در این خصوص، تب ماهی نخریدن فروکش کرد. هر چند که بقایای این ادعای نادرست همچنان در ذهن شهروندان ایرانی باقی مانده است.
پس از آن به تدریج ادعاهایی در خصوص ایرانی نبودن ماهی قرمز این حیوان مطرح شد. در این هیاهو عملکرد دوستداران و حامیان حیوانات به دو گروه مشخص طبقه بندی شده است. گروه نخست عده ای بودند که همزمان با جریانات ایجاد شده، شعار تحریم ماهی قرمز را سر دادند و شهروندان را به نخریدن ماهی قرمز دعوت می کردند و گروه دوم کسانی بودند که آموزش نحوه نگهداری ماهی قرمز و آشنایی با این حیوانات را موثرتر از تحریم و نخریدن ماهی قرمز می دانستند.
در این میان گروهی که شعار تحریم می دادند پر تعداد تر بودند زیرا علاوه بر حامیان حیوانات، گروه های دیگری که به هر دلیل با حیوانات خانگی و نیز سنت های نوروزی مشکل داشتند در جمع تحریم کنندگان حاضر بودند. ضمن اینکه همیشه تحریم کردن و پاک کردن صورت مساله قطعاً آسان تر از آموزش بوده و است.
نگارنده در این سالها به پشتوانه حضور در انجمن حمایت از حیوانات اصفهان که همراه با برگزاری کلاس های متعدد آموزشی در خصوص ماهی قرمز در مهدکودک ها، مدارس، فرهنگسراها، مساجد،… و نیز انتشار ده ها هزار برگ بروشور و پوستر و تهیه لوح فشرده آموزشی، انتشار مقالات و گفتگوهای فراوان در رسانه های مختلف و از همه مهمتر برگزاری سه طرح بزرگ جمع آوری ماهی قرمز و دو طرح فرهنگی ماهی قرمز در 5 سال متوالی بوده است، مطالب متعددی در خصوص ماهی قرمز سفره هفت سین نوشته ام.
با این حال شوربختانه همچنان جو غالب در خصوص ماهی قرمز حکم به تحریم این حیوان می دهد و همچون سالهای گذشته شاهد کپی پیست مطالب قدیمی در خصوص نخریدن ماهی قرمز هستیم. به نظر می رسد پس از گذشت حدود یک دهه از تحریم ماهی قرمز به بهانه های مختلف، اکنون زمان مناسبی برای بررسی عملکرد حامیان تحریم ماهی قرمز وجود دارد و زمان پاسخگویی به سوالات زیر فرا رسیده است. سوالاتی که پاسخگویی به آنها می تواند چراغ راه حامیان حیوانات برای اتخاذ روشهای بهتر و موثر برای نجات جان ماهی قرمز باشد.
1- شعار تحریم ماهی قرمز تا چه حد باعث نجات جان این حیوان شده است؟
2- در فضای فعلی ایران و بدلیل ناآگاهی عمومی، در صورت حذف ماهی قرمز آیا احتمال جایگزینی حیوانی دیگر به جای ماهی قرمز توسط مردم عادی وجو دارد؟
3- حضور سمندر و لاک پشت در سفره هفت سین تا چه حد به شعار حذف ماهی قرمز مرتبط بوده است؟
4- نقش ماهی قرمز به عنوان فراگیرترین حیوان خانگی در آشنایی و توجه ایرانیان و بویژه کودکان با حیوانات تا چه حد بوده است؟
5- از آنجائیکه آشنایی با حیوانات سبب دوستی و حمایت از آنها می شود، حذف ماهی قرمز از خانه های ایرانیان تا چه حد می تواند سبب طبیعت گریزی و طبیعت ستیزی شهروندان شود؟
6- آیا تصور نمی کنید در میان کسانی که شعار تحریم ماهی قرمز را می دهند، افرادی باشند که از سر مخالفت با هر حیوانی (از سگ و گربه تا ماهی) خواهان حذف این حیوان باشند؟
7- آیا تصور نمی کنید در میان کسانی که شعار تحریم ماهی قرمز را می دهند افرادی باشند که به دلایل فرهنگ ستیزانه و مخالفت با اجزای هفت سین خواهان حذف ماهی هستند؟
8- در کوشش های اجتماعی نظیر کوشش برای حفظ محیط زیست و نجات حیوانات آیا برخوردهای سلبی و قهری موثرتر است یا آموزش و فرهنگ سازی که منجر به جلب اعتماد شود؟
9- تا چه میزان قرابت محتوایی بین تحریم ماهی قرمز و دستورالعمل هایی در خصوص منع نگهداری حیواناتی نظیر سگ و گربه در منازل می بینید؟
10- آیا کسی که برای کسب دانایی در خصوص نگهداری از ماهی قرمز وقت صرف می کند و روزانه دقایقی برای زنده ماندن ماهی خود زمان می گذارد، می تواند حامی بهتری برای حیوانات باشد یا کسی که اصلاً ماهی نمی خرد؟
11- دانش عمومی مردم در خصوص ماهی قرمز را تا حد تصور می کنید؟ از نظر شما آیا اکثریت مردم اصول اولیه نگهداری از ماهی قرمز را می دانند؟
12- با توجه به ضعف شدید دانش عمومی در خصوص نگهداری از ماهی قرمز، آموختن اصول اولیه نگهداری از این حیوانات تا چه حد می تواند باعث نجات آن شود؟
13- آیا تحریم کردنی که بدون پشتوانه اجتماعی و آموزشی باشد در جامعه طبیعت ستیز و حیوان ستیز ایران، باعث دوستی با حیوانات می شود یا باعث دوری بیشتر از آنها؟
14- کمپین اجتماعی موفق، کمپینی است که در دراز مدت سبب افزایش آگاهی عمومی شود و با عضو گیری و جذب هوادار در جامعه تاثیر گذار باشد. کمپین تحریم کنندگان ماهی قرمز آیا چنین نقشی داشته است و تا چه توانسته باعث تقویت فضای حمایت از حیوانات شود؟
15- با توجه به اینکه تجربه ثابت کرده اکثریت افراد جامعه زیر بار تحریم ماهی قرمز نمی روند آیا بهتر نیست از ظرفیت اجتماعی موجود برای آموزش شهروندان استفاده کرد؟
16- دایره فعالیت تحریم کنندگان کجاست؟ آیا تصور نمی کنید خارج شدن از این دایره محدود – که عموماً محدود به فضای مجازی است – و حضور در فضای واقعی و آموزش شهروندان بیش از هر روشی می تواند منجر به نجات جان حیوانات شود؟
امید است این سوالات و سوالاتی نظیر این فضایی را برای گفتگو و تجدیدنظر در روش ها ایجاد کند. کوشش برای حمایت از حیوانات در ایران به شکل نوین آن، جنبش جوانی است که نیازمند آموختن، کسب تجربه و بازنگری در روش هاست. این کوشش همچون بسیاری از فعالیت های اجتماعی تابع شرایط اجتماعی و فرهنگی خاص هر کشور است و نسخه پیچی و الگو برداری کورکورانه از دیگر کشور ها نه تنها راه علاج نیست که بعضاً می تواند گره ای بر گره های موجود ایجاد کند.
