دیده بان حقوق حیوانات/ آذر اسفندیاری*: باغ‌وحش محلی برای نگهداری حیوانات و مانعی برای انقراض و در معرض خطر قرار گرفتن حیوانات خاص است.
باغ وحش‌ها شامل قفس‌هایی مناسب با شرایط حیوان می‌شوند و حتی گاهی زیستگاه یک حیوان را شبیه‌سازی می‌کنند؛ چیزی که کمتر در ایران به آن توجه می‌شود.
در ایران باغ‌وحش‌ها اغلب مراکزی برای گذران اوقات فراغت هستند و اقدام خاص دیگری همچون دنبال کردن مباحث پژوهشی به دلایل گوناگون در آنها صورت نمی‌گیرد و عملاً یک حیوان به بهانه حفاظت و بررسی در محلی که به هیچ عنوان مناسب آن نیست نگهداری می‌شود.
به گزارش ایسنا در دنیا باغ‌وحش‌های مدرن و بی‌نظیری برای حیوانات ایجاد شده که این امر نشان از ارزش قائل شدن برای حیات حیوانات است.
باغ‌وحش وین از جمله باغ وحش‌هایی است که به لحاظ امکانات و شرایطی که برای نگهداری حیوانات ایجاد کرده است به قصر حیوانات مشهور است و در کنار حفاظت از حیوانات، گردشگران بسیاری را علاوه بر دیدن حیوانات، به دیدن فضای موجود نیز جلب می‌کند.
باغ وحش برلین با داشتن 14 هزار حیوان مختلف و بزرگترین آکواریوم و باغ‌وحش‌های ژوهانسبورگ، پکن، لندن، برمودا، سنگاپور و … از دیگر باغ‌وحش‌های شاخص دنیا هستند که بسیاری از گونه‌های خاص را به بهترین شکل ممکن مورد حمایت و حفاظت قرار داده‌اند و حتی امکان بازدید مجازی به واسطه اینترنت را برای علاقمندان به حیوانات در نقاط مختلف جهان فراهم کرده است.
این باغ‌وحش‌ها امکانات بسیاری را برای حیوانات فراهم کرده‌اند که علاوه بر راحتی حیوانات، مردم عادی و گردشگران بسیاری را به خود جلب کرده و به یکی از قطب‌های تولید درآمد در این کشورها بدل شده‌اند؛ چیزی که در ایران با وجود گونه‌های جانوری خاص هیچ‌گاه مد نظر قرار نگرفته است و صرفاً شاید به دلیل اینکه ما نیز باغ‌وحش داشته باشیم فضایی که اکثراً استاندارد نیست را ایجاد و حیوانات را در آن محصور کرده‌ایم.
شهرام امیری‌شریفی فعال دیده‌بان حقوق حیوانات در گفتوگو با خبرنگار ایسنا در خصوص وضعیت باغ‌وحش‌های کشور گفت: مراکز نگهداری حیوانات به صورت عام شامل باغ‌وحش، باغ پرندگان، دلفیناریوم‌ها و آکواریم‌های بزرگ هستند.
وی با اشاره به نقدهایی که به این مجموعه‌ها و مراکز نگهداری حیوانات وارد می‌شود، افزود: ضوابط نگهداری حیوانات نیز به واسطه ایراداتی که بیان شد در حال بازنگری است اما، هنوز متن کامل و اصلاح شده این ضوابط منتشر نشده است.
تنها 37 مرکز نگهداری حیوانات مجوز دارند
امیری‌شریفی افزود: طبق آنچه مسئولان عنوان کرده‌اند تنها 37 مرکز نگهداری حیوانات در کشور مجوز نگهداری دارند و مابقی که آمار متفاوتی از تعداد آنها وجود دارد فاقد مجوز فعالیت هستند. این آمار نشان‌دهنده این نکته است که استانداردسازی فقط برای این 37 مرکز انجام خواهد شد و در مابقی مراکز مشخص نیست که چه اتفاقاتی در انتظار حیوانات خواهد بود.
