دیده بان حقوق حیوانات/ بهار سلاحورزی*: حال و روز بزرگترین گربه سان جهان که روزگاری سلطان بیشه زارها و جنگل های شمال ایران بود و از حدود 50 سال پیش دیگر هیچ کس آن را در طبیعت ایران ندیده درباغ وحش ارم هم با جود آنکه مسئولان آن را تنها باغ وحش کشور که از استانداردهای اروپا استفاده می کند عنوان می کنند خوب نیست آنطور که تنها طی چند سال اخیر یک ببر در این باغ وحش بر اثر مشمشمه تلف شد یکی دیگر در قرنطینه ای نامعلوم مفقودالاثراست و هفته گذشته هم ببر دیگری در استخراین باغ خفه شد این در حالی است که گفته می شود در سراسر جهان بین 300 تا 4 هزار قلاده ببروجود دارد و به عبارتی این حیوان یک میراث طبیعی جهانی در معرض انقراض است.
به گزارش خبرنگار مهر، هفته گذشته اعلام شد، تنها ببر بنگال باغ وحش ارم در استخر محوطه نگهداری غرق شده، ببری که حدود ۴ سال سن داشت از کودکی در باغ وحش ارم در اسارت بود و تا پیش از ورود ببرهای سیبری، تنها ببر باغ وحش نیز محسوب می شد.
مرگ چهارمین ببر در باغ وحشهای کشور
با ورود ببرهای سیبریایی، ببری به قفس دیگری منتقل شد و پس از مرگ ببر نر سیبری و خروج باغ وحش از قرنطینه، ببری به محوطه قبلی گربه سانان بازگشت. ببری پس از دو ببر سیبری باغ وحش وکیل آباد مشهد، و ببر نر جنجالی باغ وحش ارم، چهارمین ببری است که مرگ آن در باغ وحش های ایران تایید می شود. گفته می شود ببری مبتلا به صرع بود و به دلیل تشنج حاصله به استخر سقوط کرده و از بین رفته است.
ببر در لیست قرمز گونه‌های در معرض خطر اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست (IUCN) در جایگاه “در معرض خطر انقراض” قرار دارد بنابراین در تمام دنیا برای حفظ و حراست حتی یک قلاده از این گونه با ارزش ساعت ها وقت و انرژی و میلیاردها تومان اعتبار هزینه می شود.
روسیه از دادن ببر سیبری به ایران منصرف شد
چرا راه دور برویم همین پروژه احیای ببر مازندران که با وارد کردن ببرهای سیبری از روسیه در سال 89 آغاز شد و البته نتیجه آن مرگ ببر نر و قرنطینه شدن ببر ماده در اثر ابتلا به بیماری مشمشمه در همین باغ وحش ارم بود علاوه بر اینکه با از دست دادن چند قلاده پلنگ ایرانی که خود از گونه های بسیار ارزشمند است همراه بود، بالغ بر 500 میلیون تومان هزینه هم فقط برای آماده سازی پناهگاه حیات وحش میانکاله روی دست سازمان محیط زیست گذاشت که البته قرار بود با ورود مجدد ببرهای سیبری از روسیه در سال جاری این پروژه بار دیگر کلید بخورد اما روز گذشته مدیر کل دفتر حیات وحش سازمان محیط زیست خبر از انصراف روس ها برای تبادل ببر هایشان با ایران داد که البته با این وضعیتی که حیات وحش در کشور ما دارند به نظر می رسد روسها حق دارند که حاضر به این مبادله نباشند.
