نویسنده: تحریریه

10 مهرماه مصادف با سومین روز از هفته دامپزشکی به نام ‘ حقوق حیوانات ‘ نامگذاری شده است که به گفته شهرام امیری شریفی مدیر دیده بان حقوق حیوانات اجرای چنین اقداماتی قطعا به نفع حیوانات خواهد بود.

وی به خبرنگار علمی ایرنا گفت: برای اولین بار در سال 1374 موضوع حقوق حیوانات مطرح شد، بعد از آن در سال 1383 دوباره این موضوع مطرح شد و تا حدودی جا افتاد و در سال های 1385 و 86 کار تقریبا به طور رسمی کلید خورد و سازمان محیط زیست حمایت از این موضوع را بر عهده گرفت و حقوق حیوانات را به رسمیت شناخت.

وی افزود: اکنون نیز سازمان دامپزشکی یک روز را به نام حقوق حیوانات نامگذاری کرده است که جای خوشحالی و امیدواری دارد، هر چند دیر است اما قطعا اگر این حرکت صحیح و به روشی علمی اداره شود نتیجه بخش خواهد بود.

مدیر دیده بان حقوق حیوانات ادامه داد: در برخی کشورهای پیشرفته خدمات بخش پزشکی حیوانات بر عهده دامپزشک است اما در ایران دامپزشک بر کار کشتارگاه ها و سلامت دام برای ذبح نظارت می کند.

وی به تاکید اسلام بر حقوق حیوانات اشاره کرد و گفت: اسلام دینی است که در آن به مهربانی با حیوانات تاکید شده است اما متاسفانه در کشور رعایت این نکات از تعادل برخوردار نیست، عده ای کمترین توجهی به حقوق حیوانات ندارند اما در مقابل، چند سالی است برخی افراد با دلسوزهای های غیرمنطقی و غیرعلمی حیات حیوانات را با خطر مواجه می کنند.

امیری شریفی دراین باره توضیح داد: برخی افراد اقدام به دادن غذا با دست به حیوانات چه اهلی و چه وحشی می کنند، تداوم این کار موجب دستی شدن حیوانات شده و به مرور ترسشان از انسان کاسته می شود و در نهایت به مناطق مسکونی و آبادی ها نزدیک می شوند که در این موقع مورد حمله سگ ها، معرض تصادف و یا بی رحمی شکارچیان قرار می گیرند.

این فعال محیط زیست گفت: ادامه این رفتارها موجب می شود سرشت طبیعی و وحشی حیوان از بین برود و به تمام انسان ها اعتماد کنند، این زنگ خطری برای حیوانات است.

وی اظهار کرد: در بسیاری کشورها گروه پایش حیوانات فعال است و افراد اعضای این گروه با بازرسی از اماکن نگهداری حیوانات نسبت به وضعیت آنها اظهار نظر می کنند و اگر شرایط مثلا از لحاظ اندازه قفس یا تمیزی حیوان مناسب نباشد به آنها تذکر می دهند و در بازرسی بعدی اگر این نواقص برطرف نشود قانون این گروه به آنها اجازه می دهد تا حیوان را با خود ببرند.

وی افزود: در ایران گاهی شاهد وجود حیواناتی مانند سوسمار در منازل هستیم در حالی که این یک حیوان خانگی نیست و متاسفانه گروه بازرسی هم وجود ندارد تا نسبت به این گونه رفتارها عکس العمل نشان دهد.

امیری شریفی ادامه داد: در برخی موارد مشاهده شده است که تعدادی از دامپزشکان در کلینیک های خود اقدام به فروش حیواناتی مانند سوسمار و یا سمور می کنند که جای تامل دارد.سازمان دامپزشکی باید با این متخلفان برخورد کند.

وی تاکید کرد: احترام به حقوق حیوانات در ایران احساسی و بدون مطالعه است که باید از سوی سازمان های متولی به درستی هدایت شود.

مدیر دیده بان حقوق حیوانات گفت: در ایران دامپزشک متخصص حیات وحش وجود ندارد، برخی افراد از روی علاقه آموزش هایی دیده اند اما نیازمند تربیت دانشگاهی متخصص دامپزشک حیات وحش هستیم.

ایران سرزمینی پهناور با گونه های جانوری متنوعی است که در چندین سال گذشته تعداد زیادی از آنها از بین رفته اند و تعدادی نیز در خطر انقراض قرار دارند.