وی با اشاره به اینکه از این تعداد مرکز مجاز باغ‌وحش ارم تهران مدعی بهترین شرایط نگهداری حیوانات است، گفت: البته در این باغ‌وحش با چنین ادعایی موارد متعددی وجود دارد که حتی استانداردهای ملی را رعایت نمی‌کند. برخی از فضای نگهداری و قفس‌ها را بهسازی کرده‌اند که نسبت به گذشته شرایط بهبود یافته است اما، همچنان با استاندارد ایران نیز فاصله‌ای بسیار دارد.
امیری‌شریفی فضای در نظر گرفته شده برای گوزن‌ها در این باغ‌وحش را نامطلوب دانست و گفت: تعداد گوزن‌ها در این فضا بیشتر از تعداد استاندارد و ظرفیت است. برای هر گربه‌سان نیز نیاز به فضایی حدود 300 مترمربع است که در این پارک فضای کمتری اختصاص یافته و این امور علاوه بر عدم تأمین امنیت حیوانات امنیت مردم و بازدیدکنندگان را نیز به خطر خواهد انداخت.
اسارت حیوانات رفتاری خودخواهانه است
وی ادامه داد: در باغ‌وحش‌های طراحی شده و مهندسی‌ساز امنیت بشر مقدم بر امنیت حیوانات است و هیچ اتفاقی نه برای حیوان و نه برای انسان رخ نمی‌دهد. حتی در فضاها و باغ‌هایی که انسان امکان ارتباط نزدیک با حیوان را دارد نگهبان مسلح و آموزش‌دیده بر فضای باغ‌وحش نظارت می‌کند. علاوه بر آن با ورود افراد و بازدیدکنندگان، آموزش‌های لازم و نکات ایمنی ارائه می‌شود و به این صورت آمار اتفاقات نیز بسیار کم خواهد شد چراکه علاوه بر رعایت نکات عنوان شده از سوی بازدیدکنندگان، نگهبانان ناظر رفتار و عملکرد مردم هستند؛ که البته این مهم هم در ایران به هیچ عنوان اجرا نشده است.
این فعال حمایت از حقوق حیوانات با تأکید بر اینکه از دید کلان و نگاه فعالان حقوق حیوانات وجود مراکز نگهداری حیوانات و باغ‌وحش در سال 2014 بدون توجه به ضوابط و سهل‌انگارانه، موجه نیست، گفت: ایران در ارتباط با استانداردهای بین‌المللی درخصوص مراکز نگهداری حیوانات با افغانستان و پاکستان مقایسه می‌شود چراکه نوع حفاظت، از سطح پایینی برخوردار است.
وی با اشاره به توجیحاتی که در خصوص اجداث یا داشتن باغ وحش در کشور مطرح است، افزود: در بهترین شرایط چهار توجیه برای وجود باغ‌وحش در کشور عنوان می‌شود که البته قابل قبول نیست. بحث تفریح عمومی بکی از توجیحاتی که بسیار بر آن تأکید می‌شود اما، اینکه تفریحی با اسارت یک موجود دیگر رقم بخورد، کاملاً اتفاقی خودخواهانه و غیراخلاقی است.
وی اضافه کرد: بحث آموزش و شناساندن حیوانات به مردم و انجام تحقیقات بر روی حیوانات بخش دیگری از توجیحات وجود باغ‌وحش در کشور است که با توجه به درون‌آمیزی حیوانات باغ‌وحش و اینکه قاچاق هستند، تحقیقات در این شرایط چندان علمی به نظر نمی‌رسد، مگر اینکه برای داشتن اطلاعات پایه‌ای صورت بگیرد، در غیراین صورت این توجیه منطقی نیست.
باغ‌وحش‌ها نقشی در حفاظت از حیوانات ندارند
امیری‌شریفی تحقیقات بر گونه‌های جانوری را منوط به حضور در شرایط طبیعی و زیستگاه‌های جانوری دانست و افزود: حفاظت یکی دیگر از توجیحات فعالیت این مراکز به شمار می‌رو درصورتی که در 99 درصد موارد، باغ‌وحش‌ها هیچ نقشی در حفاظت از حیوانات ندارند و این توجیحات که ما برای حیوانات ارزش قائلیم و حفاظت از آنها در اولویت قرار دارد صرفاً نمایش است.
