دیده بان حقوق حیوانات/ سارا ابراهیمی: هر از چند گاهی تب یک موضوع در کشورمان بالا می گیرد، عده ای دنبال آن می افتند و جریانی را شکل می دهند، این روزها برخی ترجیح می دهند وقت شان را با یک حیوان خانگی بگذرانند، فرقی نمی کند که این حیوان ماهی آکواریومی باشد، خوکچه هندی، سگ، گربه، همستر یا …..
بازیگران به نام سینما هم به این جریان پیوسته اند و عکس هایی از آنها منتشر شده است که حیوانات خانگی شان را در آغوش فشرده اند. پسران و دختران جوان را دیده اید که سگی را اندازه یک گلوله کاموا در آغوش می گیرند؟ خبر دارید که در شهرهای کوچک هم حیوانات خانگی آرام آرام جایشان را باز کرده اند؟ از خودتان پرسیده اید که چرا برخی افراد دست به این کار می زنند؟ تا چه اندازه ممکن است داشتن یک حیوان خانگی خطرساز باشد؟
در این گزارش که به مناسبت ۱۰ دسامبر روز جهانی حقوق حیوانات در زیست بوم منتشر شده است ، به زوایایی از این موضوع می پردازیم که شاید برای شما هم تازگی داشته باشد. این گزارش صرفاً می کوشد آینه ای برای انعکاس آن چه در اطراف ما می گذرد باشد، به هیچ وجه قصد توجیه یا تحقیر این رفتار در میان نیست.
پیشنیه نگهداری از حیوانات
شاید نتوان مرز مشخصی را برای حیواناتی که نگهداری می شود مشخص کرد، گرچه در تعریف حیوانات خانگی یا به اصلاح pet عنوان می شود : “منظور حیوانی است که برای نگهـداری در خانه پرورش می‌یابد، نگهداری هرگونه حیوانِ خارج از این چارچوب، درست نیست”. اما سال پیش خبری منتشر شد که مردی در خانه اش یک شیر آفریقایی را نگهداری می کرده که با شکایت همسایه ها و مراجعه ماموران محیط زیست مجبور شده است آن را به باغ وحش برگرداند، خبر باور نکردنی است، یک شیر آفریقایی در خانه یک شهروند تهرانی؟!! ماه پیش نیز ماموران محیط زیست استان تهران یک کروکودیل را از یک آپارتمان در قلب تهران بیرون کشیدند!!
حتماً در کتاب ها، فیلم ها و سریال ها مردان و پسران جوانی را دیده اید که بر بالای پشت بام ها و داخل قفس توری چند کفتر را نگهداری می کنند، برای کفترهایشان اسم می گذارند، دانه می پاشند، تر و خشکشان می کنند و از اوج گرفتنشان در آسمان لذت می برند، کمتر دیده ایم یا شاید ندیده ایم که این موضوع از طرفی کسی ستوده شده باشد، همیشه کفتربازها را سرزنش می کردند و حتی متهم بودند که خانه همسایه ها را به بهانه کفتربازی دید می زنند، حالا با گسترش فرهنگ آپارتمان نشینی عملاً پشت بام مستقلی باقی نمانده است تا کسی کفتر بازی کند، خروس بازی و چنگ های خونین آن هم بیشتر به شرط بندهای حرفه ای نسبت داده می شود، در فیلم “اعتراض” ساخته مسعود کیمیایی صحنه های چندش آوری از جنگ این حیوانات نگون بخت نمایش داده می شود. دوران خلیفه های عباسی هم تمام شده است که در سریال های با آن میمون های یازیگوششان نمایش داده می شوند، اما این روزها نگهداری از حیوانات خانگی شکل و سیاق دیگری به خود گرفته است.
در برخی از نمادها و نقاشی هایی که به تاریخ باستان منتسب می شود حیوانات وحشی از قبیل شیر یا پلنگ در کنار شاهان دیده می شود که قلاده حیوان به شکلی در دست آنان است که گویی رام و اهلی شده اند که در دربار نگهداری می شوند، کمک گرفتن از سگهای دست آموز برای شکار و صیادی نیز پیشینه ای تاریخی در فرهنگ ایرانی دارد، اما آنچه این روزها دیده می شود شکل جدیدی از ماجراست، قیاس سگی پاکوتاه و پشمالو که گاه از یک گربه هم کوچکتر است با سگ های تازی مخصوص شکار خود گویای این تفاوت است.