قطعاً هدف همه حامیان حیوانات، نجات ماهی قرمز و کاهش یا قطع تلفات این حیوان است اما هر روشی حتی اگر از سر دلسوزی و خیرخواهی باشد نمی تواند منجر به نتیجه مطلوب شود. در شرایط اجتماعی فعلی و در جامعه حیوان ستیز و طبیعت گریز ایران که روند تخریب محیط زیست و تجاوز به حقوق حیوانات سیر صعودی گرفته است بیش از هر زمان دیگر نیازمند ایجاد شرایطی برای پیوند و نزدیکی انسان و حیوان هستیم و برخوردهای سلبی نظیر تبلیغ بر علیه ماهی قرمز و اخراج آن از منازل ایرانیان در دراز مدت می تواند اثرات زیان بار دیگری ایجاد کند.
ما نیازمند افزایش دانش عمومی و تقویت حس مسئولیت شهروندان در برابر طبیعت و حیوانات هستیم. اگر دانش عمومی و حس مسئولیت افزایش پیدا کند آنوقت هر شهروندی که خود را از نگهداری ماهی قرمز عاجز می بیند بطور خودبخود و از سر علاقه و آگاهی دیگر این حیوان را نخواهد خرید. اگر افراد و گروههای حامی حیوانات به این مهم نپردازند پس از چه گروهی باید انتظار داشت به آموزش اصولی و پایه ای شهروندان پرداخت؟
فراموش نکنیم بین شهروندی که بر اساس آگاهی و حیوان دوستی ماهی نمی خرد تا شهروندی که بر اساس تبلیغات بعضاً دروغین و جو سازی ها ماهی نمی خرد فاصله از زمین تا آسمان است. درست است که در هر دو حالت جان ماهی ای نجات پیدا می کند اما شهروند نخست، شهروندی مسئولیت پذیر و حیوان دوست خواهد بود که همواره به طبیعت و حیوانات احترام خواهد گذاشت و شهروند دوم فردی طبیعت گریز و فاقد درک درست از رفتار محترمانه با طبیعت خواهد بود.
ماهی قرمز بهترین فرصت از که با آموزش صحیح و منطقی مردم را با طبیعت همراه و همگام سازیم. شوربختانه اعتقاد نگارنده آن است که در سالهای گذشته کمپین تحریم کنندگان ماهی قرمز با پاک کردن صورت مساله، فرصت آموزش را از بین برده است. اگر در این زمان نه چندان کوتاه به جای پافشاری بر شعار تحریم ماهی قرمز سعی در آموزش شهروندان و آشنایی آنها با ماهی قرمز می کردیم اکنون درصد بسیار بالایی از تلفات این حیوان کاسته می شد و شهروندان بسیار زیادی نیز به سبب آگاهی از عدم توانایی نگهداری از این حیوان، از خریدن آن صرف نظر می کردند. ضمن اینکه پای سمندر و لاک پشت نیز به سفره های هفت سین ایرانیان باز نمی شد.
دیده بان حقوق حیوانات: رفتار های زیستی گونه ی بشر که در طول تاریخ درونمایه هایی اجتماعی و فرهنگی یافته است بعضی در زمانی دارای جلوه هایی زیبا و ستودنی بوده اند ولی همان ها امروز با رشد انفجاری جمعیت و امکان تکرار گسترده، تبدیل به رفتارهایی با آثار هولناک و ویرانگر شده اند.
سفره ی هفت سین در جشن نوروز مردمان گستره ی فرهنگی پارسی حامل پیام زیبای زندگی و شکوفایی بوده است، ولی در این روزگار میان این سفره ی زیبا و زندگی ساز وصله ی ناجوری افتاده که مرگ و نیستی را فریاد می زند.
سوای از اینکه بودن ماهی قرمز در سفره ی هفت سین اصالت دارد یا نه، و بر فرض اینکه اصولا چنین سنتی میراث گذشتگان بوده باشد، اصرار بر انجام سنت و رفتاری که در شرایط امروزه آثاری هولناک و ویرانگر دارد معقول و مسوولانه نیست و نمی تواند به عنوان رفتاری از سوی مردمانی با فرهنگ پذیرفته شود.
در گذشته نه چندان دوری که می توان برای الحاق ماهی قرمز به سفره ی هفت سین تصور کرد، جمعیت مردمان به این اندازه نبوده و همه ی مردمان هم اصولا امکان اقتصادی و دسترسی برای تهیه ی ماهی قرمز نداشته اند، رشد بی حد تعداد مردم و دسترسی آسان آنان و از سوی دیگر خوی سودجو و طمع کار بازار برای تکثیر صنعتی ماهی قرمز ها،امروزه چرخه ی هولناکی از زجر و مرگ خاموش میلیون ها ماهی قرمز آفریده است.
طبق آمار رسمی فقط در محدوده ی سرزمینی ایران سالانه بیش از یکصد و ده میلیون ماهی زینتی تولید می شود که باید به این تعداد حدود پنج میلیون ماهی وارداتی را نیز افزود، تقریبا همه ی این ماهی ها در جریان توزیع و فروش و یا به فاصله ی کمی پس از فروش می میرند.
از این روی ما جمعی از حامیان ایرانی حقوق حیوانات و گیاهخواران ایرانی با اعلام بیزاری از این رفتار بیگانه با روح و پیام اهورایی جشن نوروز، همه ی مردمان را به تحریم تجارت مرگ بار “ماهی قرمز” و حذف و طرد آن از سفره ی هفت سین فرا می خوانیم، باشد که این سال سفره ها و سرزمین ما آکنده از مهربانی و زندگی باشد.
برای مشاهده پوستر در ابعاد بزرگ تر روی آن کلیک کنید.