وی با بیان اینکه بحث حفاظت به این معنا نیست که ما صرفاً به زادآوری حیوانات توجه کنیم و در نهایت افتخار بگوییم که فلان گونه را از انقراض نجات داده‌ایم، اظهار کرد: باغ‌وحش‌ها برای حفظ زیستگاه‌ها نیز هیچ تلاش ندارند و حتی در بهبود شرایط آنها هیچ نقشی ایفا نمی‌کنند، نقش آموزش‌دهندگی ندارند و صرفاً چند حیوان را در محلی جمع کرده‌اند. در کنار این عدم حفاظت درست و جامع فضایی فراهم شده است که افراد بی‌اطلاع از حیات حیوانی برای گذران وقت مراجعه می‌کنند، چیپس و پفک و انواع خوراکی‌هایی که مناسب حیوانات نیست به آنها می‌دهند و جز آسیب به حیوانات کاری دیگر انجام نمی‌دهند.
وی با تأکید بر اینکه در چنین شرایطی قطعاً نداشتن این باغ‌وحش‌ها بهتر از داشتن آنهاست، تصریح کرد: اگر بر فرض محال فضایی باشد که حداقل شرایط را داشته باشند و همچنین جنبه‌های آموزشی را نیز در دستور کار خود قرار دهند می‌توان با اغماض فعالیت این مراکز را پذیرفت اما، باید مدنظر داشت که این حیوانات از طبیعت به این مراکز قاچاق نشوند چراکه این حضور در باغ‌وحش‌ها باعث می‌شود که حیوانات توان ادامه حیات در طبیعت و زیستگاه را از دست بدهند.
احساسات و درک حیوانات مورد توجه قرار گیرد
این فعال حقوق حیوانات با اشاره به اینکه زمانی که گونه‌های بومی کشور در معرض خطر قرار دارند، چه لزومی به وارد کردن حیوانات دیگر است، خاطرنشان کرد: در کنار داشتن باغ‌وحش باید بررسی میدانی درخصوص نیاز عددی یک کشور 77 میلیون نفری به این مراکز و مکان‌یابی درست صورت گیرد. به هرحال با توجه به اینکه تعطیل کردن باغ‌وحش‌ها از بعد اجتماعی با ممانعت‌هایی مواجه خواهد بود، پس ضرورت دارد که برای فعال بودن این مراکز مطالعات لازم صورت گیرد و ضوابط لازم تدوین شود.
وی افزود: وجود تعداد بالای باغ‌وحش در کشور(مجاز و غیرمجاز) حیوان را تبدیل به یک کالا برای بازدیدگنندگان می‌کند و ابعاد ادراکی و احساسی و جاندار بودن حیوان تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
وی با بیان اینکه تعطیلی باغ‌وحش‌ها شدنی است اما، موضوع اینجاست که کسی خواهان این امر نیست، گفت: در این شرایط باید مسائلی همچون جلوگیری از تکثیر حیوانات در اولویت قرار گیرد. در حال حاضر یک شیر سالی دو بار زادآوری دارد، به باغ‌وحش‌های کوچکتر فروخته می‌شود و از این راه کسب درآمد صورت می‌گیرد و قاعدتاً با این شرایط تعطیلی باغ‌وحش باعث اعتراض افرادی خاص می‌شود. برای بهبود شرایط، استاندارد شدن اوضاع و منطقی بودن فعالیت باغ‌وحش‌ها باید از ازدیاد جمعیت اجتناب شود و شرایط رفاهی را فراهم کنیم.