جشن حفاظت از ببر سوماترایی در باغ وحشی در آمریکا با تولد دو توله ببر
این در حالی است که دیسکاوری نیوز روز گذشته خبر از تولد دو توله ببر سوماترایی که از گونه های بسیار نادر ببر است در باغ وحشی در آمریکا می دهد که به اعتقاد مسئولان این باغ وحش این اتفاق برای حفاظت این گربه سان در حال انقراض پیروزی بزرگی است. به اعتقاد مسئولان این باغ وحش، در حالیکه در حال حاضر کمتر از 500 قلاده ببر سوماترایی در کل طبیعت دنیا وجود دارد تولد این توله ها گامی بلند در جهت احیای نسل این گونه در خطر انقراض محسوب می شود. تنها مکانی در دنیا که این گونه در آن به طور طبیعی وجود دارد جزایر سوماترا در اندونزی است که شکار غیر مجاز و جنگل زدایی در آنجا بزرگترین تهدید برای حیات این گونه محسوب می شود.
اگر چه انتقاد از فعالیت باغ وحشها همزمان با مرگ یکی از 2قلاده ببر سیبریایی و تعدادی از شیرهای موجود باغ وحش ارم با توجیه ابتلا به بیماری مشمشه به اوج خود رسید اما عملکرد باغ وحشهای کشور همواره مورد انتقاد کارشناسان حیات‌وحش بوده است.
وضعیت نامناسب گربه سانان در باغ وحش ارم
در حال حاضر با گذشت نزدیک به 3سال از آن ماجرا هنوز برای ساماندهی و بهبود وضعیت باغ‌وحش‌های کشور اقدامی صورت نگرفته این در حالی است که مرداد ماه سال گذشته معاون محیط طبیعی وقت سازمان محیط زیست اعلام کرد: بنابر بر گزارش کارشناسان و باز دیدی که شخصاً از باغ وحش ارم داشتم مکان‌هایی که گربه‌سانان مانند شیر،ببر و پلنگ در آن نگهداری می‌شوند اصلاً محل‌های مناسبی نیستند و باید ظرف یکی دو هفته آینده اصلاح شوند. به گفته وی، این قفس‌ها از نظر فضا به هیچ عنوان استاندارد نیستند و مساحت‌شان برای تعداد حیواناتی که در آنها نگهداری می‌شود بسیارکم است و بر اساس تذکر‌هایی که به مسئولان باغ وحش داده شده قرار است با استفاده از الگوی موزه تنوع زیستی ظرف دو هفته آینده فضای فیزیکی این قفس‌ها توسعه یابد.
شرایط باغ وحش ارم نزدیک به استاندارد های اروپایی
البته چندی پیش رئیس اداره کل حفاظت و مدیریت شکار و صید سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرد: بااعمال استانداردهای ابلاغ شده فضای بهتری برای حیوانات باغ وحش ارم فراهم شده است. سید مسعود حسینی افزود: با توجه به شرایطی که در کشور وجود دارد در باغ وحش ارم فعالیتهای زیادی برای بهبود وضعیت و فضای بهتر برای حیوانات این باغ وحش انجام شده است. وی با اشاره به اینکه يك سال و نيم از زمان ابلاغ استانداردها به باغ وحشها می گذرد، تصریح کرد: قفسه های گربه سانان اصلاح شده و ابعادی طبق استانداردها برای آنها در نظر گرفته شده که مسئولان موظف هستند طبق وظایف عمل کرده و استانداردها را رعایت کنند و در غیر اینصورت بر اساس قانون با آنها رفتار خواهد شد. به اعتقادرئیس اداره کل حفاظت و مدیریت شکار و صید سازمان حفاظت محیط زیست، باغ وحش ارم نسبت به 3 سال پیش کاملا تغییر کرده و از بدو ورود می توان تغییرات را احساس کرد.
در این میان دامپزشک باغ وحش تهران نیز باغ وحش ارم را تنها باغ وحشی در کشور عنوان کرد که از استانداردهای باغ وحش های اروپا استفاده می کند.
هیچ یک از باغ وحش های کشور استاندارد نیستند
از سوی دیگر، دکتر اسماعیل کهرم، استاد دانشگاه ضمن انتقاد از شرایط نامساعد حیوانات درباغ‌وحش‌های کشور معتقد است، درحال حاضر در هیچ‌یک از باغ‌وحش‌های کشور استانداردهای لازم رعایت نمی‌شود. به‌عبارت دیگر استانداردی وجود ندارد که بخواهند رعایت کنند در نتیجه وضعیت حیوانات در باغ‌وحش‌ها بسیار اسفبار است به‌طوری که نبودن این باغ‌وحش‌ها از بودنش بهتر است.