دیده بان حقوق حیوانات: دریاچه الندان (به نام آببندان پله ازنی هم شناخته می شود) این دریاچه در نزدیکی ازنی از توابع بخش چهاردانگه شهرستان ساری قرار دارد و نام خود را از این روستا گرفته است. آب بندان پله در دل جنگل های سر به فلک کشیده و وسیع پله قرار گرفته است. جنگل های پهن برگ با ارتفاع بسیار زیاد و آب بندان وسیع داخل آن منظره ای بی بدیلی را خلق کرده است.
منبع: مهر
دیده بان حقوق حیوانات: مدير كل دفتر حيات وحش و تنوع زيستي گفت: مردم نبايدماهي هاي قرمز در زيستگاههاي طبيعي رها كنند حسين محمدي مدير كل دفتر تنوع زيستي و حيات وحش سازمان حفاظت محيط زيست گفت: مشاركت در حفظ حيات وحش و تنوع زيستي نشانه فرهنگ و آگاهي اقشار جامعه مي باشد.
حسين محمدي مدير كل دفتر تنوع زيستي و حيات وحش سازمان حفاظت محيط زيست در گفتگو با پايگاه اطلاع رساني سازمان حفاظت محيط زيست(پام) گفت: با فرا رسيدن سال نو و تولد دوباره طبيعت سنتهاي رايج ملي بار ديگر رواج مي يابد كه بخشي از آن الهام گرفته از طبعيت و در جهت انس با آن است . از جمله اين موارد مي توان به ماهي حوض يا ماهي قرمز اشاره نمود كه رنگ و طراوت خاصي به سفره هاي عيد ما مي دهد .
وي افزود: ماهي طلايي از خانواده كپور ماهيان ( سيپرينده ) ميباشد كه مردم در ايام نوروز اين نوع ماهي را خريداري ميكنند . ماهي طلايي به علت اينكه با ماهيهاي بومي براي غذا و فضا رقابت مي كنند مضر مي باشند و موجب گل آلودگي آبها مي شوند . اين گونه آثار مضر محسوسي بر ماهيهاي بومي دارند .
محمدي خاطر نشان كرد: در اروپا به عنوان خورنده تخم قورباغه شناخته شده است و در طبعيت ، بعضي از جمعيت هاي دوزيستان را اين ماهي از بين مي برد . ماده زايي از ماهي طلايي ماده در اروپا مشاهده شده است ، تخمكها را اسپرم گونه هاي ديگري چون ماهي سيم و كپور وحشي بدون هيچ تبادل ژنتيكي تحريك كرده و تكوين مي يابند . بنابراين موفقيت توليد مثلي ساير گونه ها را كاهش مي دهد . قرمز پر رنگ نمونه آكواريومي اين گونه ، در طبيعت به سبز زيتوني تغيير مي يابد و معمولا ً آنهايي كه خيلي رنگارنگ هستند در طبيعت زنده نخواهند ماند . اين گونه ارزش اقتصادي زيادي ندارد ضمن آنكه بعنوان يك گونه غير بومي آثار منفي بر روي گونه هاي بومي از طريق رقابت غذايي و استفاده از اسپرم ساير ماهيان جهت توليدمثل دارد .
مدير كل تنوع زيستي و حيات وحش سازمان حفاظت محيط زيست توصيه كرد:با توجه به موارد ذكر شده توصيه مي گردد اين ماهي را به هيچ عنوان در اكوسيستم هاي آبي رهاسازي نگردد .
حسين محمدي اظهار داشت: علاوه بر اين موضوع مورد تعجب برانگيزي كه در سالهاي اخير و سال جاري مشاهده مي شود خريد و فروش و عرضه انواع گونه هاي مارآبي و لاك پشت هاي آبي در سطح شهر است .
اين گونه ها هيچگونه ارتباطي با سنتهاي ملي و ديني ما در ايام نوروز نداشته و تنها افراد سودجو از آن سود مي برند . اين گونه از نظر اكولوژيكي گونه هايي گوشتخوار مي باشند و علاوه بر آن مي توان آسيبهايي را از طريق گاز گرفتگي و يا نيش زدگي بخصوص به كودكان وارد نمايند.
وي ادامه داد: نظر به نوع زيستگاه آنها كه مناطق تالابي و مردابي مي باشد احتمال ميزباني و انتقال برخي انگل ها و بيماريها نيز توسط آنها وجود دارد.
مدير كل دفتر حيات وحش و تنوع زيستي افزود: علاوه بر آن در اغلب موارد نيز مشاهده مي شود كه شهروندان اين گونه ها را در نزديك ترين و قابل دسترس ترين منابع آبي رهاسازي مي كنند كه اين خود مي تواند عاملي در تهديد ساير گونه ها و يا تغيير سيماي طبيعي زيستگاه باشد و از نظر علمي مورد تائيد نمي باشد .
شايان ذكر است كه خريد و فروش گونه هاي جانوري حيات وحش با توجه به قوانين سازمان حفاظت محيط زيست تخلف بشمار رفته و شامل پرداخت جريمه از طريق دادگاه و مراجع قضايي نيز مي باشد.
به گزارش باشگاه خبرنگاران، سال از ورود این گونه ماهی به ایران که با نماد شادابی و جاری بودن زندگی در سفره هفتسین ایرانیان جایگاه ویژهای پیدا کرده است میگذرد. عموم مردم این موجود زیبا را ماهی شب عید می دانند و معتقدند عمر آن نهایتا دو- سه ماه بیشتر نیست درحالی که ماهی قرمز، ماهی شب عید نیست و شیشه عمر آن به دست ماست و درصورت فراهم کردن شرایط مناسب برای این جاندار، عمر مفیدش شش تا هشت سال است که البته میتواند تا 20 سال نیز عمر کند و به وزن 4.5 کیلوگرم و طول 60 سانتی متر برسد.
ماهی قرمز با نام علمی”Carassius auratus gibelio” که به نامهای ماهی طلایی، ماهی گلی، ماهی حوض نیز خوانده میشود گونهای ماهی از ردهٔ کپورچهها است. این ماهی همه چیز خوار است. موطن اصلی آن معمولاً در سیبری و جنوب شرقی آسیا است ولی هنوز در این مورد عقاید مختلف و گوناگونی وجود دارد.