نگهداری حیوانات در باغ‌وحش شرایط زیست طبیعی را از بین می‌برد
امیری‌شریفی تأمین شرایط رفاهی همچون نیازمندی حیوان به فضای کافی از حقوق اصلی آنها عنوان کرد و افزود: تأمین شرایط رفاهی به معنی آزادیِ داشتن حداکثر رفتار طبیعی حیوان است. برای شیر نری که قلمرو آن 10 مایل است، فضایی 300 مترمربع تعریف و سه شیر نر را در این فضا نگهداری می‌شود. طبیعی است که حیوان دائماً استرس دارد یا زمانی که پرنده‌ای در روز کیلومترها پرواز می‌کند، در یک فضای کوچک نگهداری شود، قطعاً آسیب روانی به حیوان تحمیل می‌شود.
وی تأکید کرد: تدوین ضوابط باید با اولویت قرار دادن گونه‌های بزرگ و عظیم‌الچثه که توان حرکتی بالایی دارند، انجام شود و حیواناتی که قدرت حرکتی کمتری دارند یا نیاز به مسافت کمتری برای رفتار طبیعی دارند را برای حفاظت در باغ‌وحش مدنظر قرار دهیم.
فعال دیده بان حقوق حیوانات با اشاره به اینکه علاوه بر تأمین نیازهای اولیه جانوری برخی حیوانات باید در گله زندگی کنند، گفت: طبیعت این حیوانات داشتن رفتار اجتماعی است و گرفتن آنها و نگهداری در باغ‌وحش باعث می‌شود شرایط طبیعی زیست را از آنها گرفته شود و اینجاست که حیوان متحمل درد روحی می‌شود و بدون در نظر گرفتتن قدرت ادراک و احساس، آنها را در خطر آسیب‌های روحی قرار می‌دهیم و به نوعی دپرس می‌شوند. شاید بهترین شرایط جسمی را داشته باشد و نیازهای اولیه آنها به شکل درست تأمین شود اما، به دلیل دور بودن از زندگی اجتماعی از نظر روحی دچار مشکل می‌شود.
بررسی جدی وضعیت باغ‌وحش اراک توسط محیط زیست استان
باغ‌وحش اراک در مساحتی حدود 32 هکتار در حاشیه حنوب‌شرقی شهرستان واقع شده است که حدود 45 گونه شامل شیر، خرس، روباه، شغال، کفتار، درنا، عقاب، جغد، سگ پاکوتاه، اردک، غاز، طاووس، خرگوش و حیوانات دیگر را در خود جای داده است.
اواسط شهریور ماه به منظور بهبود وضعیت نگهداری حیوانات این باغ‌وحش اخطارها و نقصان‌های آن از سوی اداره کل حفاظت محیط زیست تعیین و طی نامه‌ای به مسئولان باغ‌وحش ارسال شد.
با توجه به اینکه بررسی وضعیت این باغ‌وحش به طور جدی از سه سال گذشته تاکنون در دستور کار حفاظت محیط‌زیست استان قرار گرفته است، به طور دوره‌ای بازدید از این مجموعه، بررسی شرایط و ثبت مرگ و میر جانوران انجام می‌گیرد.
مواردی که محیط زیست استان با توجه به بررسی‌ها متذکر شده است شامل واکسیناسیون به موقع، حفاظت در برابر بیماری‌ها و سرما، نگهداری و تغذیه مناسب، ایجاد قرنطینه، استفاده از میکروچیپ و حضور دامپزشک از مواردی بوده است که طی مکاتبات متعدد از شهرداری خواسته شده و تاکنون برخی از آنها محقق شده است.
در همین راستا امیر انصاری مدیرکل حفاظت محیط زیست استان در گفتوگو با ایسنا با تأکید بر اینکه نظارت‌های مستمری بر نوع عملکرد باغ‌وحش اراک در حوزه نگهداشت حیوانات و تغذیه آنها صورت می‌گیرد، افزود: براساس این نظارت‌های نواقص کار بررسی و خواستار رفع کمبودهای شده‌ایم.