چرا حیوان خانگی نگه می دارند؟
دکتر صادقی دامپزشک می گوید: « رام کردن و دست آموز کردن حیوانات وحشی عمری به درازی بشر دارد، حتی حیوانی چون بُز که امروز اهلی و مفید به شمار می رود در آغاز “وحشی” لقب می گرفته چرا که در دامان طبیعت رها بوده است، این داستان در مورد دیگر حیوانات از قبیل اسب هم وجود داشته است، جالب است که سگ اصحاب کهف در فرهنگ ما بیشتر از “پسر” نوح ستایش شده است، اما نگهداری از حیوانات به عنوان یک همدم در بیشتر در غرب نمود پیدا کرده است.»
دکتر صادقی می افزاید:« سفر اروپائیان به غرب وحشی و همراهی سگ ها با آنها شکل تازه ای از رابطه انسان و حیوان را آفرید، شما به رمان سپید دندان نوشته جک لندن مراجعه کنید یا نمونه های بسیاری از فداکاری سگ ها که جان خود را برای صاحبانشان به مخاطره انداخته اند، اما غرب پس از آنکه طرح کنترل جمعیت را پایه ریزی کرد برای جبران خلا ناشی از کمبود فرزندان، نگهداری حیوانات خانگی را ترویج کرد،البته برخی این موضوع را به مشکلات اقتصادی نیز مرتبط می دانند چرا که در آن شرایط نگهداری یک حیوان خانگی به مراتب کم هزینه تر از نگهداری فرزند بود، از آنجائیکه انسان نیازهای عاطفی بسیاری دارد برای پر کردن این نیاز حیوانات خانگی را وارد زندگی افراد کردند».
عبدالرضا باقری، مدیر روابط عمومی انجمن حمایت از حیوانات نظری مشابه دارد و می گوید:« زندگی در هزاره سوم، سبب تنهایی انسان‌ها و دورشدن آنان از یکدیگر شده است. نگهداری از حیوان خانگی، افزون بر دورکردن انسان از زندگی سراسر ماشینی، اوقات فراغت دور از افکار پریشان را به همراه دارد. رسیدگی روزمره و آب و غذا دادن به یک موجود زنده که غیر از این توقع دیگری ندارد، لذت‌بخش است. امروزه انسان‌هایی‌که به سببی تنها مانده‌اند، احساس بی‌فایده بودن میکنند. وابسته بودن یک پرنده یا حیوان خانگی به همین انسان تنها، به او احساس ارزشمندی می‌دهد و احساس‌های بد را در او از بین می‌برد».
اما حسین رفاهی شهروند ۳۵ ساله نظری کاملاً متفاوت دارد و می گوید: « من اصلاً این حرفها را قبول ندارم،بیشتر به توجیه شبیه است، برای نمونه نگهداری سگ که این روزها مد شده است یک کار مضر است، در اسلام از این حیوان به عنوان نجس یاد می شود، موی سگ، عرق سگ نجس به شمار می رود، مگر ما ادعای مسلمانی نداریم؟ چطور می شود یک همچین حیوانی را در خانه نگهداری کرد، توی ماشین سوار کرد، بغل کرد؟ همیشه سگ و سگ بازی از نظر ایرانی ها کار ناپسندی بوده است.».
اما نگهداری حیوانات خانگی تنها به سگ خلاصه نمیشود، برخی از افراد شیفته ماهی ها هستند، در خانه بسیاری از افراد می توان آکواریوم های کوچکی را مشاهده کرد که صاحب آن با حوصله و لذت ماهی هایش را نگهداری می کند. بهزاد فروغی می گوید: « من چهار سال است آکواریوم دارم و ماهی نگهداری می کنم، قبول دارم که کار آسانی نیست و به مراقبت دائمی نیاز دارد، هزینه اش هم کم نیست اما ماهی ها به من آرامش می دهند، هر بار هم ماهی تازه ای به بازار می آید که آدم را وسوسه می کند آن را به آکواریومش اضافه کند، راستش را بخواهید با آنکه از بچگی خیلی خوردن ماهی را دوست داشتم اما از وقتی آکواریوم خریده ام به هیچ وجه نمی توانم ماهی بخورم، حس عجیبی نسبت به ماهی ها پیدا کرده ام.».