انتشار این ماهی توسط انسان صورت گرفته و به این علت این ماهی در رودخانههای اروپا دیده میشود. این ماهی در ایران در حوضههای دریای خزر، دریاچه ارومیه، دریاچه هامون در سیستان و رودخانه کارون یافت می شود. [؟]
نکته بسیار جالب درباره شرایط زیستمحیطی این ماهی این است که این ماهی میتواند از تخمهای لقاح نیافته نیز به وجود آید. در واقع بعد از تخم ریزی، اسپرم (این اسپرم میتواندمتعلق به ماهیان نر همین زیرگونه یا اسپرم سایر کپور ماهیان باشد)وارد تخم میشود ولی با آن ترکیب نشده، از بین میرود و تنها باعث تحریک تخم شده و شروع به تقسیم میکند. البته از این تخمها فقط ماهیان ماده به وجود میآیند. چنین تولید مثلی را Gynogenese میگویند. بنابراین ماهیان ماده نیز قادر به حفظ و بقای نسل خود است. زمان تخم ریزی بر حسب دمای آب ماههای فروردین و اردیبهشت و دمای اّب مناسب برای تخم ریزی ۲۲-۱۸ درجه سانتی گراد است.
نکاتی درباره خرید و نگهداری ماهی قرمز
هنگام خرید ماهی قرمز دقت کنید این آبزی از نظر ظاهری دارای علائم بیماری نباشد. بالههای ماهی قرمز نباید تاخورده و جمع شده باشد. باله ماهی سالم پوسیدگی ندارد و روی سطح بدنش لکههای سفید یا قرمز رنگ وجود ندارد. چشمان ماهی قرمز نباید بیرون زده باشد و پولکهای آن نیز نباید ریخته باشد.شرایط نگهداری- برای نگهداری هر قطعه ماهی قرمز حتما دو لیتر آب لازم است. این ماهی را نباید در ظروف دهان گرد و کوچک نگهداری کرد و حتی المقدور برای جلوگیری از اشکال در سیستم جهتیابی این آبزی از ظروف چند ضعلی برای نگهداری استفاده شود.
– کنار شومینه، آشپزخانه و مکانهایی که تغییر دما زیاد است، مکان مناسبی برای نگهداری ماهی قرمز نیست.
– آب ماهی ها باید هفتهای یک تا دو بار تعویض شود.
– از دست زدن به ماهی قرمز و آب ماهی خوداری کنید. در صورت دست زدن به ماهی و آب آن باید نسبت به شستن دست با آب و صابون اقدام کرد.
– غذای این گونه آبزی باید صنعتی باشد در غیر این صورت از خوردههای نان و شیرینی استفاده شود.
– در پایان نوروز از ریختن ماهی قرمز به آبهای جاری و رودخانهها خودداری شود چراکه ممکن است بیماریهایی داشته باشند و وارد منابع آبی گردد. به همین منظور چندسالی است در هر شهری با همکاری شهرداریها مکانی مشخصی برای رهاسازی این آبزیان پس از ایام نوروز در نظر گرفته شده است.
دیده بان حقوق حیوانات: همهساله در آستانه نوروز اظهارنظر دوستداران محیط زیست در مورد نگهداری و یا تحریم استفاده از ماهی قرمز در سفره هفت سین اغاز میشود. در این میان برخی کارشناسان همچنان معتقدند بارعایت نکات ابتدایی بهداشتی میتوان رنگ و لعاب سفره هفت سین را با این گونه زیبا حفظ کرد.
به گزارش خبرنگار مهر، این ماجرا از آنجا شروع شد که حدود 7 سال پیش خبری مبنی بر آلودگی بالای ماهی قرمز در رسانه های کشور مطرح شد و درنتیجه به دلیل اینکه همه ایرانیان با این حیوان خانگی در ارتباط هستند ، بحث بیماری زایی و خطرناک بودن ماهی قرمز حساسیتهای بسیاری را برانگیخت.
در حقیقت در این سالها متخصصان بسیاری دست زدن به ماهى توسط افراد در هنگام جابهجایی، به خصوص توسط کودکان را علاوه بر اینکه باعث آسیب دیدن پوشش سطحى ماهى دانسته اند. این اقدام ماهى را نسبت به باکتریها و انگلهاى آب حساس و آسیبپذیر مى کند و باعث بروز گرانولوم پوستى مى شود.
اما به اعتقاد بسیاری از کارشناسان ومتخصصان مسئله خطرناک بودن ماهی قرمز رد و مشخص شده که بیماری زا بودن ماهی قرمز مانند دیگر موجودات زنده است و حتی در مقایسه با انسان و دیگر حیوانات به مراتب کمتر است.
این افراد نداشتن تماس مستقیم دست با ماهی با استفاده از دستکش و یا شستشوی دستها با آب و صابون پس از تماس با ماهی قرمز را راه حل جلوگیری از بیماری زا بودن نگهداری از ماهی قرمز در منازل عنوان کرده اند.
در این میان تعداد زیادی از دوستداران حیوانات و محیط زیست هم که از مرگ و میر بالای ماهیان قرمز ناراحت بودند برای حمایت از این مخلوقات زیبای خداوند تلاش برای حذف ماهی قرمز از سفره هفت سین را آغاز کردند.
در این رابطه عبدالرضا باقری کارشناس محیط زیست با اشاره به اینکه همه ساله میلیونها قطعه ماهی قرمز در ایام نوروز تنها به خاطر رنگ و لعاب سفره هفت سین میمیرند گفته است: بیایید با حیوانات مهربان باشیم و سال جدید را با قتل عام ماهی های قرمز و لاک پشت های آبی گوش قرمز آغاز نکنیم.
حسین عبیری گلپایگانی فعال محیط زیست هم گفته است: اگر تعداد خانوار های ایرانی 15 میلیون باشد و هر خانواده به طور متوسط 3 عدد ماهی قرمز برای سفره هفت سین خود تهیه کند در پایان نوروز چیزی حدود 45 میلیون قطعه ماهی قرمز ازبین می رود. ایرانیان با اجتناب از خریدن ماهی قرمز برای سفره های هفت سین می توانند از تلف شدن این تعداد ماهی و تجارت آن جلوگیری کنند.
اما سپهر سلیمی که حذف ماهی قرمز در سفره هفت سین را غیر ممکن می داند گفته است: ماهی قرمز سه مرحله تولید ، توزیع و نگهداری در خانه ها را پشت سر می گذارد و بزرگترین دلیل تلفات ماهیان عملکرد نادرست در مرحله تولید و توزیع است که با یک نظارت اصولی از طریق ادارات شیلات و دامپزشکی می توان این فرایند تلفات را کنترل کرد.
مدیر انجمن دوستداران حیوانات ومحیط زیست اضافه کرده است: در صورتی که ماهی سالم تولید شود می توان امیدوار بود که تلفات ماهیان به حداقل برسد. همچنین اگر مردم بیاموزند که در هنگام انتخاب ماهی به برخی از نکات ظاهری توجه کنند و بدانند که ماهی سالم حداقل از لحاظ ظاهری بدون آسیب دیدگی، شاداب و سرحال است در این صورت میزان مرگ و میر ماهی در منازل به طرز شگفت انگیزی کاهش می یابد.