وی به برخی از مشکلات موجود در باغ‌وحش اشاره کرد و گفت: لازم است که در ابن محیط فضایی به عنوان قرنطینه وجود داشته باشد که در صورت بروز بیماری‌های برای حیوانات امکان جداسازی و درمان آنها وجود داشته باشد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان افزود: باغ‌وحش نیازمند اسلحه بیهوشی است تا در صورت بروز مشکلاتی بتوان از آن استفاده کرد و همچنین لازم است که تراشه‌های به عنوان میکروچیپ در زیرپوست حیوانات تزریق شود که توسط آن کلیه اطلاعات مربوط به گونه، جنس، محل تولد به صورت الکترونیکی ذخیره شود که این امر تاکنون محقق نشده است.
باغ‌وحش اراک باید به روز شود
وی همچنین به نبود مرکز آموزش بازدیدکنندگان اشاره کرد و گفت: لازم است که قبل از بازدید از پارک اطلاعاتی تصویری درخصوص حیوان درحدود 10 دقیقه به افراد داده شود تا علاوه بر تفریح آگاهی مناسبی را نسبت به حیوانات اخذ کنند.
وی با اشاره به استقرار قفس شیرها در زیر خطوط برق فشار قوی بر ضرورت جابجایی آن تأکید کرد و افزود: فضایی که برای برخی از حیوانات در نظر گرفته شده است استاندارد نیست و لازم است که علاوه بر ایجاد فضای و وسعت مناسب مکانی برای حفاظت آنها از سرما و گرما در داخل قفس‌ها تعبیه کنند که البته اکثر قفس‌ها بهسازی شده است اما، هنوز با شرایط ایده‌آل فاصله دارند.
وی عملکرد باغ‌وحش در حوزه واکسیناسیون قابل قبول عنوان کرد و با اشاره به نظارت دامپزشکی بر نوع حفاظت و مراقبت از حیوانات باغ‌وحش گفت: ایمن‌سازی و دوجداره کردن قفسهای حیوانات برای جلوگیری از بروز حادثه‌ای برای خود حیوان و بازدیدکنندگان و اجتناب از خوراکی دادن به حیوانات، در نظر گرفتن جیره غذایی کامل و مناسبت به همراه مکملهای مورد نیاز از مواردی بوده است که دچار نقوصی بوده است و طی نامه‌هایی مکتوب خواستار رفع این مشکلات شده‌ایم.
انصاری تصریح کرد: باغ‌وحش اراک تنها باغ‌وحش استان است که باید فضایی به روز و متناسب با نیاز مردم باشد. امکانات رفاهی برای خانواده و کودکان داشته باشد، خدمات جانبی در این فضا در نظر گرفته شود که بتواند مردم را جذب کند. بهسازی‌هایی صورت گرفته است اما، می‌توان فضایی بهتر از فضای فعلی را ایجاد کرد تا بتوان فرهنگ بازدید از حیوانات و باغ‌وحش را در جامعه ترویج داد.
وی با اشاره به اینکه بخشی از این فرهنگسازی و جذب مردم برای بازدید از پارک وحش نیازمند تلاش صداوسیماست که تبلیغ کند کاری که تاکنون صورت نگرفته است. حتی می‌توان با احداث سالن اجتماعات در فضای پارک‌وحش اراک بخشی از برنامه‌های مربوطه را در این فضا برگزار کرد که این خود می‌تواند به ترویج فرهنگ بازدید از پارک و دیدن حیوانات کمک کند، البته این امر نیازمند تأمین زیرساخت‌هاست.
باغ وحش اراک به همراه پارک جنگلی قطب گردشگری شود
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان عنوان کرد: می‌توان پارک جنگلی شهید باهنر که درحال حاضر در تملک شهرداری است را بدون قطع هیچ درختی به فضایی مدرن با داشتن مبلمان شهری ویژه، ایجاد رستوران به مرکز تفریحی تبدیل و به باغ‌وحش الحاق کرد که علاوه بر جذب مردم به این فضای تفریحی بازدید از باغ‌وحش نیز صورت گیرد. باغ وحش به همراه پارک حنگلی پتانسیل بدل شدن به یک قطب گردشگری در اراک را دارد.