تاثیر رسانه ها بر ترویج فرهنگ نگهداری حیوانات خانگی
کوچکتر که بودیم در کارتون هایی که از تلویزیون پخش می شد حیوانات نقش ویژه ای داشتند، بنر سنجاب شیطان و بازیگوش، رامکال که قند را قبل از خوردن می شست!، زُمبه سگ شجاع سگارو در میتی کومان، بل سگ پشمالو و بزرگ سباستین، بارون سگ باوفای پرین، شیلا پرنده زبان دراز سندباد و …همه همراه قهرمانان قصه های کودکی ما بودند، شاید هر کدام از ما در آن سن و سال آرزو کرده باشد که دوستی چنین باوفا و باهوش می داشتیم، این احساس را هنوز برخی با خود دارند، فائزه رجبی می گوید:« دخترم دوازده سالش است و چند ماه پیش در روزهای عید اصرار کرد و مجبور شدم براش لاک پشت بخرم! الان توی یک جعبه کفش نگهداریش می کنه، صبحا قبل از اینکه خودش صبحونه بخوره اول می ره غذای لاک پشتش رو می ده! یادم می آید بچه که بودیم پسرها توی کوچه ها دنبال گربه ها می افتادند تا با تیرکمون و تفنگ بادی بزننشون! اما الان بچه ها نسبت به حیونا حس دوستی دارن.”
بعد از پخش سریال مرد هزار چهره ساخته مهران مدیری که علیرضا خمسه در نقش آقای قزاقه مندیان که رئیس یک باند تبهکاری بود یک ایگوانای ترسناک داشت، بعد از پخش سریال خرید و فروش خزندگانی مثل «ایگوانا» به شدت افزایش یافت، خبرگزاری مهر در گزارشی کوتاه به این موضوع اشاره کرد و نوشت؛ سوسمار درختی «ایگوآنا» بیش از دو دهه است که در کشورهای پیشرفته و صنعتی به جرگه حیوانات خانگی پیوسته است. این حیوان به تازگی از دیگر کشورها از جمله آمریکای جنوبی به کشور ما نیز راه یافته است. ایگوانا سوسمار گیاهخوار و بی‌آزاری است که طول بدن آن در مدت دو تا سه سال، به دو متر خواهد رسید و دائماً رنگ خود را با محیط اطرافش هماهنگ می‌کند. این حیوان نیاز به حوضچه‌ای دارد که حداقل ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر عمق داشته باشد و ابعاد این حوضچه باید متناسب با طول بدن حیوان باشد. علاوه بر آن، ایگوانا باید همه روزه خود را بر روی تنه‌ای از درخت بالا بکشد. به همین خاطر خریداران این حیوان مجبورند که همراه آن اقدام به خرید درخت‌های طبیعی یا مصنوعی کنند. نوع نوزاد ایگوانا دو سال پیش که بازار داغی داشت با قیمت ۳۰۰ الی ۴۰۰ هزار تومان و نوع بالغ آن با قیمتی حتی بالاتر از یک میلیون تومان خرید و فروش می‌شد که قطعاً قیمت آن انی روزها گرانتر است. خریداران این حیوان باید حتماً نوع آن را از پیش سفارش داده باشند و نمی‌توان به صورت حضوری این حیوان را در بازار خریداری کرد.
مدیر یکی از کلینیک‌های تهران می گوید: علاوه بر ایگوانا تقاضا برای خرید «کروکودیل» نیز در میان برخی از خانواده‌های مرفه تهرانی افزایش یافته است!!!
پیمان غفاری می‌افزاید: در حال حاضر برخی از خانواده‌های مرفه تهرانی بطور محدود در خانه‌های از «کروکودیل» نگهداری میکنند. برخی از کارشناسان اجتماعی معتقدند به دلیل افزایش برخوردهای انتظامی با موضوع نگهداری و حمل حیواناتی همچون سگ، گرایش خانواده‌ها به نگهداری حیواناتی مانند کروکودیل، ایگوآنا، خرگوش، سنجاب و سایر جوندگان به شدت افزایش یافته است!