به گفته سلیمی، بسیاری از ماهیان آکواریومی ، به مراتب حساس تر از ماهی قرمز هستند ولی سالهای سال در آکواریوم زنده می مانند و در نهایت به مرگ طبیعی می میرند که یکی از مهمترین دلایل این مسئله ، حساسیت افراد در هنگام خرید ماهی است.
به هر حال به نظر می رسد ماهیان قرمز عمدتا به علت نگهدارى در ظروف نامناسب، تغذیه نادرست و عدم توجه به عواملی مانند دما، میزان اکسیژن، اسیدیته، آمونیاک و نیتریت آب تلف مى شوند.
البته غیر از عوامل یاد شده، گروهی دیگری از بیماریهای ماهیان قرمز توسط عوامل زنده ویروسی، باکتریایی، قارچی و انگلی به وجود می آیند که مشورت با دامپزشک می تواند به عنوان راهکاری برای جلوگیری از تلف شدن این گونه در کنار نگهداری آن در منزل مطرح شود.
گذشته از بحث بیماری زا بودن و تلفات ماهی قرمزعده ای از کارشناسان معتقدند اساساً گذاشتن ماهی قرمز در سفره هفت سین رسمی چینی است و نباید مورد استفاده ایرانیان قرار گیرد.
به گفته عبدالرضا باقری ۸۰ سال پیش به همراه ورودچای به ایران ماهی قرمز نیز که سمبل عید چینی ست به سفره های هفت سین نوروز ما وارد شد غافل از اینکه در عید چینی ماهی قرمز را رها میکنند تا زندگی جریان یابد ولی ما ماهی قرمز را اسیر تنگ بلورین میکنیم تا همزمان با رشد سبزه های سفره هایمان و باروری زمین هر روز او را به مرگ نزدیک و نزدیک تر کنیم.
این کارشناس محیط زیست می گوید: در هیچ کدام از مراسم سنتی نوروز ماهی قرمز جایگاهی ندارد و در میان رسوم زرتشتی در سفره عید، انار و یا سیب سرخ به نشانه باروری و عشق درون ظرف آب رها میشود تا عشق و باروری همچنان پاینده بماند.
اما سلیمی گفته است: حتی به فرض صحت چنین ادعایی بسیاری ازآداب و رسوم ایرانیان طی سالهای گذشته از فرهنگ های دیگر آمده و بسیاری از رسوم ایرانیان نیز در فرهنگ های دیگر رسوخ کرده است بنابراین به نظر نمی رسد مشکلی برای استفاده از ماهی قرمز در سفره هفت سین ایرانیان حتی اگر در سالهای گذشته یک فرهنگ چینی بوده بوجود داشته باشد.
البته بسیاری از کارشناسان محیط زیست هشدار داده اند که با حذف ماهی قرمز، حیوانات دیگری جایگزین آن می شود که البته حضور لاک پشتهای آبی و سمندر در سفره هفت سین و بازار داغ فروش نوروزی آنها شاید نشان دهنده صحت این هشدار ها و اشتباه حساب نشده برخی از دوستداران حیوانات در خصوص مقابله نادرست با ماهی قرمز است.
به هرحال بهتر است هموطنان عزیزمان در هنگام خرید و نگهداری ماهی قرمز نکات بهداشتی را رعایت کرده و با خرید ماهیان سالم از مراکز بهداشتی هم به سفره هفت سین خود رنگ و لعاب دهند و هم از عواقبی مانند بیماریها و تلفات گسترده این گونه زیبا جلوگیری کنند.
همچنین از آنجایی که این ماهی قادر به تحمل آب کم اکسیژن است و توانایی بقا و تولید مثل در آبگیرهای کوچک را دارد.
به این ترتیب باید گفت رقابت غذایی و مکانی ماهی قرمز با ماهیان بومی باعث کندی تغذیه و تولید مثل ماهیان بومی می شود، زیرا این ماهی، بسیار مقاوم و فرصتطلب است.
بنابراین در صورتی که پس از ایام نوروز قصد نگهداری این حیوان در منزل را نداریم بایستی از رهاسازی ماهی قرمز در رودخانهها اجتناب کرده و آن را در محیطهای آبی بسته، مانند استخرها و حوضچههای پارکها رها کنیم.
دیده بان حقوق حیوانات: دکتر شاهین سپنتا ( دامپزشک، عضو انجمن حمایت از حیوانات اصفهان و پژوهشگر جشنهای ایرانی) با انتشار مطلبی در ایران نامه، به پرسش های متداول درباره ماهی قرمز پاسخ گفته اند.
آیا ماهی قرمز از اجزاء سفره هفت سین است؟
بله. امروزه در بیشتر مناطق ایران، سبزه و سماق، سمنو، سیب، سرکه، سیر و سنجد که همگی خوراکی و با منشاء گیاهی هستند از اجزای ثابت «هفت سین» هستند اما افزون بر «هفت سین» نامبرده، «سفره نوروزی» یا «سفره هفت سین» اجزای دیگری نیز دارد همچون آیینه و آب، شمع، سکه، ماهی قرمز، نان، سبزی، شیرینی، تخم مرغ رنگ کرده و گل سنبل (یا شب بو) و کتاب و … هریک به نوبه خود بر زیبایی این «خوان نوروزی» میافزایند.
آیا ماهی قرمز از چین به ایران آمده؟
خیر. ایرانیان چند هزار سال است که ماهی قرمز را میشناسند و این نکته را اسناد معتبر تاریخی که امروزه در موزههای بزرگ دنیا هست، تائید میکند. برای نمونه مجسمههای کوچک ماهی قرمز از دوره هخامنشی و قبل از آن و یا نقش ماهی قرمز بر ظروف دوره ساسانی گواه این موضوع هستند. به احتمال زیاد گونههایی از این ماهیها از ایران و بینالنهرین به چین و سایر نقاط دنیا برده شدند و البته چینیها نیز در اصلاحنژاد ماهی قرمز و تولید ماهیهای قرمز زینتی پیشتاز بودهاند.
