دیده بان حقوق حیوانات/ محمد طهماسبی*: [مطلب حاضر در رابطه با روش های خرافی مرتبط با قربانی کردن به قلم محمد طهماسبی در تابناک منتشر شده است و نظر دیده بان نیست./ تحریریه]
قربانی کردن، از سنت‌های اسلامی است که در برخی موارد مانند قربانی در حج، واجب و در برخی موارد مانند عقیقه و روز عید قربان، مستحب است.
این سنت حسنه نیز مانند هر سنت دیگری می‌تواند آمیخته با خرافات و رسوم غلط شود، که بسیاری از بزرگان به مناسبت‌های مختلف برای رفع آنها تذکر داده‌اند.
عید قربان و ایام بازگشت حجاج، و نیز نزدیکی به ماه محرم، موقع مناسبی برای توجه به این مسائل است.
سنت اعراب جاهلی
لَن یَنَالَ اللَّهَ لحُومُهَا وَ لَا دِمَاؤُهَا وَ لکِن یَنَالُهُ التَّقْوَى مِنکُمْ
هرگز گوشتها و خونهاى آنها به خداوند نمىرسد، بلکه تقواى شما به او مىرسد.
در تفسیر نمونه، ذیل این آیه شریفه (بخشی از آیه ۳۷ سوره مبارکه حج) آمده است:
«این تعبیر که خون آنها نیز به خدا نمیرسد… اشاره به اعمال زشت اعراب جاهلى است که هر گاه حیوانى را قربانى میکردند خون آن را بر سر بتها و گاه بر در و دیوار کعبه میپاشیدند، و بعضى از مسلمانان ناآگاه بى میل نبودند که در این برنامه خرافى از آنها تبعیت کنند، آیه فوق نازل شد و آنها را نهى کرد.
متاسفانه هنوز این رسم جاهلى در بعضى از مناطق وجود دارد که هرگاه قربانى به خاطر ساختن خانهاى میکنند خون آن را بر سقف و دیوار آن خانه میپاشند، و حتى در ساختمان بعضى از مساجد نیز این عمل زشت و خرافى را که مایه آلودگى مسجد است انجام میدهند که باید مسلمانان بیدار شدیداً با آن مبارزه کنند.»
انحرافات و خرافات در قربانی
منشأ اصلی خرافات، به این نکته برمی‌گردد که برخی افراد خون قربانی را دارای اثر می‌دانستند و می‌دانند! اما آیه شریفه می‌خواهد این اعتقاد شرک آمیز را از بین ببرد و جا بیندازد که از خون قربانی کاری برنمی‌آید و آنچه مهم است تقوا و نیت الهی برای قربانی کردن است.
برخی انحرافات و خرافات:
– مالیدن خون قربانی به خودرو و ساختمان
– رد شدن از روی خون قربانی
– عبور از بین سر و بدن قربانی پس از ذبح
– قربانی کردن جلوی مساجد که باعث نجاست مساجد می‌شود (و کاری حرام است).
– باقی گذاشتن خون قربانی در کف خیابان و جلوی منازل مسکونی که منجر به نجس کردن مسیر عبور مردم می‌شود.
لازم نیست خون قربانی حتماً در محل خاصی (مثلا در منزل) ریخته شود، بلکه در هرجایی انجام شود، بنابر نیت فرد محقق خواهد شد. و با توجه به نجس بودن خون قربانی، ریختن آن در خیابان و جلوی پای افراد و یا هیئت‌ها، نه تنها ترجیحی ندارد، بلکه می‌تواند مصداق اذیت مردم هم باشد که به‌خاطر این نجاست، در هنگام رفت و آمد به‌خصوص زمان بارندگی، به زحمت می‌افتند. لذا اگر کسی تمایل به قربانی کردن دارد می‌تواند آن را در یک محیط مناسب غیر مسکونی انجام داده و به‌دست افراد مستحق برساند.
به هرحال اگر کسی تمایل دارد قربانی را در منزل یا جلوی دسته‌های عزاداری انجام دهد، توصیه این است که برای مراعات حقوق دیگران، آن را در گوشه‌ای دور از محل رفت و آمد که قابل شستشو باشد انجام داده و محل را تطهیر نماید.
مسئله شرعی (تمام مراجع):
خونی که هنگام ذبح قربانی خارج می‌شود، نجس است و پس از خروج کامل خون، باید محل آلوده شده تطهیر گردد، بعد از آن خون‌های باقیمانده در بدن قربانی پاک است:
مسئله ۹۶: خون انسان و هر حیوانى که خون جهنده دارد، یعنى حیوانى که اگر رگ آن را ببرند خون از آن جستن مى‌کند، نجس است.
مسئله ۹۷: اگر حیوان حلال گوشت را به دستورى که در شرع معیّن شده بکشند و خون آن به مقدار معمول بیرون آید، خونى که در بدنش مى‌ماند، پاک است، ولى اگر به علت نفس کشیدن یا به واسطۀ این که سر حیوان در جاى بلندى بوده خون به بدن حیوان برگردد، آن خون نجس است.
________________________
واژه مستحب نباید با خرافات و توحش بیامیزد. چون در آن صورت به عملی مکروه شاید هم حرام تبدیل خواهد شد. روز عید قربان جلوی منزل مان به مناسبت ورود یک حاجی از مجتمع ساختمان مجاورمان گوسفندی را ذبح کردند. دقایقی بعد مردی سالمند بالای ۸۰ سال ضمن عبور از صحنه جمله ای را با عصبانیت با مضمون متاسفم برای چنین دینی عنوان کرد. ایشان حق داشت چون عملی خشن در انظار دیدگان آنهم در شرایط غیر بهداشتی چه نکته مثبتی می تواند در ذهن ایجاد کند؟!!! هر چند ماموران شهرداری آمدند و بساط آنها را جمع کردند ولی خدا شاهد است هنوز آثار خون ریخته شده روی جدول باقی است چون شهرداری برای شستشو اقدامی انجام نداد. اما باز هم خدا خیرشان بدهد که چنین مواردی را در صورت مشاهده جمع می کنند.
حال سوال من این است آیا چنین صحنه هایی زیبایی و اصل فلسفه عید قربان یعنی مبارزه با خودخواهی ها و پا گذاشتن بر امیال نفسانی را تحت الشعاع قرار نمی دهد و مردم از پیام اصلی چنین روزی دور نمی شوند؟!!!
شخصا چند روز قبل و پس از عید قربان به دلیل این مسائل دچار افسردگی می شوم و این عید در اصل باشکوه برایم به روز غم و اندوه تبدیل می شود.