تعدادی از گونه های منقرض شده و در خطر انقراض جانوری در ایران؛

*** شیر ایرانی

شیر ایرانی گونه ای منقرض شده در ایران است، تا سال 1322 ، دسته های 2 ود تا پنج تایی شیر ایرانی در بیشه زارهای جنوب شوش دیده می شد اما از سال 1321 خورشیدی که آخرین شیر ایرانی در شمال غربی دزفول شکار شده است، اطلاعات دیگری مبنی بر مشاهده این حیوان ثبت نشده است.

اگر چه به علت شکار، طعمه های مسموم، قطع درختان جنگلی و غیره بیشتر زیستگاه های طبیعی شیر ایرانی در ایران از میان رفته است اما زیر گونه ای از آن همچنان در قرق جنگلی ‘ گیر’ در شمال غربی هندوستان به حیات خود ادامه می دهد.

متاسفانه شیر ایرانی که نقش آن زمانی نماد هویت ملی ایران بوده است امروز چنان از سوی ایرانیان با بی مهری مواجه شده است که علاقه مندان شیر در هندوستان به خود اجازه داده اند تا نام علمی شیر ایرانی را از Panthera Leo Persica به شیر هندی Panthera Leo Indiaca تغییر دهند.

*** ببر ایرانی (ببر مازندران)

ببر ایرانی یا ببر مازندران در جنگل های مازندران نژادی از ببر است که به نام ببر ایرانی شهرت دارد که امروزه نابود شده است. آخرین ببر که در مازندران به آن شیر سرخ می گفتند در سال 1338 هجری شمسی در جنگل گلستان در منطقه گرگان به دست یک شکارچی محلی شکار شد. از ببر مازندران فقط یک نقاشی رنگی و چند عکس و چند پوست به جا مانده است.

*** یوزپلنگ ایران گونه ای در خطر انقراض

بر اساس گفته کارشناسان، یوزپلنگ ایرانی که جزو تیره ای خاص از یوزپلنگ در غرب آسیا است رو به انقراض است به طوری که طبق نظریه کارشناسان محیط زیست تخمین زده می شود حدود 50 قلاده یوز ایرانی در تمام ایران زیست می کند.

*** پلنگ ایرانی گونه ای در خطر انقراض

هنگامی که نام پلنگ ایران (Persian Leopard) برده می شود منظور زیرگونه Panthera pardus saxicolor است. اعتبار این زیرگونه در سال های اخیر تایید شده است. اعضای این زیرگونه عمدتا در ایران به سر می برند اما در کپه داغ و ترکمنستان، قفقاز، تاجیکستان، ازبکستان، ارمنستان، بخشی از ترکیه، افغانستان و شاید کردستان عراق نیز حضور دارند.

البته دامنه پراکنش کامل آن به طور دقیق مشخص نیست زیرا به رغم آنکه پلنگ از بسیاری جهات جانوری مهم به شمار می آید، متاسفانه اطلاعات لازم درباره پراکندگی و تغییرات درون گونه ای آن وجود ندارد.

برخی اطلاعات نشان می دهد گسترش جغرافیایی نسبتا وسیعی دارد که ایران در مرکز آن قرار می گیرد اما محدود به ایران نمی شود. آن طور که رکوردهای شکارچیان نشان می دهد پلنگ ایران اگر بزرگترین زیرگونه نباشد یقینا یکی از بزرگ جثه ترین زیرگونه های پلنگ در دنیا است.

اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) گاهی در فهرست سرخ خویش برای بعضی زیرگونه ها رتبه ای بالاتر از گونه مربوطه در نظر می گیرد، برای مثال گونه پلنگ را آسیب پذیر (vulnarable) و زیرگونه پلنگ ایرانی را در خطر انقراض (endangered) طبقه بندی می کند.

*** سیاه گوش ایران گونه ای در خطر انقراض

سیاه گوش یا لینکس با نام علمی Euracian lynx از راسته گوشتخواران و در زمره چهار گربه سان کوچک ایرانی است و دست و پایی بلند و دمی بسیار کوتاه با نوک پهن و سیاه رنگ و یک دسته مو به طول چهار سانتی متر روی گوش ها دارد که به دلیل داشتن جثه ای بزرگ و خال های روی بدنش، معمولا با پلنگ اشتباه گرفته می شود.

غذای مورد علاقه آن معمولا بچه های گراز، شوکا، مرال و پستانداران کوچک است. این گونه به صورت انفرادی زندگی می کند و به دلیل روزگرد بودن ، برخلاف دیگر گربه سانان شبگرد، بیشتر در معرض تهدید و خطر قرار دارد. پراکندگی آن در ایران ، در مناطقی از آذربایجان شرقی و غربی شروع می شود و تا نواحی زنجان ، قزوین و جنوب گرگان ادامه می یابد.