فلسفه گذاشتن ماهی قرمز بر سفره هفت سین چیست؟
ماهی قرمز نماد برج «حوت» یا «برج ماهی» در « گاهشماری شمسی بُرجی» است که سال ها در ایران رواج داشت. در برخی ار کتابهای ایران باستان مثل کتاب پهلوی «بندهش» نام پهلوی این برجهای دوازهگانه آمده و نام برج دوازدهم سال «ماهی» یا «دوماهی» نوشته شده است. در فرهنگ ایران «ماهی قرمز» به عنوان نشانهای از «برج حوت» بر روی بسیاری از آثار برجامانده از دورههای مختلف تاریخی مثل دوره ساسانی در ارتباط با نوروز و سال نو دیده میشود. ایرانیان ماهی را هنگام حلول سال نو بر سر سفره هفتسین می گذارند تا سال از «برج حوت» به «برج حمل» تحویل شود. البته نمونه قرمز رنگ این ماهی در چند دهه اخیر به خاطر اصلاحنژاد فراوان شده و به نشانه مهر، پیروزی، شادی، سرزندگی و برکت معنا مییابد.
این که ماهی قرمز در تابلوی سفره هفت سین کمال الملک دیده نمی شود آیا دلیل بر این نیست که گذاشتن این ماهی بر سفره هفت سین در آن زمان متداول نبوده؟
این نکته نمیتواند دلیل خوبی بر این موضوع باشد، ممکن است به هر دلیلی در آن زمان ماهی را بر سفره نگذاشتند مثلا به ماهی قرمز دسترسی نداشتند و کمال الملک نیز آنچه را دیده نقاشی کرده است. ولی در هر حال امروزه نهادن ماهی قرمز بر سر سفره هفتسین، چه یک رسم جوان و چه یک سنت کهن باشد، یک رسم کاملا ایرانی به شمار میرود که در بین دیگر ملتها همانند ندارد و ویژه ایرانیان است و جلوه این سنت زیبا را در آثار ادبی و هنری هنرمندان معاصر به خوبی میتوان دید.
آیا میتوان ماهی قرمز را در خانه نگهداری کرد؟
ماهی قرمز اصلا یک حیوان خانگی است و میتوان آن را در خانه نگهداری کرد؛ البته باید شرایط مطلوب نگهداری از آن را فراهم نمود.
دلایل مرگ و میر ماهیهای قرمز چیست؟
مهمترین دلیل مرگ و میر ماهیان قرمز در خانهها، عدم آشنایی مردم با نحوه نگهداری و مراقبت از آن ها است چون بر خلاف آنچه که تصور میشود بسیاری از مردم کشورمان اطلاعاتشان در مورد این جانور بسیار مختصر است. پس دوستداران حیوانات میتوانند به جای آن که مردم را از نگهداری ماهی قرمز و نهادن آن بر سفره هفت سین باز دارند به وظیفه خود عمل کنند و با آموزش نکاتی ساده و آسان به مردم و به ویژه کودکان و نوجوانان، آنها را در نگهداری اصولی از این جانوران زیبا به هنگام نوروز و پس از آن یاری دهند.
چه دلایل دیگری بر مرگ ماهیها تاثیر دارند؟
ماهیهای قرمز از مرحله تولید تا توزیع و نگهداری ممکن است دچار تلفات شوند. بزرگترین دلیل تلفات ماهیها در مرحله تولید و توزیع است. در سالهای اخیر خوشبختانه نظارت بیشتری توسط شیلات و دامپزشکی بر مرحله تولید انجام میشود و اگر سازمانهای مردم نهاد هم نظارت خود را بر تولید و به ویژه توزیع بهتر انجام دهند، میتوانند در کاهش تلفات موثر باشند.
برای کاهش مرگ و میر ماهیهای قرمز چه راهکارهای ساده ای را پیشنهاد میکنید؟
1- افرادی که از آگاهی لازم و لوازم مناسب جهت نگهداری ماهی قرمز برخوردار نیستند از این کار صرف نظر کنند یا بر آگاهی خود درباره اصول اولیه نگهداری از این موجود زیبا بیافزایند.
2- در صورت امکان ماهی قرمز را از فروشگاههای آبزیفروشی خریداری کنید و از خریدن آن از دستفروشها، سوپر مارکتها و گلفروشیها خودداری کنید.
3- از دستکاری و بازی با ماهیها توسط کودکان جلوگیری کنید و به هنگام تعویض آب ظرف ماهی از گرفتن آنها با دست و وارد آمدن ضربه به آنها در هنگام خارج یا وارد کردن به ظرف خودداری نمایید.
4- از نگهداری ماهی در اماکن خیلی گرم مثل کنار بخاری و شومینه یا داخل آشپزخانه و یا خیلی سرد ( مثل یخچال) خودداری نمایید. همچنین از ریختن آب خیلی گرم یا خیلی سرد و قطعات یخ در ظرف ماهی خودداری نماید.
5- ظرف ماهی را در محلی قرار دهید که هوای پاک و اکسیژن کافی داشته باشد.
6 — از دادن غذاهای مختلف مثل نان و بیسکویت و برنج و شیرینی و پفک و غیره به ماهی قرمز خودداری کنید و ترجیحا از غذاهای آماده مخصوص ماهی قرمز، روزانه حداقل دو وعده صبح و شب به میزان مناسب استفاده نمایید. غذاها باید به مقداری ریخته شوند که در حدود پنج دقیقه خورده شوند و اضافه آن در ظرف نماند چون باعث مسمومیت ماهی میشود.
7- آبی که ماهی در آن نگهداری میشود نباید کدر شود و رنگ یا بوی غیر طبیعی پیدا کند. یک روز در میان آب ظرف ماهی را تعویض کنید. چند ساعت قبل از تعویض، آب مورد استفاده را در ظرفی جداگانه بریزید و بگذارید بماند تا گاز کلر آن خارج شود. اگر می بینید که بیشتر ماهیها در سطح آب شنا می کنند و حبابهایی را در سطح آب ایجاد میکنند، باید آب ماهی با سرعت و دقت تعویض کنید.
8- از تغذیه بیش از حد ماهی خودداری نمایید. همچنین از تجمع مانده مواد غذایی در کف ظرف و تجمع مواد دفعی ماهی در ظرف جلوگیری کنید.
9- از هرگونه تغییر ناگهانی دمای آب، نور، و اکسیژن خودداری نمایید و از صدای زیاد و سایر عوامل استرسزا مثل تکانهای شدید ظرف ماهی، تلنگر و ضربه به ظرف ماهی و تابش مستقیم آفتاب خودداری نمایید.