کهرم وجود باغ‌وحش‌های استاندارد را ضرورتی اجتناب‌ناپذیر عنوان کرد و گفت: فلسفه وجودی باغ‌وحش‌ها آشنایی با حیوانات و شیوه زندگی و رفتار آنهاست به‌طوری‌که الفتی میان انسان به‌ویژه کودکان و حیات‌وحش ایجاد می‌شود که درنهایت حفاظت از محیط‌زیست را درپی دارد. دستیابی به این هدف در گرو راه‌اندازی باغ‌وحش‌های استاندارد است به‌طوری که فضا به‌گونه‌ای باشد که جانوران بتوانند در این محیط‌های مصنوعی رفتار طبیعی خودشان را داشته باشند.
کشتار ببر های باغ وحشی پس از انقراض نسل ببر مازندران
یک فعال محیط زیست نیز از بی تفاوتی مسئولان نسبت به از بین رفتن گونه های با ارزش جهانی مانند ببر در باغ وحش های کشور انتقاد می کند و می گوید: ظاهراً پس از منقرض کردن نسل ببر در ایران، اکنون مرض دیگری به جانمان افتاده. ول کن ببر ها نیستیم. دو ببر را در باغ وحش وکیل مشهد به کشتن دادیم و پس از آن سه سال پیش سازمان محیط زیست در پروژه ای تبلیغاتی دو ببر سیبری را در ازای دادن دو پلنگ ایرانی از روسیه وارد کرد. از آن دو ببر سیبری یکی را در باغ وحشی در تهران کشتیم و آن یکی گفته می شود بیمار است و بیش از یکسال است که کسی از سرنوشتش خبری ندارد. چند روز پیش هم یک ببر دیگر در باغ وحش ارم تهران مرده. تا اینجای کار می شود 4 ببر مرده و یک ببر مفقودالاثر! آن ببری که در باغ وحش ارم مرده ببر بنگال بوده، بر اساس آمار صندوق جهانی طبیعت (WWF) فقط حدود 1850 ببر بنگال در کل جهان در طبیعت زندگی می کنند.
سپهر سلیمی با بیان اینکه نسل ببر را در ایران منقرض کردیم و اکنون مرض ببرکشی در باغ وحش های کشور به جانمان افتاده اضافه می کند: تا کی قرار است این حیوانات کشته شوند و هیچ مسئولی پاسخگو نباشد؟! تا کی قرار است میراث طبیعی جهان را نابود کنیم و در برابر جهانیان پاسخگو نباشیم؟! تا کی قرار است باغ وحش های ایران قتلگاه و شکنجه گاه حیوانات باشد؟!
نابودی ببر های در معرض انقراض و معدوم کردن شیر های مبتلا به مشمشمه و چه و چه، همه در باغ وحشی اتفاق افتاده که به اعتقاد مسئولان محیط زیست استاندارد ترین باغ وحش کشور است بنابراین واضح است که وضعیت حیات وحش در سایر مراکز نگهداری حیوانات که بسیاری از آنها حتی مجوز راه اندازی هم ندارند چگونه است البته گاهی اخبار جسته و گریخته مانند آنچه که در مورد نگهداری خرس در قفس یک متری در باغ پرندگانی در رشت اتفاق افتاده بود و مسئولان طبق روال همیشگی تنها آن را تکذیب کردند نشان دهنده وشرایط باغ وحش های کشور است که اگر مورد توجه قرار نگیرند علاوه بر ستمی که بر حیات وحش در طبیعت کشور روا داشته می شود در زمینه حیوان آزاری و بی توجهی به حقوق حیوانات در باغ وحش ها هم شهره خواهیم شد.
* منتشر شده در خبرگزاری مهر
