دیده بان حقوق حیوانات/ دکتر بهنام اوحدی*: برای دومین بار در چند سال گذشته، ممنوعیت  دیگری گریبان صاحبان و دوست داران حیوانات خانگی را گرفت. در نوبت پیشین، با خردمندی، تدبیر، درایت و دوراندیشی کمیسیون ها و ریاست ارجمند مجلس، طرح امکان ورود به صحن علنی مجلس را پیدا نکرد و به بایگانی سپرده شد. در کمال شگفتی، طرح بار دیگر از بایگانی بیرون آورده شد و این بار افزون بر جرم شناختن گرداندن حیوان خانگی در کوی و خیابان، اکنون دیگر نگهداری آن در حریم خصوصی و چهار دیواری اختیاری فضای شخصی نیز کرداری بزه کارانه دانسته شده است!

هویداست که ارزیابی همخوانی یا ناهمخوانی چیستی و چگونگی قانونی این طرح با قانون اساسی در توان تخصصی من نیست و بر دوش دانش آموختگان رشته هایی همچون حقوق است؛ از این رو، چشم انداز نگارنده این نوشتار فقط  از دیدگاه تخصصی پیشه و دانش روانپزشکی اعصاب و روان جامعه  و خانواده نگر است.

آدمیان سرشت (تمپرامنت) های ژنتیک و مادرزادی و منش (کاراکتر) های رشدی – پرورشی گوناگون و بنابراین شخصیت ها و مزاج  های خلقی – اضطرابی ناهخوان دارند؛ از این رو، در درازای زندگی خودشان، گرایش ها و دلبستگی های رنگارنگ ویژه خویش و جداگانه داشته، دارند و خواهند داشت. هر آدمی دارای یک یا چند ویژگی (تریت) و یا اختلال شخصیتی از ویژگی ها و اختلالات شخصیتی دوازده گانه ای ست که در نظام روانپزشکی بین المللی و جهانی دهه هاست شناخته شده است. افزون بر این، هر آدمی طبعی از طبایع چهار گانه طب سنتی کهن یعنی مزاج های خلقی گوناگون – خوش خلقی (یوتایمیک)، کژخلقی (دیس تایمیک)، خلق چرخه ای (سیکلوتایمیک) و فرازخلقی (هایپرتایمیک) – و مزاج های اضطرابی جداگانه را داراست. پس شگفت انگیز نیست که یکسان و یکدست سازی اجتماع، آرمانی از نخست نادرست بوده باشد که از سوی ساختارهای حکومتی ناهمخوان و بلکه رو در روی شرق و غرب اروپا در سده بیستم میلادی بارها و بارها آزموده شد و هرگز ره به جایی نبرد تا برای عبرت به بایگانی تاریخ سپرده شود. بنا بر همین ویژگی ها و اختلالات ویژه تک تک آدمیان، تا پایان تاریخ نیز چنین آرمان هایی بنا بر رنگارنگ بودن آفرینش پروردگار، موهوم و محکوم به شکست خواهند بود.

آرایش مو و چهره، شیوه پوشش، برگزیدن خانه و خودرو، گزینش همسر، تصمیم بر شمار فرزندان یا خودداری از فرزندآوری، برگزیدن گونه و نژاد حیوان همدم خانگی، گرایش به شیوه و جای انجام سفر و … همه و همه نمود و نمایه های بیرونی این ویژگی های شخصیتی (سرشتی و منشی)، خلقی، اضطرابی و … است.

منطقی، خردمندانه و واقع بینانه نیست که  در رویکردی مدرن، مردمان را برای پرداخت قبض تلفن، آب، برق، گاز، وام، مالیات و … را به دستگاه خودپرداز بانک یا اداره روانه سازیم، اما از پذیرش فرهنگ مدرنی که فنآوری دستگاه خودپرداز، گوشی تلفن همراه، یخچال، فریزر، خودرو، تلویزیون، و … با خود به ارمغان می آورند، شانه خالی کنیم و بگریزیم !!

حکمت پوشیده و پنهان پروردگار برهمین دگرگونی و ناهمگونی آدمیان در درازای تاریخ آفرینش است که هر یک بسته به ویژگی ها و اختلالات شخصیتی، خلقی، اضطرابی، و … شان، شیوه ای یکدست یا آمیخته به هم از سبک زندگی های کهنه یا تازه، کلاسیک یا مدرن، سنتی یا نو رس را برگزینند. بی گمان، زیبایی فنوتیپ و زیبندگی ژنوتیپ هر اجتماع، پشتوانه و دستاورد آن سرزمین است. درست از همین  چشم انداز ژنتیک و زیست شناختی ست که کشورهای پیش تاخته گیتی، رویکردهای مهاجرتی شان را بر بنیان پراکندگی و رنگارنگی نسل و نژاد آدمیان برپا داشته و استوار ساخته اند.