آیا ماهی قرمز هفتسین بیماریهایی را به انسان منتقل می کنند؟
خیر. هیچ بیماری خطرناکی به خاطر نگهداری از ماهی قرمز سفره هفت سین به انسان منتقل نمیشود. صحبتهایی که در این مورد در رسانهها مطرح میشوند بیشتر در حد شایعههای بیاساس هستند. البته این به آن معنی نیست که افراد و بهویژه کودکان به خود اجازه دهند به دستکاری ماهیها بپردازند. اگر یک ماهی مبتلا به برخی آلودگیها نیز باشد، اگر افراد از دست زدن به آنها خودداری کرده باشند خطری افراد را تهدید نمی کند و می توانند زیر نظر دامپزشک اقدام به درمان ماهی کنند.
آیا بیماری پوستی «پسوریازیس» و یا بیماری های «سل پوستی» یا «سالمونلوز» از ماهی قرمز هفت سین به انسان منتقل نمیشوند؟
خیر. بیماری «پسوریازیس» توسط ماهی به انسان سرایت پیدا نمیکند و یک بیماری «خود ایمنی» است که به صورت ژنتیکی انتقال مییابد و حتی از انسانی به انسان دیگر نیز به صورت افقی قابل انتقال نیست.
همچنین تاکنون گزارشی از آلوده شدن به مایکوباکتریومها با منشاء ماهی قرمز سفره هفتسین و ابتلا به «سل پوستی» ثبت نشده است.
در ضمن جامعه دامپزشکان ایران نیز بارها در بیانیههای خود تاکید کرده است که ماهیان قرمز ناقل باکتری سالمونلا نیستند. این متخصصان تاکید کردهاند : «اگر چه انتقال باکتری سالمونلا به عنوان عامل بیماری مشترک میان انسان و حیوان، از طریق منابع آبی آلوده، تحت شرایط خاص وجود دارد، اما انتقال آن از طریق ماهی قرمز هفت سین غیر محتمل است.»
پس در این مورد یک نکته مهم را باید مورد توجه قرار دهیم: اگر فردی آبی را که ماهی آلوده در آن است و میزان آلودگی در حدی بالا باشد که قابلیت بیماریزایی داشته باشد، بنوشد، امکان بروز این بیماری وجود دارد. البته معمولا اگر آلودگی تا این حد بالا باشد که برای انسان زیانبار باشد، ماهی قبلا تلف شده است. پس قرار نیست هر کسی که یک ماهی قرمز خرید به این بیماری مبتلا شود. باکتری سالمونلا در آبهای فوق العاده آلوده وجود دارد که در صورت قرارگیری ماهی در این گونه آبها، قابل انتقال به ماهی میباشد. در صورتی که امروزه تنگها حاوی آب سالم قابل شرب بوده و بیشتر از آب شهری استفاده میشود. عامل دوم در انتقال این باکتری تغذیه ماهی با ضایعات گوشتی احتمالا آلوده است که ماهی قرمز نیز به علت نوع تغذیه خود اصلا از این نوع غذا استفاده نمیکند.
آیا نگهداری از جانورانی دیگر مثل لاک پشت، سمندر، مار ماهی و غیره را در کنار سفره هفت سین پیشنهاد میکنید؟
خیر. کاملا با این کار مخالف هستیم و این کار را نادرست میدانیم چون هیچ ارتباطی با نوروز و سفره نوروزی ندارند و صید آنها نیز لطماتی جبران ناپذیر به محیط زیست وارد میآورد.
چه ظرفی برای نگهداری ماهی قرمز مناسب است؟
بهترین ظروف برای ماهی قرمز آبزیدانها و ظروف شیشهای بزرگ با رنگ روشن و دهانه گشاد هستند تا امکان تبادل اکسیژن با سطح آب فراهم شود. ظروف دهانه تنگ و خیلی کوچک یا با رنگ تیره که مانع از ورود نور و اکسیژن میشوند، توصیه نمیشوند.
چه میزان آب برای نگهداری ماهی قرمز هفت سین مناسب است؟
برای ماهی قرمز در اندازه کوچک حداقل یک لیتر (چهار لیوان) و برای ماهیهایی در اندازه بزرگتر، یک و نیم تا دو لیتر آب یا بیشتر کفایت میکند.
گفته میشود که تنگهای گردی که ماهی ها در آن نگهداری می شوند، میتوانند موجب کوری ماهی شوند. نظر شما در این مورد چیست؟
هیچ تحقیق علمی درباره کورشدن یا بیمار شدن ماهی قرمز در ظروف شیشه ای مدور منتشر نشده و این سخنان شایعاتی بیپایه هستند. تجربه افراد نیز این موضوع را نشان میدهد.
چگونه میشود آب ظرف ماهی را عوض کرد بدون این که به ماهی دست زد؟
پرسش بسیار خوبی کردید. این نکته خیلی مهمی است. یک ظرف مثلا یک کاسه یا تشت را از آب پُر کنید و بگذارید شب تا صبح بماند تا کلر آن خارج شود. آب باید همدما با محیط باشد. ظرف ماهی را در کنار دستشویی کمی خم کنید تا بیشتر آب آن تخلیه شود و بعد بدون این که به ماهی یا ماهیها دست بزنید، ماهیها را در ظرف دوم خالی کنید. مراقب باشید که ماهیها در آب سُر بخورند و به آرامی داخل ظرف دوم بغلتند. به این ترتیب ضربهای به ماهیها وارد نشده و دچار شوک نمیشوند. سپس ظرف اصلی ماهیها را شستشو نموده از مدفوع و بقایای احتمالی غذا پاک کنید. در هنگام شستشوی ظرف ماهی از مایع ظرفشویی و مواد مشابه استفاده نکنید چون بقایای آن میتواند باعث مرگماهیها شوند. کمی نمک طعام در هنگام شستشو میتواند در بهتر تمیز شدن ظرف کمک کند. سپس ظرف ماهی را به خوبی آب بکشید و به همان شیوه که گفته شد، به آرامی ماهیها را به داخل ظرف اصلی بریزید به نحوی که ماهیها آرام روی آب سُر بخورند و به ظرف خود وارد شوند. این روش کاملا برای ماهی بیخطر است و به هیچ وجه ماهیها با دست تماس نخواهند داشت. درصورتی که ماهی خود را در ظروف یا آبزیدانهای خیلی بزرگ نگهداری میکنید نیز میتوانید از تورهای ظریف مخصوص گرفتن ماهی استفاده کنید.
بهترین دما برای نگهداری ماهی قرمز چه دمایی است؟
ـ بهترین دما برای زندگی ماهی قرمز حدود ۱۰ تا ۲۵ درجه سانتیگراد است. بهتر است دمای آب و محیط در یک اندازه نگهداشته شود و هرگز نباید فوری و سریع دمای آب را تغییر داد.