به منظور پیگیری مشکلات و اقدامات صورت‌گرفته در باغ‌وجش اراک رضا حق‌شمار مدیر این مجموعه در گفتوگو با ایسنا اظهار کرد: متأسفانه باغ‌وحش اراک در ابتدای امر متوازن با اصول اولیه احداث نشده است و از زمانی که به سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اراک واگذار شد تاکنون تمام تلاش ما مصروف به بهسازی و بازسازی پارک بوده است.
باغ‌وحش اراک متناسب با اصول اولیه احداث نشده است
وی تصریح کرد: هر باغ‌وحش دستورالعمل اولیه به منظور رعایت ملزومات شامل نوع قفس‌ها، مساحت فضای در نظر گرفته شده، نوع تغذیه و وضعیت درمانی فضای سبز مناسب امکانات جانبی حیوانات دارد که متأسفانه این امر در مراحل اولیه ساخت باغ‌وحش اراک موردتوجه قرار نگرفته است.
وی با اشاره به اینکه از زمان تحویل به شهرداری بازسازی در نوع قفس‌ها و زیباسازی فضای مجموعه انجام شده است، افزود: با توجه به مسائل امنیتی و حفاظتی حیوانات و بازدیدکنندگان قفس‌هایی که صرفاً با فنس ساخته شده بودند بهسازی شدند اما، با توجه به امکانات و اعتبارات این اقدام با کندی صورت می‌گیرد.
از ظاهر حیوان می‌توان وضعیت سلامتی آن را متوجه شد
وی با اشاره به وجود غده‌های چربی در پشت گردن قوچ‌ها و صاف بودن پوست حیوان که نشان از سلامت کامل حیوان است، گفت: پناهگاه و لانه برای حیوانات امری ضروری برای حفاظت آنها در فضل سرد سال نیست چراکه طبیعت این حیوانات رهایی است و نیازی به داشتن سرپناه ندارند حتی در زیستگاه اصلی خود برای حفاظت به دنبال پناه نیستند بلکه این تغذیه سالم است که آنها را از سرما حفاظت می‌کند.
حق‌شمار با تأکید بر اینکه نیاز اصلی حیوان در زمستان و فصل سرد سال تغذیه است، افزود: براق بودن پوست حیوانات و سالم بودن و جست و خیز آنها نشان از سلامت کامل جسمی آنهاست و با دیدن ظاهری یک حیوان نیز می‌توان بر این مدعا مهر اثبات زد. خوشبختانه کلیه حیوانات باغ‌وحش اراک در سلامتی کامل به سر می‌برند به نحوی که طی هفت سال گذشته تاکنون مرگ هیچ حیوانی به واسطه بیماری در این پارک اتفاق نیفتاده است و حتی موردی درخصوص وجود بیماری مشترک بین انسان و حیوان نیز گزارش نشده است که این امر به واکسیناسیون مرتب و بحث بهداشتی قفس‌ها و حیوانات بر می‌گردد.
وی اضافه کرد: باغ‌وحش‌های دیگر که از نظر گونه‌ای با باغ وحش‌اراک تفاوتی ندارد صرفاً به دلیل زیباسازی‌ها که در فضای پارک صورت گرفته است مورد توجه و تمجید قرار دارند و می‌توان این ویژگی را تنها تفاوت باغ‌وحش اراک با باغ وحش‌های دیگر عنوان کرد که این امر نیز در دستور کار پارک قرار دارد و به مرور در حال انجام است.
باغ‌وحش نیازمند جوانسازی گونه‌های موجود است
وی با اشاره به اینکه یکی از معضلات پارک‌وحش اراک عدم جوانسازی گونه‌ها و حیوانات است، افزود: هر حیوانی به طور طبیعی به دلیل فراهم بودن شرایط مناسب حفاظتی، تغذیه‌ای و نداشتن دشمن طبیعی در باغ‌وحش بیشتر عمر می‌کند اما، به هرحال جوانسازی حیوانات نیز باید صورت گیرد. در حال حاضر مارال پارک حدود 16 سال عمر دارد که متوسط عمر این حیوان در طبیعت 14 سال است و نیاز است این گونه جوانسازی شود و محیط زیست نسبت به حوان‌سازی حیوانات پارک متعهد است اما، تاکنون کاری صورت نگرفته است.