حضور سیاه گوش در این مناطق بر اساس مشاهدات تصادفی محیطبانان و یا گزارش های ثبت شده است و تا به حال مطالعات علمی و دقیقی از سوی کارشناسان چه خارجی و چه ایرانی روی این گوشتخوار ایرانی صورت نگرفته است.

به اعتقاد کارشناسان اگر روند حیات این حیوان به همین شکل ادامه یابد پس از گذشت زمانی نه چندان دور،

در فهرست گونه های منقرض شده قرار خواهد گرفت.

*** گربه پالاس گونه ای در خطر انقراض

نام این گربه نیز در لیست قرمز انقراض قرار گرفته است.

به نسبت جثه اش از تمام گربه های دیگر موهای بلندتر و پرپشت تری دارد. به اندازه یک گربه اهلی اما از آن پرتر و دست و پاهایش کوتاه تر است. رنگ بدن خاکستری روشن که ممکن است به زردی یا قرمزی بزند.

به راحتی از صخره ها بالا می رود، تا ارتفاع 4800 متری دیده شده و به ندرت در نواحی جلگه ای حضور می یابد. زیرگونه ایرانی آن در خطر تهدید است، در ایران تاکنون از مشهد و سرخس و خوش ییلاق شاهرود و نیز سواحل رود ارس در آذربایجان غربی گزارش شده است.

*** گوزن زرد ایرانی گونه ای در خطر انقراض

خطر انقراض نسل گوزن زرد ایرانی، دوستداران محیط زیست و حیات وحش را به شدت نگران کرده است. شوری آب جزیره اشک دریاچه ارومیه، پساب سمی شرکت های نفتی نزدیک زیستگاه ها و تخریب زیستگاه ها از مهمترین دلایل در خطر انقراض قرار گرفتن نسل گوزن زرد ایرانی به شمار می رود. گوزن زرد ایرانی شاخ های بلند و پهن، ۱۵۰ تا ۲۴۰ سانتی متر بدن و ۱۶ تا ۲۰ سانتی متر دم دارد.

*** روباه بلانفورد یا شاه روباه گونه ای درآستانه انقراض

نام علمی:Vulpes cana

کمی از روباه قرمز ( معمولی ) کوچکتردر صورت دو نوار سیاه و بسیار مشخص دارد که از چشم ها به طرف بینی امتداد یافته اند، دمی بسیار بلند و پرمو که رنگ موهای انتهای آن به سفیدی دم روباه معمولی نیست.

زیستگاه این حیوان استپ های کوهستانی و مناطق نیمه بیابانی است. در ایران در مناطق شرق خراسان، کرمان، فارس، رباط پشت بادام یزد و اصفهان مشاهده شده است و پراکنش جهانی آن بلوچستان پاکستان ، افغانستان و ترکمنستان است.

کمیاب ترین روباه ایران است، به علت داشتن پوست زیبا و گرانبها مورد توجه شکارچیان پوست است، در سال های اخیر نسل آن به شدت کاهش یافته و خطر انقراض نسل آن را تهدید می کند.

*** روباه کرساک یا روباه ترکمنی گونه ای در خطر انقراض

جثه آن کوچکتر ولی دست وپا بلند تر از روباه قرمز است. مشخصه اصلی این روباه دم نسبتا کوتاهی است که برخلاف سایر گونه ها به زمین نمی رسد.

در ایران فقط در نواحی ترکمن صحرا زندگی می کند، پراکنش جهانی آن ترکستان، مغولستان، افغانستان، شمال منچوری، چین تا تبت است.

به علت با ارزش بودن پوستش، شکارچیان با استفاده از وسیله نقلیه موتوری آنرا تعقیب و شکار می کنند به همین علت جمعیت آن به شدت کاهش یافته و خطر انقراض آنرا تهدید می کند.

*** روباه شنی یا روباه روپل گونه آسیب پذیر

نام علمی:Vulpes rueppellii

کوچکتر از روباه قرمز ولی گوش ها بزرگتر است. رنگ پشت گوش ها برخلاف روباه قرمز سیاه نیست و معمولا به رنگ پشت بدن یعنی زرد متمایل به نارنجی است.

زیستگاه این حیوان بیابان های سنگی و زمین های بایر، از استپ ها تا خارستان ها و بیشه زارهای پراکنده است. در مناطق حاشیه کویر مرکزی، سیستان و بلوچستان، فارس، خوزستان، بندرعباس و جزیره قشم زندگی می کند، در شمال آفریقا، عربستان و افغانستان نیز پراکنده است.