هنگام خرید یا در مدت نگهداری، چگونه ماهی سالم را از غیر سالم تشخیص دهیم؟
فرورفتگی شکم، بیاشتهایی، خوردگی یا ساییدگی بالهها، بیحالی، شنای غیر طبیعی و عدم تعادل، کبودی یا خونریزیهای نقطهای زیر پوستی، تنفس سریع تر از حد معمول، تغییر رنگ آبششها، ریزش پولکها، تیرگی بالهها، ماندن مداوم در عمق آب یا افتادن روی آب، جراحت بدن، ترشحات روی پوست، تیرگی قرنیه چشم، باز ماندن دهان و سرپوش آبششی، تنفس در سطح آب، پرش غیرطبیعی ماهی، به پهلو افتادن ماهی، کندی تنفس، کمرنگ شدن ماهی قرمز، رنگ پریدگی آبششها، گود افتادگی چشمها، آب آوردگی شکم، ایجاد لکههای سیاه در دُم ماهی، برآمدگیهای غیر طبیعی در آبشش، بیرونزدگی غیرطبیعی چشمها برخی از مهمترین علائم بیماریهای مختلف در ماهی هستند که توصیه میشود از خرید ماهی با این علائم خودداری و در صورت مشاهده این علائم در ماهی خود، ماهی بیمار را بلافاصله از دیگر ماهیان جدا کنید و با دامپزشک مشورت نمایید.
در مجموع، آیا با گذاشتن ماهی قرمز بر سفره هفت سین موافق هستید؟
بله. ایرانیان سابقه طولانی آشنایی با ماهی قرمز را دارند و گذاشتن آن بر سفره هفت سین از یک پشتوانه فرهنگی طولانی که در گذر زمان و متناسب با زمان مدون شده، برخوردار است. ماهی قرمز سفره هفت سین خطری برای انسان ندارد. اما شرط لازم برای خرید آن است که روش درست نگهداری از آن را یاد بگیریم.
دیده بان حقوق حیوانات: اولین مناظره مستقیم جهت تبیین دلایل حضور یا عدم حضور ماهی قرمز بر سفره هفت سین برگزار خواهد شد.
ماهی قرمز سفره نوروزی ایرانیان چند سالی است که از اوایل اسفندماه تا اواسط فروردین کانون توجه رسانه ها و گروه های حامی حیوانات است. از اوایل اسفندماه و با آغاز تلاش حامیان حیوانات برای تحریم ماهی قرمز، درخواست های متعددی مبنی بر پرداختن به ماهی قرمز هفت سین از طریق ایمیل دریافت شد. برخی از این ایمیل ها شامل اطلاعات ابتدایی از ماهی قرمز بودند و برخی اطلاعاتی مبسوط و یا لینک های مختلف گروه های رسمی و تالارهای گفتگوی مجازی را در بر داشتند که قریب به به اتفاق مطالب مکرر سالهای قبل را نشر کرده بودند.
انتشار مطلبی تحت عنوان «لطفاً نگویید ماهی قرمز نخرید!» به قلم یک فعال نام آشنای حقوق حیوانات در بخش وبلاگ میهمان، منجر به عکس العمل سریع برخی از حامیان حیوانات شد. منتقدان با ارسال نقدی که با عنوان نقدی بر «لطفاً نگویید ماهی قرمز نخرید!» منتشر شد به مطالب مطروحه در مطلب اصلی پاسخ گفتند و نظرات زیر هر دو مطلب به کارزار حامیان و منتقدان هریک ازنوشته ها بدل شد. عزیزانی هم با ارسال ایمیل از انتشار این مطالب حمایت و یا گله کرده بودند. در این میان سپهر سلیمی نویسنده «لطفاً نگویید ماهی قرمز نخرید!» برای مناظره مستقیم با منتقدان اعلام آمادگی کردند و درخواست های مشابهی هم در نظرات دوستان دیگر مطرح شد.
دیده بان حقوق حیوانات، به عنوان مرجع رسمی حقوق حیوانات در ایران، جهت احترام به عزیزان و با توجه به رسالت رسانه ای خود در جلسه ای به بررسی موضوع پرداخت. در همین راستا موارد زیر به عنوان نتیجه حاصله جهت اطلاع اعلام می شود.
1- با توجه به مشغله های پایان سال و برگزاری جشن چهارشنبه سوری در شامگاه سه شنبه، همچنین با توجه به نزدیکی به نوروز، پنجشنبه 25 اسفندماه به عنوان روز مناظره اعلام می گردد. زمان شروع مباحث 19 الی 20 و حداکثر زمان 2 ساعت خواهد بود (مذاکرات حداکثر 21 یا 22 خواتمه خواهد یافت.) مناظره به صورت گفتگوی مجازی آنلاین و از طریق مسنجر یاهو، اسکایپ و یا گوگل تاک انجام خواهد شد.
2- برای سهولت انجام مناظره و گام برداشتن در حیطه منطق، همچنین جلوگیری از تکرار نظرات مشابه پیشنهاد می شود نظر و دیدگاه خاص هر گروه توسطه نماینده ای اعلام شود. همچنین در صورت وجود داوطلب حقیقی، از نظرات تعدادی از افراد غیر وابسته به گروه های با نام مشخص بهره مند خواهیم شد.
داوطلبان می توانند با درج نظر ذیل همین مطلب، ،ارسال ایمیل (info[AT]arw[DOT]ir) و یا تماس تلفنی( از طریق شماره 093DIDEHBAN) به نمایندگی از گروه یا به صورت فردی تا ساعت 12 شب روز چهارشنبه 23 اسفندماه اعلام آمادگی کنند.
هماهنگی های لازم به اطلاع منتخبین گرامی خواهد رسید و حضور علاقمندان به عنوان شنونده ممکن خواهد بود.
لازم به ذکر است به دلیل اینکه تمامی افراد دخیل در در این مباحث اعضای جبهه حامیان حیوانات هستند، از به کار بردن واژگان موافق و مخالف که مبلغ دوری و رقابت است پرهیز کردیم. همچنین قرار است برای اولین بار به صورت رسمی و بدون تندروی شاهد مواجهه دو دیدگاه در رابطه با حقوق حیوانات باشیم. امیدواریم این رخداد شروعی باشد برای نمایش منطق گفتمانی در میان تمامی فعالان حقوق حیوانات و حامیان حیوانات.
دیده بان حقوق حیوانات
سردبیر