حق‌شمار با بیان اینکه 22 گونه زمان تحویل پارک به شهرداری امروز به 45 گونه رشد 100 درصد افزایش داشته است، اظهار کرد: تاجایی که در توان پارک است اقدامات حفاظتی، نظافتی، بهداشتی و تغذیه‌ای حیوانات به صورت کامل انجام می‌گیرد و حتی برخی از قفس‌ها که امنیت بالایی نداشت. امروز علاوه بر تأمین امنیت بازدیدکنندگان امنیت حیوانات را نیز فراهم کرده است.
وی در خصوص وضعیت شیرهای پازک گفت: در زمان احداث باغ‌وحش قفس شیرها زیر کابل‌های فشار قوی برق در نظرگرفته شد که در حال قفس شیرها به مکان دیگر تغییر کرده است تا کار احداث قفس اصلی آنها به پایان برسد درحال حاضر فضایی به وسعت هزار مترمربع برای دوشیر پارک اختصاص یافته است که دو لانه با درهای قابل کنترل و امکان جداسازی شیر نر و ماده با تهویه کاملاً مناسب و همچنین شرایط گرمایشی مورد نیاز در نظر گرفته شده است و فقط کار کف‌سازی این فضا باقی مانده است که در اولین فرصت به پایان خواهد رسید و شیرهای باغ‌وحش اراک نیز از فضای نامناسب قبلی که بسیار مورد انتقاد بود به فضای کاملاً مناسب منتقل خواهند شد.
وی تصریح کرد: کلیه حیوانات پارک دارای فضایی مناسب برای فصل زمستان هستند برای اکثر قفس‌ها لانه‌سازی صورت گرفته است که در فصل زمستان حیوانات به راحتی میتوانند در آن استتار کنند و از سرما در امان باشند و همچنین امکاناتی برای بازی برخی پرندگان مانند شاخه و درخت حلقه در نظر گرفته شده و حتی صخره‌هایی در برخی قفس‌ها متناسب با طبیعت حیوان ایجاد شد است که میتوانند به راحتی جست و خیز داشته باشند و از این نظر انتقادی به پارک وارد نیست.
سه گونه باغ‌وحش تنها و نیاز به جفت دارند
مدیر باغ‌وحش اراک به تنهابودن برخی گونه‌ها در پارک اشاره کرد وگفت: در حال حاضر درنای پارک تک است و بز نر و کفتار نیز تنهاست و با توجه به اینکه تعداد بی‌شماری درنا در تالاب میقان اراک وجود دارد و همچنین حدود دو هزار و 500 بز ماده در استان داریم اما، این حیوانات در باغ‌وحش تک هستند و تاکنون به این نیاز باغ‌وحش پاسخی داده نشده است.
پارک‌وحش اراک اسلحه بیهوشی ندارند
وی معضل دیگر پارک را نبود اسلحه بیهوشی عنوان کرد و گفت: در سال 77 یک اسلحه بیهوشی در استان موجود بود که مسئولان آن را تحویل دادند و باعث شدند که امروز این نیاز پارک همچنان به صورت نیاز باقی بماند.
حق‌شمار در خصوص وضعیت و امکانات تغذیه و رفاهی موجود در پارک گفت: تغذیه حیوانات گوشتخوار که از طریق دامپزشکی تأمین می‌شود و در صورت نیاز پارک برای تهیه نیاز به گوشت الاغ خریداری می‌کند و برای حیوانات همه چیزخوار نیز میوه و همچنین انواع مکملهای مورد نیاز نیز تهیه می‌شود.
وی افزود: امکانات رفاهی نیز همچون استراحتگاه برای بازدیدکنندگان ایجاد شده است و حتی محلی به عنوان دریاچه در مرکز پارک در حال احداث است که کف‌سازی آن تاحدودی انجام شده است اما، قطعاً با تأمین اعتبار آن به سرعت به اتمام خواهد رسید و فضای سبز پارک نیز کاملاً توسعه و بهسازی داشته است.