آدمیان از دیرباز، از همان آغاز آفرینش، در بستر طبیعت و همدم شدن با حیوانات خانگی از اندوه و افسردگی و دلشوره و اضطراب رهایی می جسته اند. درازای عمر کشاورزی در این گوی گردان، بیش از تاریخ دامپروری ست، اما آن چه به گمان بسیاری از دانش پژوهان، پیشینه دیربازتری دارد، اهلی شدن گرگ و پدید آمدن گونه سگ و همدم شدن نژادهای گوناگون آن با آدمیان است. حیوانی نجیب و وفادار که از روز نخست پدید آمدن گونه اش، همواره آدمی را بسیار بیشتر از خودش دوست داشته و پاسدار فداکار داشته ها و دارایی های او، به ویژه دام ها، از یورش گرگ ها و دیگر درنده ها – از جمله خود انسان ها – بوده است. تاریخ اگر زبان داشت می توانست مثنوی ها از جان باختن سگ ها در پای داشته ها و خواسته های آدمیان پیش چشم و ذهن ما نشاند.

آن گونه که نظام اسلامی امروزمان از کودکی به ما آموخته است، بیشتر پیام آوران الهی، پیش از فیض به رسالت نبوی، پیشه چوپانی داشته اند و در تاریخ هرگز نشنیده یا ندیده ایم که چوپان بدون سگ گله نگهبان بدین پیشه بپردازد. سگ در شکار نیز پیش تاز تر از آدمی، همدم و همراه او بوده است. صیدی را که سگ تازی از پی تیر، به دهان و دندان نزد صیاد بیاورد، ولو به فرض آغشته و جاری شدن بزاق سگ در گوشت و خون صید، حرام نبوده و نمی شود.

بسیاری از کودکان، نوجوانان، جوانان، میان سالان، سالمندان و کهن سالان، به دلیل ریشه ها و سرچشمه های گوناگون ژنتیک، مادرزادی، رشدی – پرورشی، یا رخدادی از چشم انداز مغز و اعصاب و روان نیازمند سود جستن از حیوانات خانگی و به ویژه سگ هستند. چرا که احساس و عشق و عاطفه ای که سگ با نگاه نوازشگر چشمانش به آدمی می بخشد، در هیچ کدام از دیگر گونه های جانوری جهان از جمله اسب، دلفین، گربه و طوطی و حتا میمون و گوریل و شامپانزه وجود ندارد. بگذریم که بیشتر دامپزشکان به دلیل فراوانی بیماری های مشترک بین میمون و انسان – از جمله احتمال انتقال ویروس های اچ آی وی – نگهداری گونه های میمون را پیشنهاد نمی کنند.

طی پژوهش های پرشمار، هویدا شده که همدم ساختن حیوانات خانگی و به ویژه سگ با بیماران مغز و اعصاب و روان، روند درمان – از جمله کنار گذاشتن یا کاهش دوز داروهای مغز و اعصاب و روان – را شتاب و ژرفا بخشیده و آنان را از انجام کردارهای پرخاش گرانه و ستیزه جویانه باز می دارد. برای نمونه، از جمله  درمان هایی که برای بزه کاران دچار اختلالات اعصاب و روان در زندان های اروپا، آمریکا، ژاپن و … به کار می رود، همانا « درمان با حیوانات همدم خانگی (پت تراپی) » است که به گونه ویژه و یگانه با سگ های الفت جو و مهربان به کار می رود. این شیوه، کاربردی یگانه و ویژه در رابطه با اختلالات خلقی و شخصیتی از جمله اختلالات شخصیت جامعه ستیز (آنتی سوشیال) و مرزی – آشوب ناک (بوردرلاین) داشته و پیامدها و فرجام درمانی بی همتا در مهار و مدیریت کردارهای نابهنجار و بزه کارانه آن ها داشته است.

چنان چه هر یک از خوانندگان، در رابطه با این سویه کهنه و نه چندان مدرن درمانی یعنی « درمان با حیوانات همدم خانگی (پت تراپی) » کوچک ترین بدبینی و تردیدی در ذهن دارند، آسان و شتابان می توانند این بد دلی و کژاندیشی را با جست و جویی در فضای مجازی – برای نمونه سامانه جست و جوی گوگل یا یاهو – برطرف سازند. کافی ست واژه لاتین ” پت تراپی ” یا ” انیمال اسیستد تراپی ” را در هر سامانه جست و جوگر جهان گیری وارد سازند تا به میلیون ها صفحه، مقاله، پایان نامه و پژوهش در رابطه با کاربرد حیوانات خانگی و به ویژه نژادهای گوناگون سگ دست پیدا کنند.

