دسته: حیوانات کار

دیده بان حقوق حیوانات/ معصومه اسفندیار*: سگ‌های زیادی دور تا دور حوض ساختمان قدیمی هلال‌احمر ایستاده‌اند. فضا پر شده از صدای «سعید احتشامی» که مدتی است داوطلبانه، کار آموزش سگ‌ها را برعهده گرفته است: «به راست.. بشین… حالا پاشو»؛ تلاش صاحبان این سگ‌ها دیدنی است. «طلا… بخواب…» «مکس آفرین خوبه…» و دست‌آخر «هاچیکو» است که با یک «بزن قدش» کار را تمام می‌کند، جمع سگ‌های خانگی جمع است، از نژاد «هاسکی» گرفته تا «ژرمن‌شپرد‌«. «محمدرضا حجت‌نژاد» که در بازار تهران مدیرفروش زعفران است اسم سگ، یک‌سال‌و‌شش‌ماهه‌اش را «مکس» گذاشته است؛ او چنان در مورد سگش صحبت می‌کند که انگار در مورد بچه‌اش با تو سخن می‌گوید: مکس از نژاد «ژرمن‌دابرمن» است؛ از طریق تبلیغات اینترنتی با دوره‌های آموزشی امداد و نجات ویژه سگ‌های خانگی آشنا شدم و بعد از گذراندن تست‌های اولیه مکس وارد کلاس‌های امداد و نجات شد؛ در مرحله اول که حدود سه‌ماه طول کشید مکس آموزش‌های اولیه همچون فرامین چندگانه مثل بخواب، بشین، برو، بایست و… و همین‌طور راه‌رفتن کنارم بدون قلاده را یاد گرفته حالا نسبت به قبلش بسیار بچه خوبی شده است…! حیاط کوچک ساختمان هلال‌احمر شمیرانات میزبان 12قلاده سگ از انواع نژادهای معروف و‌ گرانقیمت است از نژاد هاسکی گرفته تا ژرمن‌شپرد و «باسکر» همه جمع هستند تا مربی به آنها آموزش دهد. «هاچیکو» دختر سفید و باهوش کلاس است که نژادش به مناطق سردسیر برمی‌گردد؛ «محمدطلوع شریفی» که دو سال است با هاچیکو زندگی می‌کند، می‌گوید پیش از آمدن به کلاس‌های امداد و نجات هلال‌احمر شمیرانات، آموزش‌های ویژه سگ‌ها که مطابق با استانداردهای بین‌المللی است را از طریق ارسال فیلم‌های دخترش برای مربیان آلمانی فراگرفته و حالا هاچیکو آمده تا با شرکت در این کلاس‌ها علاوه بر ارتقای آموزش‌هایش، هیجانش را در میان دیگر سگ‌ها کنترل کند. صاحب هاچیکو که قرار است نقش مربی این سگ را هم ایفا کند می‌گوید کلاس‌های هلال‌احمر برای اجتماعی‌شدن سگش بسیار مفید بوده وگرنه همه سگ‌ها در خانه حرف‌گوش‌کن و خیلی خوب هستند اما بیرون از خانه حرف‌گوش‌نکن و پرخاشگر می‌شوند. سگ‌ها و صاحبانشان همه در حالی که لباس هلال‌احمر بر تن دارند، پشت هم در یک صف ایستاده‌اند و آموزه‌های قبلی را تمرین می‌کنند صدای مربی در فضا پخش می‌شود «10قدم از سگ‌هایتان فاصله بگیرید و فرامین را اجرا کنید» و اینجا تمامی اسم سگ‌ها توسط صاحبانشان صدا می‌شود (سندی، سندی بخواب. بخواب)، (مکس آفرین پسرخوب) و… از «سها درگاهی» که تنها زن این گروه پیشرفته است در مورد سگش «طلا» می‌پرسم که در طول کلاس بارها از دست این سگ حرص خورده و حتی گاهی به او پرخاشگری کرده و او را زده! می‌پرسم که رفتار طلا نسبت به قبل از آمدنش به کلاس تغییر کرده است؟ به سرعت پاسخ می‌دهد که قبلا خیلی پرخاشگر بود اما حالا اگر ترسش را کنار بگذارد بچه خوبیه! از او می‌پرسم پس چرا حتی گاهی طلا را می‌زنی؟ می‌گوید طلا از یک‌ماهگی با ما بوده و الان که یک‌سال‌ونیمش شده خیلی به او وابسته‌ام. نه‌تنها من بلکه تمام اعضای خانواده‌ام و فکر می‌کنم اگر بلایی سر طلا بیاید همه‌مان می‌میریم! اما باید ترسش را کنار بگذارد. صحبت‌هایمان که به اینجا می‌رسد احتشامی اشاره می‌کند که دو تا از بچه‌های باهوش کلاس با کمی تاخیر آمده و آنها هم کسی نیستند جز «ادسا» 19ماهه از نژاد ژرمن‌شپرد و راکسی 26ماهه از نژاد باکسر. حالا قرار است سگ‌های کلاس پیشرفته، عبور از مانع را بیاموزند و به همین دلیل قرار است دور تا دور استخر راه رفته و از موانعی که از پیش تعبیه شده است عبور کنند و به همین دلیل برای از بین‌رفتن ترس سگ از ارتفاع، مربی که همان صاحب سگ است به داخل استخر خالی رفته و با هدایت او، سگ باید از موانع عبور کند. باورم نمی‌شد که سگ‌ها چنین از ارتفاع می‌ترسند، ناخن‌هایشان را چنان روی سرامیک‌های کنار استخر می‌کشیدند که جای ناخن‌هایشان روی سنگ ماند! و صدای زوزه‌شان توجه همگان را به خود جلب کرد. ترس طلا و ساشای 13ماهه از ارتفاع