باغ‌وحش نیازمند کلینیک درمانی حیوانات است
مدیر پارک‌وحش اراک با تأکید بر اینکه باغ‌وحش اراک مجهز به قرنطیه مناسب در صورت بروز بیماری برای حیوانات است اما، کلینیک درمانی نداریم، افزود: مشکل اساسی باغ‌وحش تأمین ملزوماتی چون اسلحه شکاری، جوانسازی گونه‌ها برای جایگزینی گونه‌های پیر، تأمین گونه‌های مورد نیاز برای جفت شدن حیوانات بهسازی قفس‌هاست که اقداماتی که در حوزه کاری ماست انجام می‌شود اما، رفع کمبودهای دیگر صرفاً به مجموعه باغ‌وحش مربوط نمی‌شود.
به گزارش ایسنا، با وجود اینکه باغ‌وحش تجربه ارتباط با حیواناتی که حضور در زیستگاه‌های طبیعی آنها مقدور نیست را میسر کند اما، باغ‌وحش‌های امروز ایران به نوعی برای حیوانات حکم زندان را دارد، چراکه عملاً زیستگاه واقعی آنها را تأمین نمی‌کند. پتانسیل و تنوع‌زیستی ایران به گونه‌ای است که می‌توان بخشی از گردشگران را جذب کرد اما، زمانی که باغ‌وحش‌ها هیچ امکان و جاذبه‌ای برای خود مردم ندارد نمی‌توان از این پتانسیل به‌القوه به بهترین شکل و در جهت جذب گردشگر استفاده کرد.
می‌توان با فضاسازی مناسب و شبیه‌سازی زیستگاه یک حیوان سیل عظیمی از مردم گردشگران و دوستداران حیوانات را جلب کرد چیزی به هیچ عنوان در ایران تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است.
علیرغم همه این موارد با توجه به اینکه باغ‌وحش‌های میتوانند در ترویج فرهنگ حفاظت از حیوانات و همچنین شناخت آنها تأثیر بسیاری در جامعه داشته باشند اما، متأسفانه تاکنون در این زمینه کاری انجام نشده است و به نوعی حلقه مفقوده در عملکرد موثر باغ‌وحش‌های به شمار می‌رود و صرفاً به بعد مالی و جذب بازدیدکننده توجه دارند.
باغ‌وحش اراک از نظر ظاهری و حفاظتی نسبت به گذشته تغییرات بسیار زیادی داشته است اما، همچنان با شرایط ایده‌آل فاصله دارد در جذب بازدیدکننده با توجه به اینکه تنها باغ‌وحش استان است موفق عمل نکرده است و می‌توان با تأمین اعتبار لازم و با توجه به گونه‌های خاص و وسعت زیاد ازظرفیت آن به خوبی استفاده کرد.
پارک‌وحشی با چنین وسعتی هنوز به عنوان اولین انتخاب مردم برای گذران اوقات فراغت قلمداد نمی‌شود شاید علاوه بر اینکه اقدامی در جهت شناساندن این مجموعه به مردم صورت نگرفته است فرصت حمایت از حیوانات نیز در جامعه نهادینه نشده است.
قطعاً نگهداری و اسارت جیوانات اقدامی شایسته نیست اما، با توجه به اینکه به هرحال برای شناخت گونه‌های مختلف و در معرض دید عموم قرار گرفتن حیوانات وجود چنین مراکزی با در نظرگرفتن بهترین شرایط و امکانات لازم است که تاکنون این امکانات به صورت جدی در باغ‌وحش‌های کشور لحاظ نشده است. اینکه نیازهای اولیه یک حیوان تأمین شود صرفاً به منظور حمایت از حیوانات محسوب نمی‌شود بلکه باید از بعد روانی حیوانات را نیز رصد و مورد حمایت قرار دارد.
* خبرنگار ایسنا، منطقه مرکزی