برخی از نمایندگان ارائه دهنده این طرح – که با کمال شگفتی به نام ” علیرضا محجوب ” نماینده مثلن مدرن اصلاح طلبان هم در میان آنان بر می خوریم !!! – مطرح ساخته اند که از آن جا که سگ و میمون از جمله سرگرمی های یزید بن معاویه بوده است، این طرح را پیشنهاد کرده اند. بی گمان، این ملعون بن ملعون بن ملعون که می تواند نماد و نشان هر ستمگر جفاکار و خون خوار باشد، پس از قضای حاجت در مستراح و پیش از غذا خوردن دستان خود را با آب و شبه صابون می شسته و با حوله خشک می کرده و در بستری تشک مانند دارای بالش و پتو می خفته است؛ آیا منطقی، خردمندانه و واقع بینانه است که گروهی از نمایندگان راست و چپ هایی که به راست می زنند، طرحی به مجلس ارائه کنند که از فردا، همه مستراح ها، دست شویی ها، آب و صابون ها، حوله ها، بسترها، تشک ها، بالش و پتوها گردآوری و سوزانده شود؟!؟

در میانه کارزاری که اروپا و آمریکا با تحریم های شان و عربستان و قطر و ترکیه با پیش کش های شان به پای آن ها، برای مردمان واقعن نجیب و بردبار ما به راه انداخته اند، و درست آن هنگام که بزرگان نظام از لزوم مقاومت و مجاهدت متحدانه ملت در برابر این جنگ بدون آتش سخن بر زبان می رانند، به صحن علنی آوردن این طرح تنش زا، تفرقه افکن و خودویران گرانه هیچ افتخار و سودبخشی نداشته و ندارد. رکود سنگین و سهمگین اقتصادی، جان و رمق روانی – رفتاری برای این مردمان نجیب و بردبار باقی نگذاشته است؛ به ویژه آن که بحران های اجتماعی نگران کننده همچون کاهش سن روسپیگری و وابستگی (اعتیاد)، بهره کشی جنسی از زنان و کودکان، افزایش شمار زنان و مردان بی خانمان، دزدی، زورگیری، آدم ربایی و تجاوز، و … با رخدادهای دلخراشی همچون اسیدپاشی همراه و همبسته شده اند.

در هنگامه فروپاشی ساختار خانواده، کاهش نرخ ازدواج و افزایش سونامی وار جدایی و طلاق، و کاهش امید به رفاه در زندگی که نماد و نمایه فاش و آشکار آن ” کاهش نگران کننده فرزندآوری ” و ” مهاجرت به فرنگ ” – به ویژه در میان نخبگان و دانش آموختگان – حتا از طریق به چنگ آوردن گذرنامه سنت کیس، باهاما، جمهوری های فروپاشیده شوروی پیشین و مانند آن است، آیا طرحی خردمندانه تر، مدبرانه تر، دوراندیشانه تر، کارآمدتر، بهنگام تر و ضروری تر از این گونه طرح ها که یگانه دستاورد آن، بی نظمی ها و بحران های امنیتی  و خوددشمنی های تفرقه افکن و ویران گر خواهد بود وجود نداشته و ندارد؟!؟ بخشیدن رایگان دستاویزهای فاش و آشکار و مستند و مستدل به دست رسانه های رنگارنگ بی گانه و تلویزیون های کشورهای رو در رو و پراکنده ساختن جبهه متحد ملت همانا مصداق عینی « دفاع بد نادانانه و نادوراندیشانه » است که بی گمان بسیار ژرف تر و گسترده تر از « شبیخون آگاهانه و دوراندیشانه » دشمن به نظام و میهن آسیب خواهد زد و بسیار آسان و شتابان، ” دشمن به شاد ” مان خواهد ساخت.

حیوانات همدم خانگی، به ویژه سگ های نگهبان خانه و آپارتمان، می توانند نشانگرهای دقیق و حساس زلزله در مرز زلزله خیز ما باشند.اینان برای صاحبان شان، تبدیل به عضو و فرزندی از خانواده شده اند. بازداشت و کشتار سیستماتیک و سازمان یافته آن ها، نه فقط آسان و شتابان به افسردگی، سوگواری، وابستگی (اعتیاد) و خودکشی کودکان، نوجوانان، جوانان، میان سالان، سالمندان و کهن سالان چند میلیون نفری در رابطه با اینان می انجامد، بلکه می تواند در کوتاه مدت به افزایش کینه توزی و ستیزه جویی میان مردمان دارای رویکردهای گوناگون بینجامد و اجتماع را در آستانه فروپاشی نشانده، زمینه ساز جنگ و جدال داخلی – که خواسته کهنه همسایگان و بی گانه گان بوده است – شود و رنج مردمان را افزون نسازیم . بیش از این، با کردارها، کنش ها و واکنش های شتاب زده، نادوراندیشانه و خودویران گرانه، آب به آسیاب دشمن نریزیم و دل بزرگان نظام را به درد نیاوریم و خون نکنیم. کاش نمایندگان مجلس، بیش تر از طرح های بی هوده و بدهوده این چنانی، به نرخ رشد آمارهای ناهنجاری های جنسی – زناشویی که از سوی مرکز پژوهش های خود همین دوره مجلس به تازگی به گونه رسمی منتشر شده بها می دادند یا برای نمونه، در اندیشه هفت هشت میلیون دختر جوان و میانسال و دوازده سیزده میلیون زن مطلقه جوان و میان سالی می بودند که هرگز و هرگز فرصت ازدواج را در درازای زندگی شان پیدا نخواهند کرد. این بار نیز، نیازمند درایت و دوراندیشی ریاست محترم مجلس هستیم تا از به صحن علنی آمدن این طرح پیشگیری لازم را انجام دهد.

*روانپزشک خانواده و جامعه