به‌گونه‌ای بود که سعید احتشامی برای عدم‌سرایت این ترس از مربیانشان خواست که مدتی این سگ‌ها را در آغوش خود بگیرند تا پس از آرامش مجدد دوباره به تمرین بازگردند. سعید احتشامی تنها چند دقیقه وقت پیدا می‌کند که یک گپ کوتاهی با ما داشته باشد؛ از او در مورد سگ‌های باهوش کلاس می‌پرسم و او با کمی مکث می‌گوید همه‌شان خوب هستند و هنگامی که با اصرار من مواجه می‌شود؛ می‌گوید که راکسی، هاچیکو، هاسکی و بعد نام تک‌تک سگ‌ها را می‌برد و می‌گوید من که گفتم همه خوب هستند. به اینجای سخنانش که می‌رسد از اعضای گروه می‌خواهد تا سگ‌ها را داخل فرغون بگذارند و دور استخر حرکت کنند! از او در مورد این حرکت می‌پرسم و می‌گوید این روش بهترین شیوه برای از بین‌رفتن ترس سگ است به‌گونه‌ای که این سگ باید به مربی خود اطمینان کند که او همیشه همراه و مراقب او است و گذاشتن سگ درون فرغون و حمل آن توسط مربی سبب می‌شود که این سگ در حالت نامتعادل به مربی خود اعتماد کند! احتشام می‌گوید خودش صاحب سگ چهارساله‌ای به نام «آماندا» است که نژاد ژرمن‌شپرد است که در تمامی مانورها هم شرکت کرده و به شوخی می‌گوید که کلاسش از این سگ‌ها بالاتر است و به همین دلیل او را به کلاس‌ها نیاورده است. همچنین «دکتر امیری» که به‌عنوان دامپزشک داوطلب گروه را یاری می‌کند، در مورد وضعیت جسمانی سگ‌های انتخاب‌شده، با بیان اینکه سگ‌ها در مرحله ابتدایی از لحاظ سلامت جسمانی مورد بررسی قرار می‌گیرند و سگ‌های ورزیده برای این آموزش انتخاب می‌شوند، گفت: این سگ‌ها باید تحمل شرایط سخت، پرفشار و استرس را داشته باشند. دامپزشک گروه معتقد است که جثه سگ‌ها فرقی ندارد اما سگ‌ها از لحاظ هوش، ذکاوت و مطیع‌‌بودن مورد بررسی قرار می‌گیرند. وی با بیان اینکه سگ‌های ماده باهوش‌تر از سگ‌های نر هستند، گفت: سگ‌های ماده به‌دلیل هوش و ذکاوت بالا بسیار مناسب آموزش‌ هستند، اما به‌دلیل شرایط خاص نگهداری معمولا افراد اقدام به نگهداری سگ‌های نر می‌کنند. امیری معتقد است که 90درصد سگ‌ها حافظه قوی بویایی دارند و قدرت‌ بویایی سگ‌ها صد برابر انسان است و این حیوانات پس از انسان، باهوش‌ترین موجودات هستند. از میدان تمرین سگ‌ها دور شده و برای مصاحبه با «دکتر ناصر چرخساز» رییس جمعیت هلال‌احمر شمیرانات به اتاقش می‌رویم؛ او که طراح و اجرا‌کننده این طرح است می‌گوید دیکته نانوشته آموزش سگ‌های خانگی را نوشتیم و حالا باید غلط‌ها و خطاها را استخراج و حل کرد. او می‌گوید که این طرح به صورت پایلوت در شمیرانات اجرایی شده و حالا با استقبال فراوانی روبه‌رو شده است، به‌گونه‌ای که تاکنون 150سگ پذیرش شده‌اند و در حال فراگیری دوره‌های آموزشی هستند. از او در مورد چرایی اجرای این طرح می‌پرسم و می‌گوید: سگ در جامعه امروزی ما به نوعی مد بدل شده به‌گونه‌ای که در خیابان سگ‌های‌گرانقیمتی را می‌بینم که صاحبانشان تنها برای گرداندن و بازی‌کردن با آنها، خریداری‌شان کرده‌اند اما ما با اجرای این طرح می‌خواهیم به آنها بفهمانیم که آن سگ می‌تواند آموزش‌های خاص دیده و در زمان بحران یا حادثه کمک حال شما باشد و علاوه بر آن ممکن است در زمان بروز حادثه تا رسیدن سگ‌های امدادی زمان طلایی برای نجات افراد گرفتار را از دست بدهیم و می‌توانیم از این سگ‌ها استفاده کنیم. او در مورد نحوه پذیرش و آموزش این سگ‌ها؛ با اشاره به پذیرش سگ‌های شش تا 18ماهه می‌گوید: سگ‌ها توسط مربیان از نظر سلامت بدنی معاینه می‌شوند چراکه قرار است این سگ‌ها از روی آوار عبور کنند و از بلندی بپرند و اگر این سگ توانایی نداشته باشد آسیب جدی خواهد دید و پس از تایید اولیه این سگ‌ها در اجتماعات سگ‌ها آورده می‌شوند تا میزان اجتماعی‌شدن، پرخاشگری و دستورپذیرش تخمین زده شود و در صورت کسب حداکثر نمرات وارد کلاس‌های امدادی شده و در مرحله اول فرامین چندگانه همچون (بشین، بخواب و…) به این سگ آموزش داده می‌شود و انتظار می‌رود سگ در پایان مرحله اول میزان دستور پذیری‌اش به‌گونه‌ای باشد که بدون قلاده و از فاصله دور از مربی‌اش که همان صاحب سگ است اطاعت کند.