چندی پیش از تلویزیون برنامه ای در خصوص سگ های خانگی پخش شد که مشکلات و معضلات مربوط به نگهداری این حیوان سوژه بود، در قسمت هایی از آن تهیه کنندگاه در پوشش خریدار به خانه هایی می رفتند که در واقع فروشگاه مخفی سگ بودند، قیمت های میلیونی سگ ها همه را شگفت زده کرد، سگ‌ها حدود ۱۳ هزار نژاد دارند که ۵۰۰ نژاد از آنها ثبت شده. این موجودات باوفا بر اساس نژاد خاصی که دارند و همین‌طور توانایی‌هایشان، می‌توانند به منظور خاصی تربیت شوند. مثلاً در نژاد «ژرمن شپرد»، از هر ۱۰۰۰ سگ ۳تای آنها از هوش بالایی برخوردار هستند که برای کارهای سخت، مثل شناسایی جسد یا موادیابی تربیت می‌شوند. و ضمناً تمام این آموزش‌ها کار مربی است و یک سگ ذاتاً نمی‌تواند چنین مهارت‌هایی را بلد باشد. بعضی از سگ‌ها را برای بمب‌یابی و محافظت، وحشی تربیت میکنند؛ در صورتیکه از ابتدا وحشی نیستند. بعضی دیگر هم از روش‌های تربیتی سوءاستفاده کرده و به صورت غیرقانونی و زیرزمینی سگ‌ها را برای مبارزه و جنگ آماده میکنند، که خود این تربیت کردن با روش‌های حیوانی مثل کتک‌زدن سگ یا گرسنه و در تاریکی نگه داشتن زبان‌بسته صورت می‌گیرد! جالب است بدانید در ایران برای تربیت سگهای هلال احمر و موادیاب و نیروی دریایی، معمولاً از مربیان اروپایی استفاده می‌شود. هنوز در کشور ما مدرسه‌ی سگ‌ها راه نیفتاده و فقط نهادهای دولتی هستند که به این کار می‌پردازند.
صنعت پولساز!
در برخی منابع از صنعت حیوانات خانگی به عنوان سومین صنعت پولساز دنیا نیز یاد شده است، جالب است بدانید که ۶۴% مردم امریکا حیوان خانگی نگهداری می کنند، شاید بسیاری تعجب کردند زمانی که رسانه های آمریکایی در خصوص سگی که اوباما با خود به کاخ سفید برده است روزها بحث و جدل کردند، اما این موضوع بخشی از فرهنگ آنان به شمار می رود، حیوانات در بسیاری از کشورهای جهان انجمن های معتبری دارند و هر کس نمی تواند حیوان خانگی اش را در خیابان رها کند، آنها دارای شناسنامه و پرونده های ویژه ای هستند و با جدیت با صاحبان حیوانات خانگی که آنها را رها کنند برخورد می شود. در ایران هم مرکز پرورش سگ در زنجان راه اندازی شده است که ویژه سگ های مواد یاب یا امداد و نجات است، چندی پیش یکی از خبرگزاری عکس هایی از این سگ ها و مربیان آنها به نمایش گذاشت که هیبت سگ ها وحشت آفرین بود!
گربه ها نیز در میان حیوانات خانگی جای عمده ای دارند، گربه ایرانی در تمام دنیا به اندازه فرش ایرانی شهرت دارد و همه ساله در برنامه هایی که برگزار می شود گربه های ایرانی عنوان زیباترین و گرانترین گربه های دنیا را به خود اختصاص می دهند، اما گربه های به همان اندازه که زیبا و ملوس هستند به بی وفایی هم شهرت دارند، یک ضرب المثل افغانی می گوید:« اگر به یک سگ غذا بدهید او شما را ارباب خوش می داند اما اگر به یک گربه غذا بدهید او شما را نوکر خودش می داند!!».
حیوانات خانگی می توانند برای سلامتی مضر باشند، این را حتی دوست داران سر سخت حیوانات هم قبول دارند که اگر یک حیوان خانگی به درستی نگهداری نشود ممکن است باعث شیوع بیماری های مشترک میان انسان و حیوان شود، بیشترین مراجعه به کلینک های پزشکی در پی گاز گرفتگی از سوی حیوانات است، حتی اهلی ترین حیوان نیز در صورتی که احساس خطر کند برای دفاع از خود ممکن است با گاز گرفتن یا چنگ زدن عکس العمل نشان دهد.
این گزارش می توانست به پرنده بازها و کسانی که عاشق نگهداری بلبل و طوی و مرغ عشق و قناری هستند، کسانی که علیرغم ممنوع بودن هنوز در آپارتمان شان سگ نگهداری می کنند و همسایه ها از صدای پارس کردن آن گله مند هستند، کسانی که در کار خرید و فروش و وارد کردن این حیوانات هستند و …نیز بپردازد، اگر مشتاق هستید می توانید برای یکبار هم شده سری به مولوی بزنید، در آنجا می توانید از مار بوا و پیتون تا میمون و طوطی سخنگو و ایگوانا و آفتاب پرست و …. را ببنید، قیمت کنید و چانه بزنید، باور کنید اگر کمی بازار را زیر و رو کنید چه بسا بتوانید دایناسور و ماموت هم خرید و فروش کنید، اینجا مولوی است، جایی که هر حیوانی را می شود خرید و فروخت، کافیست جیبتان پر پول باشد و دلتان خوش!
منبع: زیست بوم