چرخساز در ادامه به برنامه‌های آموزشی مرحله دوم اشاره می‌کند و معتقد است در این دوره باید صاحبان سگ نیز دوره‌های آموزش امداد و نجات را فرابگیرند تا در صورت یافتن فرد محبوس‌شده در زیر آوار توسط سگ، مربی اقدامات اولیه را روی فرد مصدوم انجام دهد و سگ‌ها نیز در این مرحله، عبور از میدان مانع، عبور از ارتفاعات و تونل و… را می‌آموزند و در مرحله سوم و انتهایی نیز سگ‌ها با توجه به نیاز جمعیت در شمیرانات به دو بخش امداد کوهستان و آوار تقسیم شده و آموزش‌های تخصصی را می‌گذرانند. او به اهمیت اجتماع‌پذیری سگ‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید سگ‌ها باید بتوانند با مردم دوست باشند تا در موقع حادثه و نیاز پرخاشگری نکنند و به همین دلیل سگ‌ها موظف هستند روزهای پنجشنبه به ارتفاعات شمال تهران صعود کنند. چرخساز در مصاحبه خود در حالی از استقبال چشمگیر مردم از این طرح و پس از آن از مشکلات و مسایل حاشیه‌ای سخن به میان آورد که «محمود مظفر» رییس سازمان امداد و نجات جمعیت هلال‌احمر؛ در گفت‌وگو با «شرق» اعلام کرد این سازمان آمادگی دارد که هر نوع سگ اعم از فانتزی، نگهبان، خارجی و… را آموزش دهد. وی با بیان اینکه این طرح آموزش سگ‌های خانگی به صورت پایلوت در تهران اجرایی‌شده است به استقبال گسترده مردم از این طرح اشاره می‌کند و می‌گوید: حتی از استان‌های اطراف تهران همچون اصفهان و آمل افرادی به هلال‌احمر شمیرانات مراجعه و خواستار تربیت سگ‌هایشان شدند اما به آنها وعده داده‌ایم که در صورت به حد نصاب‌رسیدن تعداد افراد برای آنها نیز در استانشان کلاس برگزار می‌کنیم اما در حالت کلی مربیان جمعیت آمادگی تربیت هرگونه سگ را دارند. مظفر همچنین از حضور مربیان آنست (سگ‌های امداد و نجات) آلمانی در کشورمان خبر داد و گفت: هفته آینده این مربیان آنست آلمانی برای بازدید از روند تربیت و نگهداری سگ‌های امدادی و همچنین تبادل تجربیات به ایران می‌آیند و قطعا بازدیدی نیز از این مرکز در شمیرانات خواهند داشت و از بین سگ‌های آموزش‌دیده برتر، تعدادی برای شرکت در این کلاس‌ها انتخاب می‌شوند. مدیران و پرسنل ساختمان قدیمی هلال‌احمر شمیرانات در خیابان آقایی این روزها با وجود تمام مشکلات میزبان سگ‌های خانگی از هر نوع نژاد هستند تا با ارایه آموزش‌های تخصصی، بتوانند گامی در راستای فراگیری آموزش‌های امدادی بردارند و آنگونه که ناصر چرخساز بارها در مصاحبه‌هایش عنوان کرده تهران بزرگ با دارابودن جمعیت میلیونی، تنها دارای دو تیم آنست (سگ‌های جست‌وجو و نجات) است و اجرایی‌شدن طرح آموزش سگ‌های خانگی مطمئنا سبب ارتقای توان امدادی کشور و سرعت پاسخگویی به حوادث می‌شود و به‌نظر می‌رسد آنگونه که مظفر به «شرق» قول داده است به زودی شاهد افزایش این مراکز در سطح کشور خواهیم بود.

* روزنامه شرق | شماره ۱۸۶۳